Κρίσιμες οι ηλικίες 15-20 ετών για το μελάνωμα

Η 39χρονη Αθηναία που καθόταν μπροστά στον γιατρό έμοιαζε να τα έχει χαμένα. «Δεν καταλαβαίνω», του είπε. «Ποτέ δεν έκανα ηλιοθεραπεία, ούτε όταν ήμουν παιδί. Όταν πηγαίναμε στη θάλασσα βγαίναμε από το νερό μονάχα για να φύγουμε, δεν ξαπλώναμε στην άμμο». «Ναι, αλλά χρησιμοποιούσατε αντηλιακό;», την ρώτησε απαλά εκείνος.

«Δεν ήξερα ότι το χρειαζόμουν μέσα στο νερό. Εκείνη την εποχή μας έλεγαν ότι είναι μόνο για την ηλιοθεραπεία... Βέβαια, τώρα που το λέτε, καιγόμουνα, το θυμάμαι», αποκρίθηκε.

Λίγες μέρες αργότερα, ο διάλογος επαναλήφθηκε - αυτή τη φορά με έναν 63χρονο αγρότη.

«Δεν γίνεται», ήταν η δική του απάντηση. «Δεν κάνω μπάνια. Τη μέρα τη βγάζουμε στο χωράφι, δεν πηγαίνουμε διακοπές εμείς».

Με ή χωρίς ηλιοθεραπεία και «μπάνια», γεγονός παραμένει πως και οι δύο ασθενείς έμαθαν μέσα στην ίδια εβδομάδα ότι πάσχουν από κακόηθες μελάνωμα, την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, που κατά κανόνα αρχίζει πάνω σε έναν σπίλο (μία «ελιά») του δέρματος που ξαφνικά αρχίζει να αλλάζει όψη.

Ο σπίλος αυτός δεν «μεταμορφώνεται» άνευ λόγου, αλλά κατά κανόνα εξαιτίας αλλοιώσεων που έχουν συμβεί στο DNA των κυττάρων του από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Μάλιστα η επικίνδυνη έκθεση έχει συμβεί δεκαετίες νωρίτερα, πριν από την ηλικία των 18-20 ετών.

Με το πέρασμα του χρόνου, οι αλλοιώσεις αυτές «δουλεύουν» από μέσα και κάποια στιγμή, ο σπίλος αρχίζει να αλλάζει σε μορφή, μέγεθος, σχήμα, χρώμα ή/και υφή.

Στην περίπτωση της νεαρής γυναίκας, μια «ελιά» που είχε στη γάμπα έγινε «άγρια» και ακανόνιστη. Επειδή δεν περνούσε, μέσα σε λίγες εβδομάδες πήγε στον γιατρό.

Ο 63χρονος από την Πελοπόννησο, όμως, χρειάσθηκε σχεδόν έναν χρόνο έως ότου βρει ώρα για να πάει στο δερματολόγο και να του δείξει μια «ελιά» ψηλά στην πλάτη που «έχει μαυρίσει και είναι σκληρή».

Η καθυστέρηση, όμως, είναι ό,τι το χειρότερο σε περίπτωση μελανώματος, διότι το αφήνει ελεύθερο να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί.

Μοιραία, λοιπόν, οι εξετάσεις έδειξαν πως ο ηλικιωμένος άντρας είχε πιο προχωρημένη μορφή της νόσου, ενώ η νεαρή μητέρα ήταν σε αρχικό στάδιο, οπότε έχει πολλές πιθανότητες να νικήσει οριστικά τον καρκίνο της.

300-400 Έλληνες τον χρόνο

Περιστατικά σαν κι αυτά δεν σπανίζουν στη χώρα μας. Υπολογίζεται ότι 300 έως 400 Έλληνες μαθαίνουν κάθε χρόνο ότι πάσχουν από κακόηθες μελάνωμα, το οποίο ναι μεν είναι ο πιο σπάνιος δερματικός καρκίνος (αντιπροσωπεύει το μόλις 7% των κρουσμάτων του), αλλά είναι αυτός που μπορεί ευκολότερα να κάνει μεταστάσεις και να απειλήσει τη ζωή.

«Λόγω των περιβαλλοντικών μεταβολών και των αλλαγών στον τρόπο ζωής, τα κρούσματα μελανώματος έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 50 χρόνια στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, αν και στην χώρα μας δεν τηρείται μητρώο καταγραφής των περιστατικών ώστε να ξέρουμε τις ακριβείς στατιστικές», λέει ο κ. Δημήτρης Ρηγόπουλος, καθηγητής Δερματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής στη Β’ Πανεπιστημιακή Δερματολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου «Αττικόν».

«Παρά τις συνεχείς ενημερωτικές εκστρατείες, όμως, πάρα πολύς κόσμος εξακολουθεί να βγαίνει στον ήλιο - είτε για τα ψώνια, είτε για υπαίθριες δραστηριότητες ή για αναψυχή - δίχως να τηρεί τα μέτρα ηλιοπροστασίας, με συνέπεια να παθαίνει ηλιακά εγκαύματα που ανοίγουν τον δρόμο στο μελάνωμα», προσθέτει. «Το να παίρνει όμως κάποιος αψήφιστα τον ήλιο είναι πάρα, μα πάρα πολύ επικίνδυνο».

Κίνδυνος από 5 ηλιακά εγκαύματα

Το πόσο επικίνδυνος είναι ο ήλιος το απέδειξε μεγάλη μελέτη του Πανεπιστημίου Brown, στις ΗΠΑ, που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαΐου και αποκάλυψε πόσα ηλιακά εγκαύματα, τι βαθμού και σε ποιες ηλικίες απαιτούνται για να αυξηθεί ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος, αλλά και πόση είναι αυτή η αύξηση.

Όπως έγραψαν οι ερευνητές στο επιστημονικό περιοδικό «Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention», παρακολούθησαν επί δύο δεκαετίες την πορεία της υγείας σχεδόν 109.000 εθελοντριών, ηλικίας 25-42 ετών κατά την έναρξή της.

Τόσο στην αρχή της μελέτης όσο και ανά διετία στη συνέχεια, οι εθελόντριες συμπλήρωναν ειδικά ερωτηματολόγια υγείας και αξιολόγησης των παραγόντων κινδύνου για μελάνωμα (ηλιοθεραπεία, χρήση σολάριουμ, συνολική έκθεση στον ήλιο κ.τ.λ.).

Είκοσι χρόνια αργότερα, 8.614 εθελόντριες είχαν διαγνωστεί με δερματικό καρκίνο, με τις 779 να έχουν μελάνωμα και τις υπόλοιπες να έχουν βασικοκυτταρικό ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (είναι οι δύο άλλες κύριες μορφές δερματικού καρκίνου, που όμως, δύσκολα κάνουν μεταστάσεις και έτσι σπανίως απειλούν τη ζωή).

Η ανάλυση όλων των στοιχείων έδειξε πως όσες γυναίκες είχαν πάθει τουλάχιστον πέντε ηλιακά εγκαύματα με «φουσκάλες» στις ηλικίες 15 έως 20 ετών, διέτρεχαν κατά 80% υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν μελάνωμα.

Η αύξηση αυτή δεν είναι διόλου αμελητέα, εάν αναλογιστεί κανείς πως κάθε γυναίκα έχει μία πιθανότητα στις 63 να παρουσιάσει κακόηθες μελάνωμα κάποια στιγμή στη ζωή του, σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS). Οι αντίστοιχες πιθανότητες για τους άνδρες είναι μία στις 39.

Τα πέντε σοβαρά ηλιακά εγκαύματα στις ηλικίες 15-20 ετών αύξαναν επίσης κατά 68% τον κίνδυνο εκδήλωσης βασικοκυτταρικού και ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Αν, όμως, συνέβαιναν μετά την ηλικία των 20 ετών, αύξαναν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των καρκίνων κατά σχεδόν 2,5 φορές.

Και πάλι, οι αυξήσεις αυτές είναι σημαντικές: η ACS αναφέρει ότι κάθε ένας από εμάς έχει μία στις 5 πιθανότητες να παρουσιάσει δερματικό καρκίνο κάποια στιγμή στη ζωή του.

Ελπίδες για τις μεταστατικές μορφές

Αν και η αντιμετώπιση των καρκίνων του δέρματος είναι σχετικά απλή στα αρχικά στάδιά τους, τα πράγματα δυσκολεύουν όταν είναι προχωρημένοι.

«Το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα συνήθως καταστρέφονται ή αφαιρούνται με μεθόδους όπως η επάλειψη με ειδική κρέμα, η κρυοθεραπεία, η καυτηρίαση, τα λέιζερ και η κλασική εγχείρηση», λέει ο καθηγητής Δερματολογίας Δημήτρης Ρηγόπουλος.

«Ειδικά το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, όμως, προκαλεί μεταστάσεις στο περίπου 5% των περιπτώσεων, ιδίως όταν εμφανίζεται σε ειδικά σημεία του σώματος όπως η μύτη, τα αυτιά ή τα χείλη.

Σε τέτοια περίπτωση, ο ασθενής θα χρειαστεί και πρόσθετη θεραπεία, όπως λ.χ. χημειοθεραπεία».

Το μελάνωμα, από την άλλη πλευρά, αφαιρείται χειρουργικά εάν και εφόσον αυτό είναι εφικτό, γίνεται βιοψία και άλλες εξετάσεις, και η περαιτέρω θεραπεία καθορίζεται με βάση το στάδιό του, προσθέτει ο κ. Ρηγόπουλος.

Το μελάνωμα είναι σχεδόν πλήρως ιάσιμο όταν ανιχνευθεί σε αρχικό στάδιο (το ποσοστό επιβίωσης υπερβαίνει το 90%), αλλά όταν γίνει αντιληπτό σε προχωρημένο, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα.

«Το μεταστατικό μελάνωμα παραδοσιακά ήταν ένας από τους πιο επιθετικούς καρκίνους, με το 75% των ασθενών να χάνουν τη ζωή τους μέσα σε ένα χρόνο από τη διάγνωση», λέει η παθολόγος-ογκολόγος Ελένη Γκόγκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Α’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο.

«Μεγάλη συνδυασμένη ανάλυση 42 μελετών της περιόδου 1975-2005 είχε δείξει ότι η μέση επιβίωση των ασθενών με μελάνωμα που είχαν μεταστάσεις σε άλλα σημεία του σώματος ήταν 6,2 μήνες».

Διπλός στόχος

Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτό αλλάζει, με την βοήθεια νέων φαρμάκων, που στοχεύουν στις μοριακές «υπογραφές» των όγκων ή ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να τους καταπολεμήσει, τονίζει η κυρία Γκόγκα.

«Μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια εγκρίθηκαν τέσσερα νέα φάρμακα (ιπιλιμουμάμπη, βεμουραφενίμπη, νταμπραφενίμπη, τραμετινίμπη) για την αντιμετώπισή του, τα οποία παρατείνουν σημαντικά τη ζωή των ασθενών και δίνουν ελπίδες για μακροχρόνια επιβίωση, δίχως υποτροπές», λέει.

«Στην πραγματικότητα, περισσότεροι από ένας στους πέντε ασθενείς ζουν πλέον επί περισσότερο από τρία χρόνια και αρκετοί ξεπερνούν ακόμα και τα 4 ή και 5 χρόνια. Ακόμα, δε, και όταν δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά το μελάνωμα, το 26% των ασθενών είναι ακόμα ζωντανοί τρία χρόνια αργότερα».

Πολύ ενθαρρυντικά είναι επίσης τα πρώτα αποτελέσματα από τις δοκιμές πειραματικών φαρμάκων, που ανακοινώθηκαν τον περασμένο μήνα στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO).

Σύμφωνα με αυτά, τα πειραματικά σκευάσματα πεμπρολιζουμάμπη και νιβολουμάμπη, μόνα τους ή σε συνδυασμό με εγκεκριμένα, έχουν επιβιώσεις που στον πρώτο και τον δεύτερο χρόνο από τη διάγνωση φτάνουν έως το 94% και 88% αντιστοίχως.

Επιπλέον, στην τριετία από την διάγνωση, έως και το 41% των ασθενών βρίσκονται ακόμα είναι ακόμα εν ζωή (σ.σ. δεν υπάρχουν ακόμα στατιστικά δεδομένα για μεγαλύτερες επιβιώσεις).

«Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν το ενδεχόμενο να μιλάμε σε λίγα χρόνια για επιβίωση ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα επί πέντε ή και δέκα χρόνια, πράγμα που έως πρότινος ήταν σχεδόν αδιανόητο», καταλήγει η κυρία Γκόγκα.

Τα ύποπτα συμπτώματα

Οι κυριότερες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι τρεις - και η κάθε μία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά συμπτώματα.

* Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα: Συνήθως εκδηλώνεται σαν μία «πλάκα» διαφανής ή ημιδιαφανής, λίγο πιο κόκκινη από το φυσικό χρώμα του δέρματος. Μερικές φορές εμφανίζεται σαν ένα μικρό ογκίδιο ή πληγή ή κρούστα που επιμένει.

* Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα: Συνήθως εκδηλώνεται σαν μία επιφάνεια ή εξόγκωμα κόκκινου χρώματος, με κρούστα ή «λέπια», που συχνά μεγαλώνει γρήγορα.

* Μελάνωμα: Συνήθως εμφανίζεται πάνω σε μία «ελιά» (σπίλο) του δέρματος, που μπορεί να είναι επίπεδη ή σαν εξόγκωμα. Η πιο συχνή εμφάνισή του είναι αυτή μιας ασύμμετρης περιοχής, με ακανόνιστα όρια, διχρωμίες και συχνά διάμετρο μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά. Μπορεί επίσης να αιμορραγήσει και να γίνει τραχύ (σκληρό) στην αφή.

Αριθμοί

4,7 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως μαθαίνουν κάθε χρόνο ότι έχουν καρκίνο του δέρματος
5-7% των καρκίνων του δέρματος είναι μελανώματα
300-400 Έλληνες μαθαίνουν κάθε χρόνο ότι έχουν μελάνωμα

Ο 10λογος της προστασίας

Αν και η συνεπής χρήση αντηλιακού είναι απαραίτητη για την προστασία από τους δερματικούς καρκίνους, μόνη της δεν είναι αρκετή, τονίζει ο καθηγητής Δερματολογίας Δ. Ρηγόπουλος.

«Μόλις τον περασμένο μήνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Nature” μελέτη που έδειξε ότι όσο καλό κι αν είναι ένα αντηλιακό, δεν μπορεί να προστατεύσει κατά 100% τα γονίδια που πλήττονται από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Συνεπώς έχει ζωτική σημασία να ακολουθούμε όλους τους κανόνες ηλιοπροστασίας», λέει και υπενθυμίζει τους κανόνες αυτούς:

1. Να χρησιμοποιείτε καθημερινά αντηλιακό και όχι μόνο στην παραλία
2. Να αποφεύγετε τον ήλιο από τις 11 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα
3. Μην επαφίεστε στη σκιά ή τη συννεφιά για προστασία, διότι η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου (UV) διαπερνά τα σύννεφα σε ποσοστό πάνω από 50%, ενώ αντανακλάται στις λείες επιφάνειες (λ.χ. άσφαλτος, μάρμαρα, άμμος, νερό).
4. Να αποφεύγετε το σολάριουμ και να προσέχετε την ηλιοθεραπεία
5. Όταν βρίσκεστε σε υπαίθριους χώρους να καλύπτετε το σώμα σας με ανοικτόχρωμα, φαρδιά και μακριά ρούχα, και να φοράτε πλατύγυρο καπέλο και γυαλιά ηλίου.
6. Να πηγαίνετε τουλάχιστον 1 φορά τον χρόνο στον δερματολόγο, για να ελέγχει προληπτικά το δέρμα και τις «ελιές» σας
7. Μην εκθέτετε καθόλου στον ήλιο τα μωρά ηλικίας έως 6 μηνών (δεν επιτρέπεται καν να τα αλείφετε με αντηλιακό).
8. Να αλείφετε με άφθονο αντηλιακό όλα τα σημεία του σώματος (μην ξεχνάτε τα αυτιά και τον αυχένα) που θα εκτεθούν στον ήλιο, 30 λεπτά πριν βγείτε σε υπαίθριο χώρο. «Άφθονο» σημαίνει πως ο μέσος ενήλικας (βάρος 70 κιλά) ο οποίος περπατάει στην πόλη, χρειάζεται σε κάθε επάλειψη 2 κουταλιές της σούπας (10 ml) αντηλιακό.
9. Να επαναλαμβάνετε την επάλειψη κάθε 2 ώρες ή μετά από κολύμπι ή υπερβολική εφίδρωση.
10. Το αντηλιακό πρέπει να είναι ευρέως φάσματος (να προστατεύει από την UVA και την UVB) και να έχει υψηλό δείκτη προστασίας.


Πηγή: http://www.enikos.gr