Πρωτοχρονιάτικα έθιμα της Κρήτης

Πολλά είναι τα έθιμα που αναβιώνουν κάθε χρόνο στην Κρήτη την Πρωτοχρονιά. Κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς, χαράματα και μόλις χτυπούσε η "πρώτη καμπάνα", όλοι μικροί - μεγάλοι, σηκώνονταν, έκαναν τρεις φορές το σταυρό τους και, χωρίς να μιλήσουν, έβαζαν τα γιορτινά τους, έβγαιναν έξω από το σπίτι, έπαιρναν από μία πέτρα ο καθένας τους, -όσο μεγαλύτερη μπορούσε- και την έφερναν μέσα στο σπίτι.

Μετά από αυτό, ο καθένας καθόταν στην πέτρα που μόλις είχε φέρει και έλεγαν τη φράση : "Κλου -Κλου στα ορνίθια μας, καλοχρονιά στα σπίτια μας, όσο βάρος έχει η πέτρα τούτη, τόσο χρυσάφι και ασήμι να μπει στα σπίτια μας".

Μετά από αυτό, σηκώνονταν ο καθένας, έκανε το σταυρό του 3 φορές, καλημέριζαν τους υπολοίπους και τα παιδιά έπρεπε να φιλήσουν το χέρι των γονιών τους και μετά πήγαιναν στην Εκκλησία για τη λειτουργία.

Στην επιστροφή από την Εκκλησία, έμπαινε ο πρώτος στο σπίτι ο πρωτότοκος και μετά οι υπόλοιποι. Οι πέτρες έμεναν μέσα στο σπίτι, στο ίδιο μέρος που είχαν τοποθετηθεί, επί οκτώ μέρες.

Την όγδοη μέρα έπιανε ο καθένας την πέτρα του και, αφού έκανε το σταυρό του 3 φορές, την πήγαινε πάλι έξω από το σπίτι. Αυτό το έθιμο γινόταν απαραίτητα κάθε Πρωτοχρονιά κι έφερνε στο σπίτι "γούρι", ευτυχία, αγάπη, γαλήνη και ειρήνη.

Βασιλόπιτα

Το κόψιμο στις βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δημήτρη Λουκάτο, αποτελεί εξέλιξη του γνωστού και λαϊκού εθίμου της αρχαιότητας του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν στις Θεούς.

Τέτοιες γιορτές ήταν τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια. Χαρακτηριστικό στοιχείο στις βασιλόπιτας είναι ότι ο άνθρωπος δοκιμάζει την τύχη του με το κέρμα, προσπαθώντας να μαντέψει πως θα του έρθουν τα πράγματα στη νέα χρονιά. Σε όποιον πέσει το φλουρί, θα είναι ο τυχερός και ευνοούμενος του νέου έτους.

Το έθιμο της Κρεμύδας στην Κρήτη

Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμμύδα ή ασκελετούρα είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι.

Τα ζώα δεν το τρώνε, γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή. Ακόμα και να το βγάλεις από τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη.

Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι' αυτό την Πρωτοχρονιά κρεμούν την ασκελετούρα στα σπίτια τους. Πρόκειται για αρχαίο έθιμο καλοτυχίας που αναφέρεται ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ., αλλά σήμερα τείνει να εγκαταλειφθεί.

Καλή χέρα στην Κρήτη

Μερικές δεκαετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρωτοχρονιά και, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν απλά ένα κέρασμα μια κι ούτε χρήματα υπήρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιγνίδια.

Αργότερα, συνηθιζόταν να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που επισκέπτονταν κάποιο συγγενικό σπίτι την Πρωτοχρονιά - συνήθως εγγόνια ή ανίψια.

Χοιροσφάγια και μεζεδάκια

Παλιότερα στα χωριά, δεν υπήρχε οικογένεια που να μην εκτρέφει όλο το χρόνο ένα γουρούνι, για να το σφάξει τις γιορτινές ημέρες.

Ο χοίρος σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων, την ημέρα των Αγίων Δέκα και ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.

Με το κρέας του έφτιαχναν λουκάνικα, απάκια, πηχτή ή τσιλαδιά, σύγλινα (δηλαδή το κρέας κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου), ομαθιές (έντερα χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι), τσιγαρίδες (κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό, όταν μάζευαν τις ελιές).


Πηγή: http://www.enikos.gr