Έρωτας: Μήπως φοβάσαι να εμπιστευτείς τους άνδρες;

Ωκυτοκίνη: Σύνδεση φόβου και εμπιστοσύνης

Οι φόβοι της εγκατάλειψης και της απόρριψης κρύβουν την ουσιαστική ανικανότητα να πιστέψουμε ότι όλα θα πάνε καλά. Ο φόβος και η εμπιστοσύνη έχουν άμεση σχέση, και πρόσφατες έρευνες της βιολογίας του εγκεφάλου έριξαν περισσότερο φως στο ζήτημα. Το κλειδί είναι ότι για να δεσμευτούμε με ασφάλεια χρειαζόμαστε λίγο φόβο και για να φοβόμαστε λιγότερο πρέπει να εμπιστευόμαστε περισσότερο. Πρόκειται άραγε για μια ανόητη ιδέα; Ή μήπως βασίζεται στη βιολογία;

Πρόσφατες έρευνες θεωρούν την ωκυτοκίνη ως την ορμόνη της εμπιστοσύνης (συχνά, αποκαλείται και «ορμόνη της αγάπης»). Όση περισσότερη υπάρχει στους υποδοχείς, τόσο περισσότερη εμπιστοσύνη διαθέτουμε. Στοιχεία για το ρόλο της ωκυτοκίνης στις ανθρώπινες σχέσεις βρέθηκαν αρχικά σε μελέτες με ζώα. Διαπιστώθηκε ότι η ωκυτοκίνη είναι ουσιαστική για το χτίσιμο της φωλιάς και την επιβίωση των νεογέννητων σε ποντίκια, για την αποδοχή των μικρών στα πρόβατα και για τους δεσμούς των ενήλικων αρουραίων των αγρών. Όλες αυτές οι «οικογενειακές» σχέσεις προϋποθέτουν υψηλό βαθμό ασφαλούς δέσμευσης, γι’ αυτό οι ερευνητές έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στους ανθρώπους για να δουν αν υπάρχει ο ίδιος συσχετισμός. Επίσης, δεδομένου του ρόλου της ωκυτοκίνης στην κοινωνική αναγνώριση και στην επιθετικότητα στα ζώα, το επόμενο βήμα της επιστήμης ήταν να εξεταστεί ο ρόλος της και στους ανθρώπους.

Οι αρχικές παρατηρήσεις περιλαμβάνουν τα ήδη γνωστά στοιχεία για το ρόλο της ωκυτοκίνης στην εξαγωγή μητρικού γάλακτος κατά το θηλασμό και στη διόγκωση της μήτρας κατά τη γέννα. Επιπλέον ήταν ήδη γνωστό ότι και οι γυναίκες και οι άντρες απελευθερώνουν ωκυτοκίνη κατά τον οργασμό. Η διαπίστωση ότι η ορμόνη εκλύεται όταν «δένει» κάποια σχέση έκανε τους επιστήμονες να προχωρήσουν στην υπόθεση ότι σχετίζεται με την εμπιστοσύνη. Όμως πως μπορούσαν να τη συνδέσουν με τους ανθρώπινους δεσμούς;

Το 2005 δημοσιεύτηκε μία μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Nature, κατά την οποία, όταν έδωσαν σε ανθρώπους ωκυτοκίνη, αυξανόταν η ικανότητά τους για εμπιστοσύνη. Για την ακρίβεια, οι μετρήσεις έδειξαν ότι η αυξημένη εμπιστοσύνη δεν αντιστοιχούσε σε αποδοχή κινδύνων, αλλά σε ετοιμότητα και δεκτικότητα σε συναισθηματικό ρίσκο. Τα στοιχεία έδειξαν για πρώτη φορά ότι η ικανότητα για δεσμούς επηρεάζεται από την ορμόνη και ότι, κατά πάσα πιθανότητα, αν θέλαμε να δημιουργήσουμε ασφαλείς σχέσεις, πρέπει να αυξήσουμε την ωκυτοκίνη μας, ανεξαρτήτως φύλου.

Μετά από αυτή τη μελέτη, ακολούθησαν πολλές άλλες που επιβεβαίωσαν ότι διάφορες δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις οφείλονται στη μειωμένη ωκυτοκίνη. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που έχουν ιστορικό βάρβαρης μεταχείρισης έχουν λιγότερη ωκυτοκίνη στον εγκεφαλονωτιαίο μυελό (που συνδέεται με το εγκεφαλικό υγρό), ενώ σε μιαν άλλη βρέθηκε ότι τα χαμηλά επίπεδα ωκυτοκίνης συνδέονται με την κοινωνική απόσυρση και την απομόνωση στους σχιζοφρενείς. Επίσης, η χαμηλή ωκυτοκίνη θεωρείται ύποπτη για την κοινωνική μόνωση των αυτιστικών. Μια άλλη ομάδα ερευνητών μελέτησε κατά πόσο η παροχή της ορμόνης ή του πλασέμπο παρήγε διαφορετική απόκριση σε μια κατάσταση παραβίασης εμπιστοσύνης. Βρήκαν ότι η συμπεριφορά όσων είχαν πάρει ωκυτοκίνη δεν άλλαξε όταν έγινε παραβίαση της εμπιστοσύνης τους, ενώ όσοι είχαν πάρει πλασέμπο όντως άλλαξαν. Μάλλον αυτό εξηγεί γιατί μερικοί αδιαφορούν μπροστά στα δύσκολα: υπερβολική δόση ωκυτοκίνης! Η ωκυτοκίνη μάς κάνει όντως να κοιτάζουμε τους άλλους στα μάτια και, όταν το κάνουμε, αυξάνουμε την εμπιστοσύνη και τη σύνδεσή μας. Όταν δύο άνθρωποι κοιτάζονται στα μάτια, αυξάνουν τα επίπεδα της ωκυτοκίνης τους: είναι γεγονός.

Επίσης αξίζει να σημειώσουμε ότι αρκεί ακόμα και η πρόθεση να εμπιστευτούμε για να αυξήσουμε την ωκυτοκίνη μας. Ένα πείραμα εξέτασε ένα σενάριο κατά το οποίο ανάμεσα σε μια ομάδα ανθρώπων κάποιοι έπαιρναν χρήματα από κάποιον άλλον. Βρέθηκε πως η ωκυτοκίνη ανέβηκε σε όσους ήξεραν ότι τα χρήματα ήταν μια κίνηση εμπιστοσύνης και έγκρισης, ενώ όσοι πήραν χρήματα χωρίς να ξέρουν γιατί δεν ανέβασαν την ορμόνη. Αυτό δείχνει ότι τα υψηλά επίπεδα ωκυτοκίνης σχετίζονται με την εμπιστοσύνη.

Όλο και περισσότερες έρευνες συνδέουν την ωκυτοκίνη με την εμπιστοσύνη, όμως ποια είναι η σχέση της με το φόβο και πώς μπορούμε να συνδέσουμε τις θετικές επιδράσεις της με τη μείωση του φόβου; Οι επιστήμονες άρχισαν να ερευνούν πώς επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία, και αρκετές μελέτες έδωσαν συναρπαστικά ευρήματα. Μια από τις πιο σημαντικές εξέτασε αν η ωκυτοκίνη διαφοροποιείται από το πλασέμπο στην ενεργοποίηση περιοχών του εγκεφάλου. Διαπιστώθηκε ότι η ωκυτοκίνη μειώνει αισθητά την ενεργοποίηση της αμυγδαλής. (Η αμυγδαλή βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου, λειτουργεί σαν ανιχνευτής κινδύνου, είναι υπερευαίσθητη και ενεργοποιείται αυτομάτως, εκεί επικεντρώνονται όλοι οι μηχανισμοί του εγκεφάλου που σχετίζονται με το φόβο) Τώρα οι συσχετισμοί γίνονται πιο σαφείς: ο φόβος ξυπνάει την αμυγδαλή και διακόπτει τους δεσμούς των ανθρώπων· η ωκυτοκίνη νανουρίζει την αμυγδαλή και διευκολύνει τους δεσμούς, άρα ο φόβος και η ωκυτοκίνη είναι αντίπαλοι.

Αν η ωκυτοκίνη μειώνει την ενεργοποίηση της αμυγδαλής και αυξάνει την εμπιστοσύνη, για να μειώσουμε τους φόβους μας (και τις εκκρίσεις της αμυγδαλής) πρέπει να εκτεθούμε σε καταστάσεις όπου θα εμπιστευόμαστε τους άλλους και θα μας εμπιστεύονται και εκείνοι. Οπότε πρέπει να υποθέσουμε ότι οι ανθρώπινοι δεσμοί λειτουργούν ανασταλτικά στην υπερδραστήρια αμυγδαλή και ότι αυτό ακριβώς συνιστά ένα ακόμα ισχυρό κίνητρο για σχηματισμό ασφαλών δεσμών άρα και παραγωγή ωκυτοκίνης.

Για μερικούς η εμπιστοσύνη είναι δύσκολη υπόθεση, ειδικά αν μας έχουν προδώσει επανειλημμένα. Όμως τι συμβαίνει; Φταίνε οι πληγές της προδοσίας για το γεγονός ότι δεν εμπιστευόμαστε ή μήπως η έλλειψη εμπιστοσύνης φέρνει την προδοσία; Φαύλος κύκλος; Και πως μπορούμε να τον σπάσουμε; Η έρευνα έδειξε πως, όταν κάποιος έχει μια αυτοματοποιημένη αρνητική αντίδραση, η παροχή ωκυτοκίνης μπορεί να την αντιστρέψει μειώνοντας παράλληλα την ενεργοποίηση της αμυγδαλής. Οπότε, η ωκυτοκίνη μπορεί να σταματήσει τη ρύθμιση του φόβου. Πώς όμως αυξάνουμε το επίπεδό της για να σταματήσουμε τη ρύθμιση; Με το να βρισκόμαστε με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε και μας εμπιστεύονται, καθώς έτσι αυξάνουμε τη δική μας ωκυτοκίνη και μειώνουμε την ενέργεια στα κυκλώματα του φόβου.


Πηγή: http://www.boro.gr