Το σχέδιο που παρουσίασε ο πρωθυπουργός έχει πολλά «αν» και «εφόσον», βασίζεται σε υπεραισιόδοξες προβλέψεις, δεν υπολογίζει ύφεση και ανεργία, ενώ αμφισβητείται η αποτελεσματικότητά του από τις αγορές και την κοινωνία
Ο οδικός χάρτης της κυβέρνησης για την έξοδο από την κρίση περνάει μέσα από άγνωστες και ενδεχομένως αδιάβατες περιοχές. Τα 13 μέτρα με τα οποία η κυβέρνηση προβλέπει ότι θα μαζέψει έως το 2015 συνολικά 26 δισ. ευρώ κρύβει το καθένα και μία μεγάλη παγίδα, καθιστώντας αβέβαιη την επιτυχία του εγχειρήματος
Οι 13 παγίδες για τα νέα μέτρα:
1) Μείωση της μισθολογικής δαπάνης, κατά 2 δισ. ευρώ, χωρίς καν να περιλαμβάνεται το ενιαίο μισθολόγιο. Από τις 6 παρεμβάσεις οι μισές δεν έχουν μετρήσιμες αποδόσεις(π.χ. εργασία άνευ αποδοχών). Η μείωση των συμβασιούχων κατά 10% κάθε χρόνο δίνει 120 εκατ. ετησίως.
2) Εξοικονόμηση λειτουργικών δαπανών 2,5 δισ. ευρώ. Πρέπει να βρεθούν από πρόσθετες περικοπές σε δαπάνες, που έχουν φτάσει ήδη σε οριακό σημείο.
3) Πρόσθετη περικοπή αξίας 2 δισ. ευρώ. Βασίζεται σε δαπάνες «μετακίνησης Τύπου», αλλά και στο κόστος διαχείρισης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, που αναμένεται να «φουσκώσει» άλλους λογαριασμούς.
4) Καταργήσεις και συγχωνεύσεις φορέων. Ζητούν 1,1 δισ. ευρώ κυρίως από τον εκπαιδευτικό χάρτη, που ήδη έχει περικόψει 900 εκατομμύρια ευρώ και θα «δώσει» άλλα 300 εκατομμύρια ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό αναζητείται με συγχωνεύσεις αστυνομικών τμημάτων, προξενείων, εφοριών κτλ.
5) Αναδιοργάνωση ΔΕΚΟ. Ο στόχος περιορίστηκε σε 2,3 δισ. ευρώ από 2,5 δισ. ευρώ αρχικά. Το έσοδα αναζητούνται στις αστικές συγκοινωνίες και στα τρένα, παρά την πτώση που σημειώνουν το πρώτο τρίμηνο, αλλά και σε νέα γενιά... αναδιαρθρώσεων με αρχή από ΕΡΤ και ΕΑΒ.
6) Μείωση αμυντικών δαπανών κατά 1,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 800 εκατ. ευρώ αναζητούνται από τη νέα αναβολή εξοπλιστικών δυνάμεων. Δηλαδή πρέπει να παραληφθούν μετά το 2015 για να μην εγγραφούν στο έλλειμμα. Τα υπόλοιπα αναζητούνται από κλείσιμο στρατοπέδων.
7) Εξορθολογισμός δαπανών υγείας κατά 1,2 δισ. ευρώ, επιπλέον των 2 δισ. ευρώ του μνημονίου. Βασίζεται στη του μείωση κόστους περίθαλψης και στην επανατιμολόγηση των ιατρικών πράξεων. Οι ενδεχόμενες αστοχίες πρέπει να αναπληρωθούν από τις συγχωνεύσεις των νοσοκομείων.
8) Στον τομέα της υγείας πρέπει να κοπεί και άλλο 1,5 δισ. ευρώ από τις ιατροφαρμακευτικές δαπάνες. Προϋποθέτει τη δραστική συμπίεση των προμηθειών των νοσοκομείων (κατά 300- 500 εκατ. ευρώ), την ώρα που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις τρέχουσες οφειλές τους. Επιπλέον 1 δισ. ευρώ αναζητά από τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης και την ηλεκτρονική συνταγογράφηση.
9)Από τις επικουρικές συντάξεις και τα κοινωνικά επιδόματα αναζητούνται περικοπές και άλλων 2,5 δισ. ευρώ. Οι επικουρικές προβλέπεται από το 2012 να περικοπούν κατά 200 εκατ. ευρώ και στη συνέχεια εξετάζεται η επιβολή ειδικής παρακράτησης τύπου ΛΑΦΚΑ. Στο ΕΚΑΣ υπολογίζεται ότι θα κοπούν 140 εκατ. ευρώ, στον ΟΑΕΔ 300 εκατ. ευρώ, ενώ ισόποση εξοικονόμηση θα προέλθει και από το κόψιμο των προνοιακών επιδομάτων του ΟΓΑ που γίνεται ανταποδοτικό.
10) Το μεγαλύτερο στοίχημα του κυβερνητικού προγράμματος είναι η ανεύρεση 3,5 δισ. ευρώ από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής που αποτελεί ανοιχτή πληγή, καθώς μέχρι τώρα οι προσπάθειες απέτυχαν.
11) Από το 2012 κόβονται φοροαπαλλαγές 2 δισ. ευρώ, ποσόν που καλύπτει σχεδόν το σύνολο των ελαφρύνσεων που ισχύουν μέχρι σήμερα.
12) Τα ασφαλιστικά ταμεία θα συνεισφέρουν στη δημοσιονομική προσαρμογή με 3,5 δισ. ευρώ από την αύξηση των εσόδων τους. Για φέτος προβλέπεται υστέρηση περίπου 1,5 δισ. λόγω ανεργίας και της μείωσης των μισθών, ενώ από του χρόνου πρέπει να πετύχει αύξηση εσόδων τουλάχιστον 5%, δηλαδή περίπου 1 δισ. ευρώ.
13) Οι δήμοι, εκτός από το 1,5 δισ. ευρώ που καλούνται να φέρουν στα κρατικά ταμεία μέχρι το 2013, με το νέο πακέτο πρέπει να συμβάλουν και με άλλα 600 εκατ. ευρώ. Το επιπλέον ποσό θα καλυφθεί από τα τέλη ή άλλες πηγές εισόδων.
Το μεσοπρόθεσμο πακέτο κινείται πάνω σε ένα γενικό πλαίσιο αισιόδοξων προβλέψεων, αφήνοντας ανοιχτά πολλά κρίσιμα ζητήματα:
*Το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο είναι το πακέτο που θα χρειαστεί μέσα στο 2011, ύψους τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ. Θα οριστικοποιηθεί μετά τις 26 Απριλίου, όταν θα ανακοινώσει η Eurostat το έλλειμμα του 2010, και δεν αποκλείεται να «αβγατίσει» εκ νέου.
Το έλλειμμα αυτό θα χρηματοδοτηθεί με ορισμένα εκ των μέτρων του «μεσοπρόθεσμου πακέτου» (όπως είναι οι μαζικές συγχωνεύσεις ΑΕΙ, ΤΕΙ, εφοριών, αστυνομικών τμημάτων και προξενείων) αλλά και από... εφεδρείες. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σε αυτές περιλαμβάνονται το ενιαίο μισθολόγιο, που δεν αναφέρεται καθόλου στα μέτρα της Παρασκευής, και στο πιο αυστηρό του σενάριο μπορεί να φέρει 4,5 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία.
Εξετάζεται και η καθολική αύξηση του ΦΠΑ στο 23%. Υπάρχει πρόβλεψη στο μνημόνιο για αύξηση της φορολογίας στα αναψυκτικά το 2012.
Προς το παρόν δεν προκρίνεται η ενοποίηση των φόρων στα καύσιμα. Αγνωστες είναι οι αποφάσεις για μέτρα όπως τα τέλη κατοχής αυθαιρέτων, ενώ εκκρεμεί και η αύξηση των αντικειμενικών αξιών, μέτρα που έχουν ήδη προϋπολογιστεί για το 2011.
Οσον αφορά το «κοινωνικό αντιστάθμισμα», ο υπό ίδρυση «ενιαίος φορέας κοινωνικών παροχών» πρέπει να εξυγιάνει το σύστημα και να επιβάλει εισοδηματικά κριτήρια (εκτός από το επίδομα ανεργίας επί του παρόντος). Οσα επιδόματα «περάσουν» στον νέο ενιαίο φορέα θα συνιστούν το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» που προανήγγειλε την Παρασκευή ο Γ. Παπανδρέου.
Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν τον Μάιο από κοινού με την τρόικα και θα αποτυπωθούν στο πολυνομοσχέδιο που θα κατατεθεί έως τις 15 του μήνα στη Βουλή.
*Το 2011 θα κρίνει εν πολλοίς και την κατανομή των μέτρων του μεσοπρόθεσμου προγράμματος 2012-2015, αξίας 23 δισ. ευρώ. Κυβερνητικά στελέχη αναγνωρίζουν τη δυσκολία του εγχειρήματος.
Η κυβέρνηση πρέπει να φέρει άμεσα αποτελέσματα στα μέτωπα της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της σπατάλης, κάτι που δεν κατάφερε τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο. Αν αποτύχει, τότε υπάρχουν, λένε κυβερνητικοί παράγοντες, δύο επιλογές:
Η πρώτη είναι να προχωρήσει σε νέες οριζόντιες περικοπές, κάτι που θα ικανοποιούσε την τρόικα αλλά θα προκαλούσε τεράστιες αντιδράσεις και μεγάλη ύφεση. Η δεύτερη είναι να πάει κόντρα στην τρόικα, χαλαρώνοντας τους στόχους περιορισμού του ελλείμματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα βασίζεται σε δύο κομβικές παραδοχές: Οτι το 2012 θα είναι έτος ανάκαμψης με σταθερή αύξηση του ΑΕΠ πάνω από 2% για τα επόμενα χρόνια και παράλληλα δεν θα επιδεινωθεί περαιτέρω ο δείκτης ανεργίας. Με τις παραδοχές αυτές προβλέπεται ότι θα επιτευχθεί η εξοικονόμηση 14 δισ. ευρώ από την περιστολή των δαπανών και τουλάχιστον 9 δισ. ευρώ από την αύξηση των εσόδων έως το 2015.
Ωστόσο τη ρότα αυτή δεν έδειξαν να συμμερίζονται οι αγορές, ενώ οξύτατες ήταν και οι πρώτες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τα συνδικάτα. Ουσιαστικά αμφισβητούνται και οι παραδοχές αλλά και η ικανότητα της κυβέρνησης να φέρει σε πέρας αυτό το πρόγραμμα, μέσα σε ένα εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Ο οδικός χάρτης της κυβέρνησης για την έξοδο από την κρίση περνάει μέσα από άγνωστες και ενδεχομένως αδιάβατες περιοχές. Τα 13 μέτρα με τα οποία η κυβέρνηση προβλέπει ότι θα μαζέψει έως το 2015 συνολικά 26 δισ. ευρώ κρύβει το καθένα και μία μεγάλη παγίδα, καθιστώντας αβέβαιη την επιτυχία του εγχειρήματος
Οι 13 παγίδες για τα νέα μέτρα:
1) Μείωση της μισθολογικής δαπάνης, κατά 2 δισ. ευρώ, χωρίς καν να περιλαμβάνεται το ενιαίο μισθολόγιο. Από τις 6 παρεμβάσεις οι μισές δεν έχουν μετρήσιμες αποδόσεις(π.χ. εργασία άνευ αποδοχών). Η μείωση των συμβασιούχων κατά 10% κάθε χρόνο δίνει 120 εκατ. ετησίως.
2) Εξοικονόμηση λειτουργικών δαπανών 2,5 δισ. ευρώ. Πρέπει να βρεθούν από πρόσθετες περικοπές σε δαπάνες, που έχουν φτάσει ήδη σε οριακό σημείο.
3) Πρόσθετη περικοπή αξίας 2 δισ. ευρώ. Βασίζεται σε δαπάνες «μετακίνησης Τύπου», αλλά και στο κόστος διαχείρισης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, που αναμένεται να «φουσκώσει» άλλους λογαριασμούς.
4) Καταργήσεις και συγχωνεύσεις φορέων. Ζητούν 1,1 δισ. ευρώ κυρίως από τον εκπαιδευτικό χάρτη, που ήδη έχει περικόψει 900 εκατομμύρια ευρώ και θα «δώσει» άλλα 300 εκατομμύρια ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό αναζητείται με συγχωνεύσεις αστυνομικών τμημάτων, προξενείων, εφοριών κτλ.
5) Αναδιοργάνωση ΔΕΚΟ. Ο στόχος περιορίστηκε σε 2,3 δισ. ευρώ από 2,5 δισ. ευρώ αρχικά. Το έσοδα αναζητούνται στις αστικές συγκοινωνίες και στα τρένα, παρά την πτώση που σημειώνουν το πρώτο τρίμηνο, αλλά και σε νέα γενιά... αναδιαρθρώσεων με αρχή από ΕΡΤ και ΕΑΒ.
6) Μείωση αμυντικών δαπανών κατά 1,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 800 εκατ. ευρώ αναζητούνται από τη νέα αναβολή εξοπλιστικών δυνάμεων. Δηλαδή πρέπει να παραληφθούν μετά το 2015 για να μην εγγραφούν στο έλλειμμα. Τα υπόλοιπα αναζητούνται από κλείσιμο στρατοπέδων.
7) Εξορθολογισμός δαπανών υγείας κατά 1,2 δισ. ευρώ, επιπλέον των 2 δισ. ευρώ του μνημονίου. Βασίζεται στη του μείωση κόστους περίθαλψης και στην επανατιμολόγηση των ιατρικών πράξεων. Οι ενδεχόμενες αστοχίες πρέπει να αναπληρωθούν από τις συγχωνεύσεις των νοσοκομείων.
8) Στον τομέα της υγείας πρέπει να κοπεί και άλλο 1,5 δισ. ευρώ από τις ιατροφαρμακευτικές δαπάνες. Προϋποθέτει τη δραστική συμπίεση των προμηθειών των νοσοκομείων (κατά 300- 500 εκατ. ευρώ), την ώρα που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις τρέχουσες οφειλές τους. Επιπλέον 1 δισ. ευρώ αναζητά από τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης και την ηλεκτρονική συνταγογράφηση.
9)Από τις επικουρικές συντάξεις και τα κοινωνικά επιδόματα αναζητούνται περικοπές και άλλων 2,5 δισ. ευρώ. Οι επικουρικές προβλέπεται από το 2012 να περικοπούν κατά 200 εκατ. ευρώ και στη συνέχεια εξετάζεται η επιβολή ειδικής παρακράτησης τύπου ΛΑΦΚΑ. Στο ΕΚΑΣ υπολογίζεται ότι θα κοπούν 140 εκατ. ευρώ, στον ΟΑΕΔ 300 εκατ. ευρώ, ενώ ισόποση εξοικονόμηση θα προέλθει και από το κόψιμο των προνοιακών επιδομάτων του ΟΓΑ που γίνεται ανταποδοτικό.
10) Το μεγαλύτερο στοίχημα του κυβερνητικού προγράμματος είναι η ανεύρεση 3,5 δισ. ευρώ από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής που αποτελεί ανοιχτή πληγή, καθώς μέχρι τώρα οι προσπάθειες απέτυχαν.
11) Από το 2012 κόβονται φοροαπαλλαγές 2 δισ. ευρώ, ποσόν που καλύπτει σχεδόν το σύνολο των ελαφρύνσεων που ισχύουν μέχρι σήμερα.
12) Τα ασφαλιστικά ταμεία θα συνεισφέρουν στη δημοσιονομική προσαρμογή με 3,5 δισ. ευρώ από την αύξηση των εσόδων τους. Για φέτος προβλέπεται υστέρηση περίπου 1,5 δισ. λόγω ανεργίας και της μείωσης των μισθών, ενώ από του χρόνου πρέπει να πετύχει αύξηση εσόδων τουλάχιστον 5%, δηλαδή περίπου 1 δισ. ευρώ.
13) Οι δήμοι, εκτός από το 1,5 δισ. ευρώ που καλούνται να φέρουν στα κρατικά ταμεία μέχρι το 2013, με το νέο πακέτο πρέπει να συμβάλουν και με άλλα 600 εκατ. ευρώ. Το επιπλέον ποσό θα καλυφθεί από τα τέλη ή άλλες πηγές εισόδων.
Το μεσοπρόθεσμο πακέτο κινείται πάνω σε ένα γενικό πλαίσιο αισιόδοξων προβλέψεων, αφήνοντας ανοιχτά πολλά κρίσιμα ζητήματα:
*Το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο είναι το πακέτο που θα χρειαστεί μέσα στο 2011, ύψους τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ. Θα οριστικοποιηθεί μετά τις 26 Απριλίου, όταν θα ανακοινώσει η Eurostat το έλλειμμα του 2010, και δεν αποκλείεται να «αβγατίσει» εκ νέου.
Το έλλειμμα αυτό θα χρηματοδοτηθεί με ορισμένα εκ των μέτρων του «μεσοπρόθεσμου πακέτου» (όπως είναι οι μαζικές συγχωνεύσεις ΑΕΙ, ΤΕΙ, εφοριών, αστυνομικών τμημάτων και προξενείων) αλλά και από... εφεδρείες. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σε αυτές περιλαμβάνονται το ενιαίο μισθολόγιο, που δεν αναφέρεται καθόλου στα μέτρα της Παρασκευής, και στο πιο αυστηρό του σενάριο μπορεί να φέρει 4,5 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία.
Εξετάζεται και η καθολική αύξηση του ΦΠΑ στο 23%. Υπάρχει πρόβλεψη στο μνημόνιο για αύξηση της φορολογίας στα αναψυκτικά το 2012.
Προς το παρόν δεν προκρίνεται η ενοποίηση των φόρων στα καύσιμα. Αγνωστες είναι οι αποφάσεις για μέτρα όπως τα τέλη κατοχής αυθαιρέτων, ενώ εκκρεμεί και η αύξηση των αντικειμενικών αξιών, μέτρα που έχουν ήδη προϋπολογιστεί για το 2011.
Οσον αφορά το «κοινωνικό αντιστάθμισμα», ο υπό ίδρυση «ενιαίος φορέας κοινωνικών παροχών» πρέπει να εξυγιάνει το σύστημα και να επιβάλει εισοδηματικά κριτήρια (εκτός από το επίδομα ανεργίας επί του παρόντος). Οσα επιδόματα «περάσουν» στον νέο ενιαίο φορέα θα συνιστούν το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» που προανήγγειλε την Παρασκευή ο Γ. Παπανδρέου.
Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν τον Μάιο από κοινού με την τρόικα και θα αποτυπωθούν στο πολυνομοσχέδιο που θα κατατεθεί έως τις 15 του μήνα στη Βουλή.
*Το 2011 θα κρίνει εν πολλοίς και την κατανομή των μέτρων του μεσοπρόθεσμου προγράμματος 2012-2015, αξίας 23 δισ. ευρώ. Κυβερνητικά στελέχη αναγνωρίζουν τη δυσκολία του εγχειρήματος.
Η κυβέρνηση πρέπει να φέρει άμεσα αποτελέσματα στα μέτωπα της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της σπατάλης, κάτι που δεν κατάφερε τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο. Αν αποτύχει, τότε υπάρχουν, λένε κυβερνητικοί παράγοντες, δύο επιλογές:
Η πρώτη είναι να προχωρήσει σε νέες οριζόντιες περικοπές, κάτι που θα ικανοποιούσε την τρόικα αλλά θα προκαλούσε τεράστιες αντιδράσεις και μεγάλη ύφεση. Η δεύτερη είναι να πάει κόντρα στην τρόικα, χαλαρώνοντας τους στόχους περιορισμού του ελλείμματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα βασίζεται σε δύο κομβικές παραδοχές: Οτι το 2012 θα είναι έτος ανάκαμψης με σταθερή αύξηση του ΑΕΠ πάνω από 2% για τα επόμενα χρόνια και παράλληλα δεν θα επιδεινωθεί περαιτέρω ο δείκτης ανεργίας. Με τις παραδοχές αυτές προβλέπεται ότι θα επιτευχθεί η εξοικονόμηση 14 δισ. ευρώ από την περιστολή των δαπανών και τουλάχιστον 9 δισ. ευρώ από την αύξηση των εσόδων έως το 2015.
Ωστόσο τη ρότα αυτή δεν έδειξαν να συμμερίζονται οι αγορές, ενώ οξύτατες ήταν και οι πρώτες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τα συνδικάτα. Ουσιαστικά αμφισβητούνται και οι παραδοχές αλλά και η ικανότητα της κυβέρνησης να φέρει σε πέρας αυτό το πρόγραμμα, μέσα σε ένα εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον.
