Τα όρια και η σημασία στο μεγάλωμα των παιδιών σήμερα

Η ζωή σε μια οργανωμένη κοινωνία έχει όρια και κανόνες, προκειμένου τα μέλη της να συμβιώνουν αρμονικά, σε ένα περιβάλλον συναισθηματικά και ψυχολογικά ασφαλές και κοινωνικά σταθερό. Τα όρια μας προστατεύουν και μας κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια. Αυτή βέβαια η πλευρά τους τείνει να παραγνωρίζεται, καθώς αυτό που συνήθως υπερισχύει είναι το γεγονός ότι μας δυσκολεύουν και μας περιορίζουν.

Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν φανάρια στους δρόμους και κανόνες οδικής κυκλοφορίας. Πολύ απλά το αυτοκίνητο θα ήταν ένας εφιάλτης, όπου αντί να ασχολείται κανείς με το πώς θα φτάσει στον προορισμό του, θα τον απασχολούσε μόνο το να μην σκοτωθεί ή το να μην τρακάρει. Σκεφτείτε επίσης το ενδεχόμενο να μην είχαν συγκεκριμένο ωράριο τα καταστήματα, πόσο πιο πολύπλοκη, αβέβαιη και δυσάρεστη θα ήταν μια επίσκεψη στην αγορά. Όλα αυτά τα αποδεχόμαστε και τα ακολουθούμε χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι πρόκειται για όρια, έχουν γίνει δεύτερη φύση μας.

Τα όρια μπαίνουν από την αρχή της ζωής μας. Κανείς δεν γεννιέται γνωρίζοντας τα, από τη γέννηση του όμως και έπειτα αρχίζει να συνειδητοποιεί την ύπαρξη και την αναγκαιότητα τους. Αντίστοιχα τα θέτουμε και στα παιδιά μας χωρίς πολλές φορές να θεωρούμε ότι πρόκειται για όρια, όπως για παράδειγμα όταν βάζουμε το μωρό μας να κοιμάται στο κρεβάτι του, στο δωμάτιο του, να κοιμάται συγκεκριμένες ώρες, όταν απαιτούμε να φοράει μπουφάν για να βγει έξω κ.λ.π. Βέβαια είναι πολύ σημαντικό τα όρια να αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, να προσαρμόζονται δηλαδή κάθε φορά στην εκάστοτε ηλικία του και κατ’ επέκταση στις ανάγκες και τις δυνατότητες του.

Όσο απαραίτητα είναι, τόσο δύσκολη είναι η σωστή εφαρμογή τους, αλλά και η προσαρμογή του παιδιού σε αυτά χωρίς αντιδράσεις και ξεσπάσματα. Τα όρια λοιπόν προκαλούν αντιδράσεις. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο εμείς οι γονείς δυσκολευόμαστε να τα βάλουμε στα παιδιά μας. Νιώθουμε ότι γινόμαστε «κακοί», τιμωρητικοί, ότι τα καταπιέζουμε ή ότι περιορίζουμε το δυναμισμό τους. Όλες αυτές οι ερμηνείες προκύπτουν κατά κύριο λόγο από την ίδια την αντίδραση των παιδιών. Παράλληλα, υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον πως εμείς οι ίδιοι στεκόμαστε απέναντι στα όρια, στον τρόπο που τα αντιλαμβανόμαστε και αντιδρούμε σε αυτά, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθενός και τα βιώματα του και αυτό είναι θεμιτό. Κάποιοι επιθυμούν περισσότερο να οργανώνουν τη ζωή τους βάσει προγράμματος και δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην πειθαρχία, κάποιοι άλλοι επιλέγουν να οργανώνουν τη ζωή τους με πιο χαλαρούς τρόπους και χωρίς ιδιαίτερο πρόγραμμα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα όρια αποτελούν ένα εξωγενές κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας, μέσα στο οποίο καλούμαστε όλοι να κινηθούμε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το να βάζουμε λοιπόν όρια στα παιδιά μας είναι πολύ σημαντικό για την ομαλή συναισθηματική τους ανάπτυξη και την κοινωνικοποίηση τους. Πέρα από το γεγονός ότι τα προετοιμάζουν για την αυριανή ένταξη τους στην κοινωνική πραγματικότητα, αποτελούν και ένα απαραίτητο συστατικό της ορθής διαπαιδαγώγησης, καθώς προστατεύουν τα παιδιά μας και τα κάνουν να νιώθουν ασφάλεια.

Η χρήση των ορίων συνδέεται και με τη χρήση ή μη της τιμωρίας, καθώς από μια ηλικία και μετά τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν, αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες, ότι επηρεάζουν τους άλλους και το περιβάλλον τους, τόσο πρακτικά όσο και συναισθηματικά. Αυθόρμητα εμείς οι γονείς τους μιλάμε για όλα αυτά όταν τους λέμε: «πονάει αυτό που κάνεις», «θα στεναχωρηθεί το παιδάκι…» ή «θα σπάσει το παιχνίδι…» κ.λ.π. Η Τιμωρία μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί και σαν μια έμπρακτη επιβεβαίωση όλων αυτών που τους λέμε περί των συνεπειών που έχουν οι πράξεις. Και αυτή είναι ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι η χρησιμότητα της. Η τιμωρία κρίνεται από το πώς χρησιμοποιείται. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σωστά ή λάθος. Δεν είναι λοιπόν από μόνη της κάτι το κακό, ο τρόπος που χρησιμοποιείται ευθύνεται για τα θετικά και τα αρνητικά της.

Παρ’όλα αυτά η λέξη τιμωρία είναι μια από τις πιο ενοχοποιημένες λέξεις, όχι μόνο για τους γονείς αλλά και πολλούς από εκείνους που ασχολούμαστε επαγγελματικά με τα παιδιά, όπως είναι για παράδειγμα οι εκπαιδευτικοί. Συχνά κανείς αποφεύγει να τη χρησιμοποιήσει αντικαθιστώντας την με άλλες, όπως τη λέξη συνέπεια, το time out ή την καρέκλα της σκέψης κ.λ.π. Όποια λέξη όμως και αν επιλέγουμε τελικά να χρησιμοποιήσουμε, το νόημα της τιμωρίας, όπως και το βίωμα του παιδιού παραμένει ακριβώς το ίδιο.

Πηγή: http://www.boro.gr