Η απόκοσμη φύση των σαρκοφάγων φυτών

Όταν η χλωρίδα γίνεται εξαιρετικά αρπακτική!
Ποιος μπορεί να ξεχάσει το «Μαγαζάκι του Τρόμου» με το αλλόκοτο φυτό Όντρεϊ που τρεφόταν με ανθρώπινες σάρκες και αίμα;

Η ταινία ενστάλαξε μια για πάντα τον φόβο στην ανθρωπότητα για την εξαιρετικά αρπακτική φύση της βλάστησης!

Στον πραγματικό κόσμο ωστόσο τα πράγματα αποδεικνύονται ακόμα τρομακτικότερα. Γιατί μπορεί ανθρωποφάγα φυτά να μην έχουμε συναντήσει ακόμα, οι βοτανολόγοι έχουν έρθει όμως αντιμέτωποι με είδη σαρκοβόρας χλωρίδας που κάνουν την ανθρώπινη φαντασία ιδιαίτερα φτωχή.

Κάποια μάλιστα σαρκοφάγα φυτά έχουν εγκαταλείψει τη συνήθειά τους να τρέφονται με σάρκες και αναζητούν πλέον άλλες διατροφικές εναλλακτικές.



Πράγματι, η Φύση συνεχίζει να μας εκπλήσσει...

Heliamphora



Το φυτό της Λατινικής Αμερικής έχει τον τρόπο του στην προσέλκυση εντόμων και την κατασπάραξή τους. Περιλαμβάνεται μάλιστα στα ελάχιστα σαρκοφάγα φυτά που έχουν την ικανότητα παραγωγής πεπτικών ενζύμων, με τα περισσότερα να βασίζονται στη δράση συμβιωτικών βακτηρίων για τη διάσπαση της λείας τους...

Protocarnivorous Bromeliads



Το φυτό έχει μακρά ιστορία ως οικιακό λουλούδι, παρά την σαρκοφάγα φύση του. Η δική του μέθοδος είναι ελαφρώς διαφορετική: προσελκύει το έντομο στο εσωτερικό του και κατόπιν το πνίγει στο συγκεντρωμένο νερό που φιλοξενεί στις δομές του! Όσο για την πέψη, βασίζεται στη φυσική αποσύνθεση των πτωμάτων, ενώ η εξέλιξη έχει πριμοδοτήσει κάποια είδη της οικογένειας με πεπτικά ένζυμα. Οι βοτανολόγοι περιμένουν μάλιστα ότι στο μέλλον θα αναπτύξουν ακόμα πιο σοφιστικέ τεχνικές και θα μετατραπούν σε πλήρως σαρκοφάγα...

Σαρκοφάγοι σπόροι



Η Capsella Βursa-Ρastoris δεν μοιάζει στην όψη με τα άλλα σαρκοφάγα φυτά κι αυτό γιατί η σαρκοβόρα φύση της αποτελεί ακόμα ερευνητική υπόθεση. Οι σπόροι του φυτού -και μόνο οι σπόροι του- εκκρίνουν μια εξαιρετικά κολλώδη ουσία, η οποία αποδεικνύεται ιδιαίτερα ελκυστική για τις προνύμφες διάφορων εντόμων: όταν έρθουν σε επαφή, οι προνύμφες πεθαίνουν σύντομα προσφέροντας τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά στους σπόρους του φυτού! Όταν αναπτυχθεί πάντως η Capsella, ακολουθεί πιο παραδοσιακά μονοπάτια...

Nepenthes Βicalcarata



Η σταμνοειδής φύση του Nepenthes, με το σχήμα του να συγκρατεί υγρά στο εσωτερικό του, έχει μία και μόνο μία λειτουργία: δελεάζει τα έντομα να πλησιάσουν, τα πνίγει κατόπιν στο νερό και τα χωνεύει μετά με την ησυχία του. Στα «ατού» του είναι η σπάνια συμβιωτική σχέση που έχει αναπτύξει με ένα ασυνήθιστο είδος μυρμηγκιού, το Camponotus Schmitzi: τα μοναδικά στο είδος τους αμφίβια μυρμήγκια φτιάχνουν την αποικία τους στο στέλεχος του φυτού και βυθίζονται κατόπιν στην υγρή παγίδα των φύλλων, όπου μπορούν να περάσουν μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κι ενώ αρχικά είχε υποτεθεί ότι τα μυρμήγκια παρασιτούν σε βάρος του φυτού, με μεγάλη έκπληξη οι βοτανολόγοι παρατήρησαν ότι η σχέση είναι συμβιωτική: τα μυρμήγκια κάνουν την παγίδα ακόμα φονικότερη, εμποδίζοντας το έντομο-λεία να εγκαταλείψει τον υγρό του τάφο! Και κατόπιν βοηθούν φυσικά το φυτό στην πέψη, καθώς επεξεργάζονται την τροφή πολύ γρηγορότερα από ό,τι θα το έκαναν τα ατελή ένζυμα του Nepenthes. Κι όταν πέσει πείνα στο φυτό, τα περιττώματα και τα νεκρά μυρμήγκια παρέχουν τα απαραίτητα συστατικά στον φυτικό τους ξενιστή...

Nepenthes Lowii



Εδώ η δράση αγγίζει επίπεδα επιστημονικής φαντασίας. Παρά το γεγονός ότι το φυτό είναι εξοπλισμένο με όλες τις δομές για να συλλαμβάνει και να χωνεύει ζωντανή λεία, η εξέλιξη το έχει προικίσει με μια ακόμα πηγή τροφής, απείρως πιο αηδιαστική: τα γλυκά και κολλώδη εκκρίματά του προσελκύουν είδος μικρόσωμου ποντικιού, με τις εξαιρετικά καθαρτικές ιδιότητες του εκκρίματος να προμηθεύει το φυτό με περιττώματα! Σε μελέτη μάλιστα του 2009 υποδείχτηκε ότι κάποια είδη του φυτού τρέφονται πλέον αποκλειστικά με περιττώματα, με το εκχύλισμα να έχει γίνει ακόμα πιο αποτελεσματικό: μόλις το γευτεί ο ποντικός, η πλήρης κένωση του εντερικού του σωλήνα συντελείται άμεσα...

Nepenthes Rafflesiana



Κι εδώ η πρωταρχική μορφή τροφής είναι τα περιττώματα των μικρών ζώων, τα οποία αποσπά το φυτό με πολύ διαφορετικό τρόπο από το Nepenthes Lowii, κι αυτό γιατί έχει μετατραπεί στον ιδανικό υπνόσακο για νυχτερίδες! Παρέχει λοιπόν στις νυχτερίδες το κατάλληλο περιβάλλον για να κουρνιάσουν στο εσωτερικό του, με τη σαρκοφάγα φύση του (συνεχίζει να τρέφεται και με έντομα) να το κάνει ακαταμάχητο στις νυχτερίδες, που βρίσκουν στο εσωτερικό του καταφύγιο από τα παράσιτα. Και βέβαια η συμβιωτική τους σχέση που αναπτύχθηκε με τα χρόνια απαιτεί ένα μικρό αντάλλαγμα από τη νυχτερίδα: να το χρησιμοποιεί σαν τουαλέτα...

Nepenthes Ampullaria



Όπως και τα άλλα είδη της οικογένειας, είναι ταυτόχρονα σαρκοφάγο και περιττωματο-φάγο, έχει ωστόσο εξελιχθεί δραστικά και τρέφεται πλέον και από άλλες πηγές, κομπάζοντας για μια σειρά από μοναδικές στο είδος τους εξελικτικές προσαρμογές: καταβροχθίζει οτιδήποτε πιαστεί στη φάκα του, από φύλλα και πέταλα μέχρι και λαχανικά. Κι ενώ τα ξαδελφάκια του απεχθάνονται τις φυτικές τροφές, που μπορούν ακόμα και να φράξουν το εσωτερικό τους, η εξελιγμένη Ampullaria όχι μόνο δεν έχει κανένα πρόβλημα να τις καταβροχθίζει, αλλά τις μετατρέπει κιόλας σε λαχταριστό έκκριμα που προσελκύει ακόμα περισσότερα έντομα! Προνύμφες κουνουπιών και άλλα υδρόβια έντομα αποικούν συνήθως το εσωτερικό του ζωντανού αυτού κάδου σκουπιδιών, με τις συμβιωτικές σχέσεις που αναπτύσσονται να είναι πολυχρηστικές...

Drosera Glanduligera



To φυτό τον έχει τον τρόπο του στο να συλλαμβάνει το θήραμά του: η κολλώδης ουσία του κάνει όλη τη δουλειά, με το ίδιο να περικυκλώνει κατόπιν τη λεία με εξαιρετικά αργή κίνηση. Κι ενώ ο «τεμπελάκος» σαρκοφάγος κίνδυνος δεν είναι ιδιαίτερα ενεργητικός, κάποια είδη του έχουν εξοπλιστεί με μακριά και ευαίσθητα «πλοκάμια»: όταν το έντομο κάνει αισθητή την παρουσία του, το νέο αυτό εξάρτημα το συλλαμβάνει με αστραπιαία ταχύτητα (αστραπιαία όμως!) και το ρίχνει πάνω στα κολλώδη σταγονίδια του κυρίως φυτού...



Μύκητες που πιάνουν σκουλήκια



Παραβιάζοντας τα όρια μεταξύ φυτικού και ζωικού οργανισμού, ο μύκητας την έχει την παραξενιά του. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για σαρκοβόρο μύκητα! Σαφώς πιο παράξενα από τα σαρκοφάγα φυτά, τα είδη του σαρκοφάγου μύκητα -στα οποία περιλαμβάνονται ακόμα και κοινά μανιτάρια- είναι φονικά επικίνδυνα: το υπόγειο τμήμα τους είναι επενδεδυμένο με μια σειρά από «θηλιές». Όταν το σκουλήκι περάσει μέσα από τις φονικές αυτές παγίδες, ειδικά κύτταρα του μύκητα τις κάνουν να σφίγγουν, αιχμαλωτίζοντας τον μικροσκοπικό οργανισμό και κρατώντας τον στη θέση του για να καταβροχθιστεί αργά-αργά. Ακόμα πιο περίεργο είναι το γεγονός ότι είδη του μύκητα αναπτύσσουν τις θηλιές μόνο όταν εντοπίσουν την παρουσία σκουληκιών στο περιβάλλον: στήνουν τις παγίδες τους δηλαδή μόνο όταν μυριστούν τροφή!



Roridula



Θεωρούμενη ως ένα από τα μεγαλύτερα σαρκοφάγα φυτά του πλανήτη, η Roridula αγγίζει ύψος 2 μέτρων, με την επιφάνειά της να καλύπτεται φυσικά από μικροσκοπικές -ιδιαίτερα κολλώδεις δε- απολήξεις. Τα έντομα δεν ανησυχούν βεβαίως από το φυτό, αλλά από το μοναδικό στον κόσμο είδος αρπακτικού εντόμου που κατοικεί στα κολλώδη φύλλα του: οτιδήποτε λοιπόν κι αν προσεγγίσει το φυτό, είναι στο έλεος των μικρών αυτών τεράτων, που συνεργάζονται ιδανικά με τη Roridula για να αιχμαλωτίζουν ακόμα μεγαλύτερες σε μέγεθος λείες και να τις απομυζούν κατόπιν από κάθε θρεπτικό συστατικό. Κι έτσι η Roridula όχι μόνο προστατεύεται από έναν τρομακτικό στρατό, αλλά απομυζεί τα απαραίτητα συστατικά της από τα περιττώματα της αποικίας των εντόμων στο φύλλωμά της, τρεφόμενη εμμέσως από τα θύματά τους...

Πηγή: http://www.newsbeast.gr