Προλάβετε το εγκεφαλικό!

Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ο πιο συχνός λόγος αναπηρίας και θανάτου σε ολόκληρο τον κόσμο. Η συχνότητα εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου στις χώρες υψηλού εισοδήματος, μεταξύ 1970-2008, μειώθηκε από τις 163 στις 94 περιπτώσεις το χρόνο, ανά 100.000 άτομα. Η ύφεση αυτή, συνέπεσε με την αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού, σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, όπως η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη και το κάπνισμα. Η εκτίμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization) είναι ότι μεταξύ 1990-2020, η θνησιμότητα από εγκεφαλικό επεισόδιο, θα αυξηθεί στο 78% για τις γυναίκες και στο 106% για τους άνδρες. Εκτιμάται ότι η διατροφή παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων.

Παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο

Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους. Οι μη τροποποιήσιμοι περιλαμβάνουν την ηλικία, τη φυλή, το φύλο, το χαμηλό βάρος γέννησης και το οικογενειακό ιστορικό. Μεταξύ των τροποποιήσιμων είναι η παχυσαρκία, οι διατροφικές συνήθειες, καθώς και η υπερκατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Συνεπώς, η διατροφή, εν δυνάμει, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, αλλά και να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην πρόληψή του.

Σωματικό Βάρος

Το σωματικό βάρος μπορεί ταυτόχρονα να θεωρηθεί τόσο ως τροποποιήσιμος όσο και μη τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο. Πιο συγκεκριμένα, το βάρος γέννησης, αποτελεί έναν μη τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου στη μετέπειτα ζωή διπλασιάζεται για άτομα με βάρος γέννησης <2500g σε σύγκριση με αυτά που ζυγίζουν >4000g κατά τη γέννησή τους. Αντιθέτως, ο δείκτης μάζας σώματος (Body Mass Index/BMI) κατέχει εξέχουσα θέση μεταξύ των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, όσων αφορά τους ενήλικες, καθώς, τόσο το χαμηλό όσο και το υψηλό BMI, αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

Τρόπος Ζωής

Μελέτες έχουν δείξει ότι η επιλογή ενός υγιεινού τρόπου ζωής -συμπεριλαμβανομένης της ''συνετής'' διατροφικής συμπεριφοράς, σε αντίθεση με αυτή των δυτικών προτύπων - έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων και τη γενικότερη υγεία του ανθρώπου. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, διαπιστώθηκε μείωση στο ποσοστό τόσο των ολικών, όσο και των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων στις γυναίκες που ακολουθούσαν υγιεινό τρόπο ζωής, ενώ καμία αλλαγή δεν παρατηρήθηκε όσον αφορά στο ποσοστό των αιμορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε δείγμα 43.685 ανδρών της έρευνας Επαγγελμάτων Υγείας (Health Professionals Study) και 71.243 γυναικών, επακόλουθης μελέτης (Nurses' Health Study), παρατηρήθηκε ότι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση συνολικού και ισχαιμικού επεισοδίου στις γυναίκες, σε ποσοστό 47% και 54% και στους άνδρες σε 35% και 52% αντίστοιχα.

Διατροφικές Συνήθειες

Οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρωτογενή πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου συστήνουν την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, καθώς έχει αποδειχθεί ότι η πρόσληψή τους μειώνει τον κίνδυνο, σε επίπεδο δόσης - απόκρισης, αφού για κάθε επιπλέον μερίδα φρούτων και λαχανικών, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου μειώνεται κατά 6%. Σύμφωνα με μετα-ανάλυση εννέα μελετών, σε συνολικό δείγμα 257.551 συμμετεχόντων (μεταξύ των οποίων καταγράφηκαν 4.917 εγκεφαλικά επεισόδια) και διάρκεια παρακολούθησης 13 χρόνων, η συχνότητα εμφάνισης του εγκεφαλικού επεισοδίου, παρατηρήθηκε να μειώνεται, ύστερα από αύξηση της ημερήσιας κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών σε περισσότερες από πέντε μερίδες. Επιπλέον, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. μαρούλια, γογγύλια, μπρόκολο κ.λπ.), μαζί με τα εσπεριδοειδή και τους φυσικούς χυμούς φαίνεται να δρουν προστατευτικά, αποτρέποντας το εγκεφαλικό. Επιπροσθέτως, δεδομένα πρόσφατων ερευνών συσχετίζουν την μείωση της συχνότητας του εγκεφαλικού επεισοδίου, με την κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως. Τέλος οι πλούσιες σε φυτικές ίνες τροφές, παρατηρείται ότι μειώνουν τον κίνδυνο, τόσο του αιμορραγικού, όσο και του ισχαιμικού αγγειακού επεισοδίου.

Μακροθρεπτικά συστατικά

Η δράση των διαφόρων μακροθρεπτικών συστατικών που περιλαμβάνονται στη διατροφή μας δεν είναι ακόμα σαφής. Δεν αποδεικνύεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση μεταξύ της χαμηλής σε λιπαρά διατροφής και του εγκεφαλικού επεισοδίου. Ωστόσο, μια πρόσφατη ολλανδική μελέτη σε δείγμα 20.069 ανδρών και γυναικών, έδειξε ότι η χαμηλή πρόσληψη άλφα-λινολεικού οξέος, μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου. Επίσης τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας από εγκεφαλικό επεισόδιο (ισχαιμικό και αιμορραγικό) στις γυναίκες της Ιαπωνίας. Επιπλέον, η κατανάλωση ρυζιού έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε Κινέζους ενήλικες και με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε Ιάπωνες άνδρες. Η προέλευση των πρωτεϊνών φαίνεται να είναι σημαντική. Για παράδειγμα η κατανάλωση ψαριών έχει αποδειχθεί να έχει προστατευτική επίδραση έναντι του εγκεφαλικού επεισοδίου. Πρόσφατη μετα-ανάλυση 15 μελετών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της κατανάλωσης ψαριού σε τρεις μερίδες εβδομαδιαίως, σχετίζεται με 6% μείωση του κινδύνου του ολικού εγκεφαλικού επεισοδίου και 17% μείωση με κατανάλωση μίας μερίδας ψαριού ημερησίως. Όταν αξιολογήθηκε η επίδραση του κόκκινου κρέατος σε πρόσφατη μετα-ανάλυση 20 ερευνών, η συγκεντρωτική εκτίμηση του κινδύνου έδειξε 24% υψηλότερο κίνδυνο ανά μερίδα ημερησίως. Χρησιμοποιώντας ως δεδομένα τα αποτελέσματα 84.010 γυναικών (Nurse's Health Study) και 43.150 ανδρών (Health Professionals Follow-Up Study) καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αυξημένη πρόσληψη κόκκινου κρέατος (1 μερίδα / ημέρα) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ η αυξημένη πρόσληψη πουλερικών (1 μερίδα/ ημέρα) σχετίζεται με μείωση του κινδύνου κατά 27%. Τέλος, η κατανάλωση χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα, σχετίζεται με 11% λιγότερο κίνδυνο και η κατανάλωση ξηρών καρπών - άλλη κοινή πηγή πρωτεΐνης - με 17% λιγότερο κίνδυνο. Καμία σημαντική διαφορά δεν παρατηρείται αν αντικαταστήσουμε το κόκκινο κρέας με όσπρια ή αβγά.

Πολυβιταμίνες και Αντιοξειδωτικά χάπια

Οι πολυβιταμίνες και τα αντιοξειδωτικά χάπια είναι ευρέως διαθέσιμα. Ωστόσο, μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων μελετών (Randomized Trials) με συνολικό δείγμα 323.606 συμμετεχόντων, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι η πρόσληψη συμπληρωμάτων β-καροτίνης, βιταμίνης Α και η βιταμίνης Ε, είτε μεμονωμένα, είτε συνδυαστικά, μπορεί να αυξήσει τη θνησιμότητα. Για το ρόλο της βιταμίνης C και του σεληνίου χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. Όσων αφορά τη βιταμίνη Ε, δύο ακόμα μετα-αναλύσεις, έχουν δείξει, ότι ο ρόλος της είναι ασαφής, ως προς την πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε αύξηση του κινδύνου για αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο κατά 22% και μείωση του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 10% αντίστοιχα. Η βιταμίνη Β και τα συμπληρώματα φολικού οξέως, δεν έχει αποδειχθεί να έχουν προστατευτική επίδραση έναντι του εγκεφαλικού επεισοδίου, με βάση τα αποτελέσματα τυχαιοποιημένων μελετών. Παρόλα αυτά, υπάρχει θετική συσχέτιση των επιπέδων ομοκυστείνης (↑ ομοκυστείνη → φλεγμονή αγγείων → αθηρογένεση → ισχαιμικά επεισόδια → πρόκληση εγκεφαλικού επεισοδίου) και του εγκεφαλικού επεισοδίου. Η βιταμίνη Β12 είναι κύριος ρυθμιστής της ομοκυστείνης, για το λόγο αυτό, οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρωτογενή πρόληψη του εγκεφαλικού, συνιστούν τη λήψη φολικού οξέως και βιταμινών του συμπλέγματος Β, σε ασθενείς με αυξημένα επίπεδα ομοκυστείνης. Επιπλέον, με δεδομένο ότι τα επίπεδα βιταμίνης Β12 στους ηλικιωμένους, είναι συχνά κάτω από το φυσιολογικό όριο, είναι συνετό να χορηγείται βιταμίνη Β12 προληπτικά, προτού να χρειαστεί περαιτέρω παρέμβαση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας σειράς ερευνών, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, σχετίζονται με την υπέρταση, την αθηροσκλήρωση και γενικότερα τις καρδιολογικές νόσους ( Nurse's Health Study, Health Professionals Follow-Up Study). Συγκεκριμένα, η υψηλή πρόσληψη βιταμίνης D (≥600 International Units/day) συσχετίστηκε με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου στους άνδρες, αλλά όχι στις γυναίκες.

Ηλεκτρολύτες

Σύμφωνα με μελέτες, η αυξημένη πρόσληψη νατρίου σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε αντίθεση με την υψηλή πρόσληψη καλίου που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον επερχόμενο κίνδυνο. Η συνιστώμενη πρόσληψη νατρίου είναι < 2,3g/ημέρα (100 mmol / ημέρα) και η συνιστώμενη πρόσληψη καλίου > 4,7g/ημέρα (120 mmol/ημέρα). Όσων αφορά το μαγνήσιο και το ασβέστιο, η επίδρασή τους στην πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου, έχει μελετηθεί ευρέως, εξαιτίας της συχνής πρόσληψής τους με τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής μετα-ανάλυσης, τόσο η πρόσληψη μαγνησίου, όσο και καλίου αποτρέπει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και συγκεκριμένα του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Η επίδραση του ασβεστίου με τη μορφή συμπληρωμάτων είναι αβέβαιη, ωστόσο, τα περισσότερα δεδομένα ερευνών συγκλίνουν περισσότερο κατά, παρά υπέρ στην χορήγησή τους, διαπιστώνοντας αύξηση του επιπολασμού /κινδύνου των καρδιολογικών νοσημάτων και ουδέτερη επίδραση, όταν αυτά συγχορηγούνται με διφωσφονικά φάρμακα. (πχ. οστεοπόρωση)

Αλκοόλ και Καφεΐνη

Οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου, συνιστούν μέχρι δύο αλκοολούχα ποτά ανά ημέρα για τους άνδρες και ένα για τις μη έγκυες γυναίκες. Η κατανάλωση καφέ (3-4 φλιτζάνια ημερησίως) και πράσινου τσαγιού (> 3 φλιτζάνια ημερισίως), έχει συσχετισθεί με μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου(17% και 21% αντίστοιχα) όπως και η κατανάλωση σοκολάτας (29% μείωση).

Κάπνισμα

Το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Αυτό συμβαίνει γιατί βουλώνει τις αρτηρίες και αυξάνει την πιθανότητα θρομβώσεως. Επομένως, η αποφυγή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά το ήμισυ, βελτιώνει την γενική υγεία και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων σοβαρών παθήσεων, όπως ο καρκίνος των πνευμόνων και οι καρδιοπάθειες.


Πηγή: http://www.boro.gr