Μένεις ακόμα με τους γονείς; Πολύτιμες ψυχολογικές συμβουλές

Σύμφωνα με στατιστικά ευρήματα που ανακοινώθηκαν το Μάρτιο του 2014 από το EuroFound (το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής και Εργασίας), το ποσοστό των νέων από 18 έως και 29 ετών που μένουν στο σπίτι με τους γονείς τους αυξήθηκε από 44% σε 48% μεταξύ του 2007 και του 2011. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε περίπου 37 εκατομμύρια νέων. Στην Ελλάδα το 46% των νέων ζουν ακόμα με τους γονείς τους, ενώ το 2007, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 37%. Ελάχιστες χώρες είναι «απρόσβλητες» από το φαινόμενο, το οποίο δεν περιορίζεται στις μεσογειακές χώρες, όπως ίσως θα περίμενε κανείς: Αύξηση του αριθμού των νέων ενηλίκων που ζουν με τους γονείς τους σημειώνεται στη Σουηδία, τη Δανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Αυστρία. Στην Ιταλία, σχεδόν τα 4/5 (79%) των νεαρών ενηλίκων ζουν με τους γονείς τους. Το ποσοστό αυτό μειώνεται -κατά την ίδια περίοδο- σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία και η Βρετανία. Σύμφωνα με ευρήματα της ίδιας μελέτης, οι ψυχολογικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι έκδηλες: Από το 2007, παρατηρείται διόγκωση φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, ψυχολογικής ανασφάλειας και αισθήματος «περιθωριοποίησης» και στέρησης, σε όλη την ευρωπαϊκή νεολαία.

Είναι γνωστό από την βιβλιογραφία και τα στατιστικά δεδομένα πως οι νέοι είναι αυτοί που πλήττονται βαρύτερα κατά την διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης και είναι επίσης γνωστά τα τεράστια ποσοστά ανεργίας των νέων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια: Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, η ανεργία στους νέους ηλικίας 15-24 ετών σκαρφάλωσε στο 61% το Νοέμβριο του 2013, ενώ στους νέους 25-34 ετών υπολογίζεται σε 38%.

Ήδη εδώ και 4 τουλάχιστον δεκαετίες, οι νέοι καθυστερούν να αποκτήσουν την δική τους στέγη (σε σχέση με τις παλαιότερες γενιές), εξαιτίας της επιμήκυνσης της ακαδημαϊκής τους πορείας για λόγους εξειδίκευσης (π.χ. μεταπτυχιακά), της ανεργίας και της δυσκολίας ανεύρεσης σταθερής εργασίας ή εργασίας ικανής να καλύψει τις ανάγκες αυτόνομης διαβίωσης. Όμως, από την έναρξη της οικονομικής κρίσης και μετά, παρατηρείται διόγκωση του φαινομένου: Οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, η αύξηση της ανεργίας και της εργασιακής ανασφάλειας σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος ζωής έχει σαν αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι νέοι να παραμένουν στην πατρική στέγη παρά την επιθυμία τους. Την ίδια στιγμή, πολλοί που είχαν εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία, αναγκάζονται να επιστρέψουν σε αυτήν και να συγκατοικήσουν με τους γονείς τους (μάλιστα, σε αυτή την λύση αναγκάζονται να στραφούν ακόμη και ζευγάρια με παιδιά).

Γιατί είναι σημαντικά όλα αυτά και τι σημαίνουν για την ενηλικίωση και την ψυχολογική συγκρότηση της νέας γενιάς;

Τα δύο σημαντικότερα βήματα που σηματοδοτούν την ενηλικίωση είναι α) η έναρξη της επαγγελματικής ζωής και η συνεπαγόμενη οικονομική απεξάρτηση από την οικογένεια και β) η αποχώρηση από την οικογενειακή εστία (τα δύο αυτά βήματα είναι δυνητικά αλληλένδετα και αλληλοεπαγόμενα).

Η οικονομική κρίση όμως φαίνεται πως βάζει συγκεκριμένα πρακτικά εμπόδια στην αυτονόμηση των νέων (τα οποία έρχονται να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα εμπόδια της δομής και της νοοτροπίας της ελληνικής οικογένειας που προάγει συνήθως την εξάρτηση από τους γονείς και όχι την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών).

Η ανεργία που κρατάει τους νέους στην πατρική εστία, τους στερεί ταυτόχρονα το μέσο για την αναζήτηση και εξεύρεση της ταυτότητας τους.

Η εκπαίδευση, η κοινωνία και η οικογένεια διδάσκουν από νωρίς στα παιδιά πως η εργασία αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της προσωπικότητας του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, η εργασία είναι συνυφασμένη με την οικονομική ανεξαρτησία και κατ’ επέκταση την δυνατότητα προσωπικών επιλογών ελέγχου σε διάφορες πλευρές της ζωής. Οι νέοι που ονειρεύονταν την στιγμή που μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης τους, θα μπορέσουν να αυτονομηθούν, αναβάλλουν τα όνειρα τους και ταυτόχρονα, πολύ συχνά, νιώθουν να ματαιώνονται από την κοινωνία.

Οι νέοι που δυσκολεύονται να βρουν εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πιθανό να βιώνουν μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, απαισιοδοξία για το παρόν και το μέλλον, αδικία και θυμό για την παθητική κατάσταση στην οποία αναγκάζονται να βρίσκονται στην πιο δημιουργική φάση της ζωής τους. Όταν συνεπακόλουθα αναγκάζονται να παραμείνουν στην οικογενειακή εστία για περισσότερο καιρό απ’ όσο προγραμμάτιζαν, νιώθουν ότι παραμένουν στάσιμοι σε μία κατάσταση μετάβασης από την ανήλικη ζωή στην ενηλικίωση: η αποχώρηση από το πατρικό αποτελεί ένα γεγονός - ορόσημο και σηματοδοτεί την εκπλήρωση των αναπτυξιακών προσδοκιών της πρώτης ενήλικης ζωής. Η ωρίμανση της προσωπικότητας καθυστερεί καθώς αυτή η κατάσταση της «παρατεταμένης νεότητας» (ή και παιδικότητας) στερεί από τον νέο την γνώση του εαυτού του μέσα από την εμπειρία καινούριων προκλήσεων, ευθυνών και ικανοποιήσεων. Με λίγα λόγια, τα παιδιά παραμένουν «παιδιά» αφού συνεχίζουν να ζουν στο προστατευμένο περιβάλλον της οικογενειακής εστίας, όπου οι ανάγκες τους φροντίζονται από τους γονείς.

Τελικά, όπως φαίνεται και από σχετικές μελέτες, οι νέοι που ζουν σε αυτή την κατάσταση έχουν μειωμένα επίπεδα ψυχικής ευεξίας που τους καθιστούν περισσότερο ευάλωτους στην ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, οι εξαρτήσεις και οι αγχώδεις διαταραχές.

Επιπλέον, συνήθως διαταράσσονται οι οικογενειακές σχέσεις.

Σύμφωνα με έρευνες, τα ζευγάρια που ζουν με τα ενήλικα παιδιά τους από ανάγκη παρουσιάζουν αυξημένες συγκρούσεις σε σχέση με τα υπόλοιπα ζευγάρια. Οι συνέπειες για τους γονείς περιλαμβάνουν εκτός από την επιβάρυνση του οικονομικού προϋπολογισμού, γενικευμένο άγχος, αισθήματα ενοχών ως προς την ανταπόκριση τους στο ρόλο του γονιού («τι έκανα λάθος;»), εντάσεις από την εκατέρωθεν απόδοση ευθυνών και ρήγμα ή επιδείνωση της πρότερης δυσλειτουργικής σχέσης με το ενήλικο παιδί.

Από την άλλη μεριά, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι γονείς δυσκολεύονται να αποδεχτούν την ενηλικίωση του παιδιού τους και ουσιαστικά αποθαρρύνουν τις προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης τους. Η παραδοσιακή νοοτροπία της ελληνικής οικογένειας επιτάσσει τα ενήλικα παιδιά να φεύγουν από το πατρικό σπίτι, όταν δημιουργούν την δική τους οικογένειας και όχι νωρίτερα. Την ίδια στιγμή, η ίδια η προσωπικότητα του νεαρού ενήλικα παίζει σημαντικό ρόλο: η ευθυνοφοβία ή ο φόβος της αποτυχίας και η χαμηλή αυτοπεποίθηση εμποδίζουν τον νέο να ανοίξει τα φτερά του έξω από την πατρική φωλιά. Η φροντίδα και η προστασία της οικογένειας λειτουργούν σαν προστατευτικό και συγχρόνως βολικό κουκούλι. Αυτοί οι παράγοντες, υπαρκτοί παραδοσιακά στην ελληνική οικογένεια, ενισχύονται από την τωρινή κατάσταση της οικονομικής κρίσης και σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο εξάρτησης , απογοήτευσης , φόβου και παραίτησης .

Και οι δύο πλευρές, και οι γονείς και οι ίδιοι οι νέοι, χρειάζεται να κατανοήσουν και να θυμούνται πως η αποχώρηση από το πατρικό είναι αναγκαίες συνθήκες ωρίμανσης και διαμόρφωσης προσωπικής ψυχοκοινωνικής ταυτότητας μέσα από την διαδικασία των προκλήσεων, των απαιτήσεων αλλά και των ικανοποιήσεων της αυτονόμησης.

Πηγή: http://www.boro.gr