Ο άγνωστος «πόλεμος» των Γάλλων για τα αγγλικά

Η μάχη για την προστασία της γλώσσας του Μολιέρου και το μέλλον της.
Ο καρδινάλιος Ρισελιέ, ο ισχυρός άνδρας πίσω από τον γαλλικό θρόνο τον 17ο αιώνα, θα πρέπει να στριφογυρίζει στον τάφο του μετά την εντυπωσιακή ανακοίνωση ότι η Γαλλία ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τη μάχη ενάντια στην εισβολή των αγγλικών λέξεων στη γλώσσα του Μολιέρου.

Με τις παραπάνω λέξεις υποδέχτηκε ο συγγραφέας του βιβλίου «Φλερτάροντας με τα γαλλικά: Πώς μια γλώσσα με γοήτευσε, με αποπλάνησε και σχεδόν ράγισε την καρδιά μου» Ουίλιαμ Αλεξάντερ στους New York Times τις δηλώσεις της γαλλίδας υπουργού Πολιτισμού, Φλερ Πελερίν, τον περασμένο Μάρτιο. «Η γαλλική γλώσσα δεν βρίσκεται σε κίνδυνο και ευθύνη μου ως υπουργός δεν είναι να ορθώνω αναποτελεσματικά εμπόδια απέναντι στις γλώσσες αλλά να δίνω στους πολίτες μας τα μέσα ώστε τα γαλλικά να συνεχίσουν να ζουν», τόνισε η Πελερίν, μιλώντας σε εκδήλωση στα πλαίσια της Εβδομάδας Γαλλικής Γλώσσας και Γαλλοφωνίας.

Στις περισσότερες χώρες οι παραπάνω δηλώσεις πιθανότατα δεν θα είχαν απασχολήσει καν τα μέσα ενημέρωσης. Για τη Γαλλία, όμως, ήταν σχεδόν επαναστατικές, αν αναλογιστεί κανείς ότι επέβαλε το 2006 στη θυγατρική της General Electric Medical Systems στη χώρα πρόστιμο μεγαλύτερο των 500.000 ευρώ επειδή έβγαλε εγχειρίδια λογισμικού στην αγγλική γλώσσα!

«Να κρατήσουμε τα γαλλικά... γαλλικά»
Επί δεκαετίες η Γαλλία έχει απαγορεύσει τη χρήση αγγλισμών, μια πολιτική που έχει τις ρίζες της στην εποχή του Λουδοβίκου ΙΓ’, ο οποίος βασίλευε από το 1610 έως το 1643. Την εποχή εκείνη βέβαια στόχος δεν ήταν να μπουν εμπόδια στην αγγλική γλώσσα, αλλά να τεθούν υπό έλεγχο οι διάφορες παραλλαγές της γαλλικής και να αποφασιστεί ποια θα επικρατήσει τελικά ως η επίσημη.



Ο Λουδοβίκος ανέθεσε τη δουλειά στον καρδινάλιο Ρισελιέ, ο οποίος το 1635 ίδρυσε τη Γαλλική Ακαδημία, αποστολή της οποίας ήταν να αποφασίσει μια για πάντα αν το τυρί θα λέγεται «fromage» ή «formage» και γενικότερα να «καθαρίσει τη γλώσσα από τη βρωμιά» και να κάνει τα γαλλικά «καθαρά και εύγλωττα».

Σχεδόν 400 χρόνια αργότερα οι 40 «Αθάνατοι» της Γαλλικής Ακαδημίας, γνωστοί και ως «αστυνομία της γλώσσας», συνεχίζουν να «μάχονται» για να ανταποκριθούν σε αυτόν τον ευγενή σκοπό. Βέβαια, στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, ο σκοπός αφορά λιγότερο λέξεις που θα πρέπει να συμπεριληφθούν στη γαλλική γλώσσα και περισσότερο λέξεις που θα πρέπει να απορριφθούν, κατά κύριο λόγο αγγλικές.



Η διαμάχη σήμερα περιστρέφεται κυρίως γύρω από τον χειρισμό αγγλικών όρων, όπως το «hashtag». Ο συναγερμός είχε σημάνει, ωστόσο, πριν από την ψηφιακή εποχή, όταν κυβερνητικοί αξιωματούχοι θορυβήθηκαν από την ευρεία χρήση λέξεων όπως «le jogging», «les cheeseburgers» ή «le week-end». Συνειδητοποιώντας ότι η Ακαδημία, ο ρόλος της οποίας είναι καθαρά συμβουλευτικός, δεν είχε κάνει τελικά και τόσο καλά τη δουλειά της, συστάθηκε το 1970 στη χώρα η Επιτροπή Ορολογίας. Ακολούθησε πέντε χρόνια αργότερα, o Νόμος για τη Διατήρηση της Καθαρότητας της Γαλλικής Γλώσσας, ο οποίος προέβλεπε την επιβολή προστίμων για τη χρήση απαγορευμένων αγγλισμών.

Το 1994 υιοθετήθηκε ο νόμος Τουμπόν -από τον υπουργό Πολιτισμού της χώρας την εποχή εκείνη- ο οποίος επέβαλε την αποκλειστική χρήση της γαλλικής γλώσσας σε όλες τις επίσημες κυβερνητικές δημοσιεύσεις, εμπορικά συμβόλαια, διαφημίσεις, χώρους εργασίας και δημόσια σχολεία. Επέβαλε μάλιστα και περιορισμούς στα ραδιόφωνα της χώρας, τα οποία ήταν υποχρεωμένα η μουσική που παίζουν να είναι κατά 40% γαλλική!
Παρά τους νόμους και τις επιτροπές, υπάρχουν ακόμη ζητήματα που προκαλούν πονοκέφαλο, όπως το... «hashtag». Το υπουργείο στηρίζεται σε ειδικές επιτροπές που αναλαμβάνουν να βρουν τη γαλλική λέξη που θα αντικαταστήσει εκείνη που έχει εισβάλει απ’ έξω. Η αποστολή δεν είναι πάντα εύκολη, ειδικά στην εποχή του twitter, όπως αποδεικνύει και η εμπειρία του «Wi-Fi». Η λέξη που προτάθηκε για να την αντικαταστήσει ήταν το «accès sans fil à l’Internet», δηλαδή «πρόσβαση χωρίς καλώδιο στο ίντερνετ». Μια πρόταση που στην πράξη δεν φάνηκε να λειτουργεί ποτέ... 

Η σχέση των Γάλλων με τα αγγλικά 

Έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2014 έφερνε τους γάλλους πολίτες τελευταίους στην Ε.Ε. όσον αφορά το επίπεδο γνώσης των αγγλικών. Η εταιρεία Education First μελέτησε τα πτυχία Proficiency σε 63 χώρες και η Γαλλία ήρθε πρώτη από το... τέλος ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. και 29η στο σύνολο. Τα μόνα κράτη της Ευρώπης στα οποία το επίπεδο της γνώσης της αγγλικής γλώσσας ήταν χαμηλότερο ήταν η Ρωσία, η Τουρκία και η Ουκρανία. 

Η έρευνα προκάλεσε συζητήσεις, με την εφημερίδα The Local να αναζητά τα αίτια συνομιλώντας με ειδικούς. Μεταξύ αυτών, η έκθεση των Γάλλων στην αγγλική γλώσσα, η έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης να ενισχύσει τη διδασκαλία τους στα σχολεία, αλλά και η προστευτικότητα απέναντι στα γαλλικά. 

«Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που παλεύουμε για να μάθουμε αγγλικά και θεωρώ πως ένας από τους σημαντικότερους είναι η έλλειψη έκθεσης στη γλώσσα εδώ στη Γαλλία. Για παράδειγμα δεν βλέπουμε πολλές ταινίες στην αρχική τους έκδοση», δήλωνε η Αντελίν Προβόστ της εταιρείας Education First, που πραγματοποίησε την έρευνα. Μια ακόμη αιτία που παρέθεσε ήταν τα γαλλικά σχολεία. «Δεν δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα αγγλικά και η κυβέρνηση δεν πιέζει για την εκμάθησή τους». 

Και βέβαια η προστατευτικότητα απέναντι στη γαλλική γλώσσα. «Ένα ακόμη πρόβλημα είναι ότι στη Γαλλία είμαστε πολύ προστατευτικοί με τη γλώσσα μας. Είμαστε πολύ καλοί σε αυτό. [...] Οι προτεραιότητές μας δεν έχουν αλλάξει και συνεπώς δεν έχουμε δει διαφορά στο επίπεδο ομιλίας των αγγλικών τα τελευταία χρόνια». 

Επίκειται παράδοση στο «hashtag»; 

Οι δηλώσεις της γαλλίδας υπουργού Πολιτισμού φαίνεται να ανοίγουν τον διάλογο στη χώρα για το μέλλον της σχέσης των γαλλικών με τα αγγλικά. Η Φλερ Πελερίν, η οποία έχει γεννηθεί στη Νότια Κορέα και μιλάει άπταιστα αγγλικά και γερμανικά, υποστηρίζει πως η Γαλλία θα έπρεπε να είναι ευγνώμων για την είσοδο αγγλικών λέξεων οι οποίες «εμπλουτίζουν» τη γλώσσα της. 

«Τα γαλλικά δεν είναι μια παγωμένη γλώσσα. Μια γλώσσα πάντα εξελίσσεται. Κάποιες γλώσσες, όπως τα αγγλικά σήμερα και τα ιταλικά στο παρελθόν, έχουν υπάρξει ιδιαιτέρως γενναιόδωρες, προσφέροντας εκατοντάδες νέες λέξεις στα γαλλικά», ανέφερε, μεταξύ άλλων. 

Γλωσσολόγοι στη Γαλλία επικρότησαν την αλλαγή στάσης, εκτιμώντας πως μπαίνει στην άκρη η σχολαστικότητα υπέρ μιας περισσότερο ανοιχτής προσέγγισης. Το μέλος της Επιτροπής Ορολογίας, Αλέν Ρέι, χαρακτήρισε «γελοία» την προσπάθεια παρεμπόδισης στην υιοθέτηση ορισμένων λέξεων που χρησιμοποιούνται ευρέως. Για παράδειγμα, ανέφερε, η λέξη «challenge» προέρχεται από την παλιά γαλλική λέξη «chalonge» πριν υιοθετηθεί από την αγγλική. 

Όπως τόνισε, «η υιοθέτηση νόμων ενάντια στον δανεισμό ξένων λέξεων είναι σαν να κυνηγάς ανεμόμυλους».


Πηγή: http://www.newsbeast.gr