Σημάδια ότι είσαι κατά φαντασίαν ασθενής!

Και όχι μόνο...

Η Υποχονδρίαση είναι μια ψυχική διαταραχή, η οποία ανήκε μέχρι πρόσφατα στις λεγόμενες Σωματόμορφες Διαταραχές, σύμφωνα με το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο DSM-IV. Στο καινούριο εγχειρίδιο (DSM-V), οι Σωματόμορφες διαταραχές αντικαταστάθηκαν από τις Διαταραχές Σωματικών Συμπτωμάτων και τα άτομα που είχαν διάγνωση Υποχονδρίασης τώρα εμπίπτουν σε μία από τις δύο παρακάτω διαταραχές: 1) Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων και 2) Διαταραχή Άγχους Ασθένειας.

Παρακάτω θα γίνει περιγραφή της υποχονδρίασης και στο τέλος θα αναφερθούν τα κριτήρια – συμπτώματα διάγνωσης των δύο νέων διαταραχών που την αντικαθιστούν πλέον διαγνωστικά.

Περιγραφή

Η διαταραχή της υποχονδρίασης χαρακτηρίζεται από το ότι το άτομο φοβάται πως πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια. Ο υποχονδριακός ασθενής ασχολείται έντονα και συστηματικά με τις σωματικές του λειτουργίες (π.χ. καρδιακός ρυθμός, εφίδρωση, κινητικότητα του εντέρου), μεγιστοποιεί τη σημασία συνηθισμένων σωματικών ενοχλημάτων (π.χ. μικροενοχλήσεις από μύες και αρθρώσεις, περιστασιακός βήχας ή πονοκέφαλος) και τα ερμηνεύει ως παθολογικά. Για παράδειγμα, μπορεί ο παραμικρός βήχας να ερμηνεύεται ως ένδειξη καρκίνου, ο πονοκέφαλος είναι απόδειξη για την ύπαρξη ανευρύσματος ή όγκου, το μούδιασμα στο χέρι σημαίνει την έναρξη σκλήρυνσης κατά πλάκας και κάποια “τσιμπήματα” στην περιοχή του στέρνου υποκρύπτουν κάποια σπάνια καρδιοπάθεια. Σταδιακά πείθεται πως είναι άρρωστος, παρά τις επανειλημμένες επισκέψεις σε γιατρούς και τις αρνητικές ιατρικές εξετάσεις. Ο υποχόνδριος πιστεύει πως οι εξετάσεις είτε είναι λανθασμένες είτε η ασθένεια από την οποία πάσχει είναι σπάνια και δεν μπορεί να εντοπιστεί. Ενίοτε οι επιβεβαιώσεις των γιατρών μπορούν να τον καθησυχάσουν, όμως μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα. Σύντομα, η βασανιστική βεβαιότητα πως είναι άρρωστος επανέρχεται. Αποκτά λοιπόν εμμονή με την υγεία και τις ασθένειες και ένα έντονο ενδιαφέρον για ιατρικές πληροφορίες (σε αυτό βοηθάει πολύ στις μέρες μας και η απεριόριστη πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες μέσω του διαδικτύου). Να επισημάνουμε πως διάγνωση υποχονδρίασης μπορεί να τεθεί και στην περίπτωση που υπάρχει όντως κάποια σωματική ασθένεια αλλά δεν ευθύνεται για τα συμπτώματα που αναφέρει το άτομο ή δεν συνάδει με τον τρόπο με τον οποίο τα ερμηνεύει.

Επιδημιολογία

Η συχνότητα της πάθησης στον γενικό πληθυσμό είναι άγνωστη αλλά υπολογίζεται να κυμαίνεται περίπου ανάμεσα σε 3 και 10%. Είναι εξίσου συχνή σε άντρες και γυναίκες και μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, με πιο συχνή όμως έναρξη στην αρχή της ενήλικης ζωής. Η πορεία της είναι συνήθως χρόνια, όταν δεν αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη θεραπεία.

Αποτελέσματα

Ένα βασικό πρόβλημα στην υποχονδρίαση είναι η δημιουργία και συντήρηση φαύλου κύκλου σωματικών ενοχλήσεων και αρνητικών – καταστροφικών ερμηνειών τους: Το άγχος που βιώνει ο υποχόνδριος για την υγεία του έχει σαν συνέπεια να δημιουργούνται σωματικά συμπτώματα όπως ταχυπαλμίες, εφιδρώσεις, αναπνευστική δυσφορία, πεπτικές διαταραχές, αϋπνία, αυξομειώσεις στην όρεξη και το βάρος, ψυχογενείς πόνοι. Τα συμπτώματα αυτά, ερμηνεύονται από τον υποχόνδριο ως απόδειξη “ότι κάτι δεν πάει καλά”. Το άγχος ανατροφοδοτείται και ο φαύλος κύκλος συνεχίζει την ανακυκλούμενη πορεία του. Άλλες καταστάσεις τροφοδότησης του φόβου και του άγχους, είναι όταν το άτομο διαβάζει ή ακούει κάτι σχετικό με ασθένειες και κυρίως όταν μαθαίνει ότι κάποιος γνωστός ή δικός του άνθρωπος αρρώστησε ή ακόμη χειρότερα πέθανε ξαφνικά (π.χ. από έμφραγμα ή εγκεφαλικό).

Αναφέραμε νωρίτερα ότι ο υποχόνδριος συνήθως ψάχνει διεξοδικά να βρει από τι πάσχει με την βοήθεια γιατρών και διαγνωστικών εξετάσεων. Τελικά, αποκτά ένα ιδιαίτερα μεγάλο ιστορικό παραπόνων σχετικά με την υγεία του και συνακόλουθα ένα μεγάλο αρχείο παράλληλων ή διαδοχικών επισκέψεων σε γιατρούς ποικίλων ειδικοτήτων και αρνητικών εξετάσεων. Αυτό το ιστορικό ενδέχεται τελικά να παραπλανήσει, με κίνδυνο όντως να μην ανιχνευθεί μια σοβαρή σωματική πάθηση στο μέλλον. Την ίδια στιγμή, κάποιοι υποχόνδριοι οδηγούνται στο άλλο άκρο: αποφεύγουν να επισκεφτούν το γιατρό για χρόνια από φόβο ότι θα επιβεβαιωθεί αυτό που πιστεύουν, με κίνδυνο να παραβλέψουν ένα πραγματικό πρόβλημα υγείας.

Η υποχονδρίαση όμως επηρεάζει τη ζωή του ατόμου σε όλα τα επίπεδα:

Ο ίδιος ο υποχόνδριος γίνεται περισσότερο εσωστρεφής. Σταδιακά μπορεί να αποσυρθεί από την κοινωνική αλληλεπίδραση και να απομονωθεί. Η έντονη ενασχόληση του με την υγεία του δημιουργεί επίσης προβλήματα στις οικογενειακές και φιλικές του σχέσεις: καθώς περιμένει ή απαιτεί ειδική μεταχείριση από το περιβάλλον του, συχνά δημιουργούνται εντάσεις. Το περιβάλλον του νιώθει κόπωση από την εμμονή του με την ύπαρξη ασθένειας και ο ίδιος νιώθει απογοήτευση και πίκρα που δεν τον πιστεύουν ή καταλαβαίνουν. Η διαταραχή μπορεί να εμποδίσει την κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα του ατόμου σε ήπιο βαθμό ή μέχρι και το βαθμό της αναπηρίας. Τα άτομα με υποχονδρίαση έχουν συχνά δυσκολία να έρθουν σε επαφή με τα αληθινά τους συναισθήματα και να τα επεξεργαστούν (κυρίως τα αρνητικά). Η σχεδόν μονομερής ενασχόληση με τη σωματική τους υγεία δυσχεραίνει έως αναστέλλει την ψυχολογική τους ωρίμανση και εξέλιξη.

Συννοσηρότητα

Τις περισσότερες φορές (στα 2/3 των περιπτώσεων) ο ασθενής με υποχονδρίαση πάσχει και από κάποια άλλη ψυχική διαταραχή. Οι συνηθέστερες είναι οι αγχώδεις διαταραχές (π.χ. Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή, Διαταραχή Πανικού, Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή) και η κατάθλιψη. Η διαταραχή πανικού και η υποχονδρίαση μπορεί να συνυπάρχουν συχνά επειδή και οι δύο εγείρονται από την τάση να παρερμηνεύονται με καταστροφικό τρόπο σωματικές αισθήσεις.

Αιτιολογία

Ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης ή ιστορικό σοβαρής σωματικής ασθένειας κατά την παιδική ηλικία ενδέχεται να προδιαθέτει στην ανάπτυξη υποχονδρίασης στην ενήλικη ζωή. Άλλοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι υπερπροστατευτικοί γονείς και ειδικά όσοι ανησυχούν έντονα για θέματα υγείας και καθαριότητας. Αντίστοιχα, ένα παιδί που μεγαλώνει με γονείς συναισθηματικά αδιάφορους μπορεί να αναπτύξει σωματικά συμπτώματα για να τραβήξει την προσοχή και την φροντίδα τους. Σταδιακά, μπορεί να συνδυάσει ασυνείδητα την αγάπη και την φροντίδα με την ασθένεια. Συχνά, η υποχονδρίαση έπεται ενός γεγονότος με έντονο στρες ή μιας κατάστασης που απειλεί την υγεία του ατόμου. Τέλος, σοβαρά ή χρόνια προβλήματα υγείας στο οικείο περιβάλλον και ο αιφνίδιος θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου από ασθένεια μπορεί να πυροδοτήσουν το φόβο για την ασθένεια και το θάνατο.

Θεραπεία

Η θεραπεία της υποχονδρίασης πρακτικά γίνεται είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε με ψυχοθεραπεία είτε με συνδυασμό και των δύο. Στην πραγματικότητα, η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση κρίνεται εξαιρετικά σημαντική ώστε να γίνει γνωσιακή αναδόμηση των δυσλειτουργικών και καταστροφικών ερμηνειών που κάνει το άτομο για τις σωματικές αισθήσεις του. Με την ψυχοθεραπεία γνωσιακού τύπου, ο ασθενής μαθαίνει να αναγνωρίζει τις καταστροφικές σκέψεις που κάνει και να ερμηνεύει σωστά τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το σώμα του. Έτσι, σπάει ο φαύλος κύκλος που περιγράψαμε νωρίτερα. Επιπλέον, σημαντική είναι η αντιμετώπιση του ψυχοπιεστικού γεγονότος ή υπόβαθρου που πυροδότησε την διαταραχή, καθώς και η εκπαίδευση του ασθενή να επεξεργάζεται τα συναισθήματα του.

Σημείωση: Συχνά η υποχονδρίαση αναφέρεται ως η “κατά φαντασία ασθένεια”. Χρειάζεται να τονίσουμε εδώ πως τα σωματικά συμπτώματα που βιώνει ο ασθενής είναι πραγματικά: πράγματι πονάει, πράγματι η καρδιά του χτυπάει σαν τρελή, πράγματι ζαλίζεται κλπ. Αυτά τα συμπτώματα είναι όσο αληθινά θα ήταν και στην περίπτωση που υπήρχε οργανικής φύσης αιτιολογία. Κάτι που πικραίνει συχνά τους υποχόνδριους είναι όταν δεν τους πιστεύουμε ή κοροϊδεύουμε αυτό που νιώθουν. Η αμφισβήτηση όμως αυτή των συμπτωμάτων τους τους κάνει να κλείνονται περισσότερο στον εαυτό τους και να χειροτερεύουν. Να θυμάστε: τα συμπτώματα είναι αληθινά, η ερμηνεία της αιτιολογίας τους είναι λάθος!!

Διαγνωστικά κριτήρια Διαταραχής Σωματικών Συμπτωμάτων:
Ύπαρξη ενός ή περισσότερων σωματικών συμπτωμάτων που οδηγούν σε σημαντική αναστάτωση της καθημερινής ζωής
Οι υπερβολικές σκέψεις, συναισθήματα ή συμπεριφορές σχετικά με τα σωματικά συμπτώματα ή η ανησυχία για την υγεία, εκδηλώνονται με ένα τουλάχιστον από τους παρακάτω τρόπους:

α. Δυσανάλογες και επίμονες σκέψεις σχετικά με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων

β. Επίμονα υψηλό επίπεδο άγχους σχετικά με την υγεία ή τα συμπτώματα

γ. Υπερβολικός χρόνος και ενέργεια αφιερώνονται στα συμπτώματα ή τις ανησυχίες για την υγεία

Αν και μπορεί να μην είναι συνεχώς παρόν κανένα σωματικό σύμπτωμα, η κατάσταση είναι επίμονη (τυπικά πάνω από 6 μήνες)

Διαγνωστικά κριτήρια Διαταραχή Άγχους Ασθένειας:
Έντονη ενασχόληση του ατόμου με την ιδέα ότι έχει ή θα αποκτήσει μια σοβαρή ασθένεια.
Δεν υπάρχουν σωματικά συμπτώματα ή αν υπάρχουν, είναι μόνο μέτριας έντασης. Αν υπάρχει ιατρική κατάσταση ή υψηλός κίνδυνος για την εκδήλωση ιατρικής κατάστασης (π.χ. οικογενειακό ιστορικό), η ενασχόληση είναι ξεκάθαρα υπερβολική ή δυσανάλογη.
Υπάρχει υψηλό επίπεδο άγχους για την υγεία και το άτομο ταράζεται εύκολα για την κατάσταση υγείας του.
Το άτομο εκδηλώνει υπερβολικές συμπεριφορές σχετικές με την υγεία (π.χ. ελέγχει επανειλημμένα το σώμα του για ενδείξεις ασθένειας) ή εκδηλώνει δυσλειτουργική αποφυγή (π.χ. αποφεύγει τα ραντεβού με γιατρούς και νοσοκομεία)
Η έντονη ενασχόληση με την ασθένεια είναι παρούσα τουλάχιστον 6 μήνες, αλλά η συγκεκριμένη ασθένεια από την οποία το άτομο φοβάται ότι πάσχει μπορεί να αλλάζει σε αυτή την διάρκεια.
Η έντονη ενασχόληση δεν εξηγείται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή όπως διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων, διαταραχή πανικού, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, σωματοδυσμορφική διαταραχή, ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή ή παραληρητική διαταραχή σωματικού τύπου.

Πηγή: http://www.boro.gr