Η Πρωτομαγιά: Μια ημέρα γιορτή για την εργατιά

Η Πρωτομαγιά ως εργατική γιορτή

Ετήσια γιορτή, με παγκόσμιο χαρακτήρα των ανθρώπων της μισθωτής εργασίας. Με συγκεντρώσεις και πορείες, η εργατική τάξη βρίσκει την ευκαιρία να προβάλει τα κοινωνικά και οικονομικά της επιτεύγματα και να καθορίσει το διεκδικητικό της πλαίσιο για το μέλλον. Η Πρωτομαγιά είναι απεργία και όχι αργία, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου.

Η Πρωτομαγιά, ως εργατική γιορτή, καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου την 1η Μαΐου 1886, που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατέληξε σε αιματοχυσία λίγες μέρες αργότερα, με την επέμβαση της αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας.

---------------------

"Ελληνικό Σικάγο": 1η Μάη στη Θεσσαλονίκη της ύφεσης του 1936



Την Κυριακή 2 Μαΐου 1893 περίπου 2.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα και διαδήλωσαν, ζητώντας την καθιέρωση της 8ωρης ημερήσιας εργασίας. Ήταν η πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα, αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Την κινητοποίηση είχε οργανώσει ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος του Σταύρου Καλλέργη, ο οποίος είχε ιδρύσει τον Σύλλογο τρία χρόνια πριν, ενώ εξέδιδε παράλληλα την εφημερίδα «Σοσιαλιστής». Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα, το οποίο επέδωσαν στον Πρόεδρο της Βουλής. Με το ψήφισμα ζητούσαν, εκτός από το οκτάωρο, την καθιέρωση της αργίας της Κυριακής και τη χορήγηση σύνταξης στα θύματα των εργατικών ατυχημάτων. Η άρνηση του προέδρου να το εκφωνήσει, προκάλεσε τη θορυβώδη αντίδραση του Καλλέργη και τελικά τη σύλληψη και την καταδίκη του σε φυλάκιση 10 ημερών «για διατάραξη της συνεδρίασης».

Τον επόμενο χρόνο, οι σοσιαλιστικές ενώσεις επανέλαβαν τον εορτασμό στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με ομιλητές τον Πλάτωνα Δρακούλη και τον Σταύρο Καλλέργη. Στα αιτήματα προστέθηκε και η κατάργηση της θανατικής ποινής. Μετά το τέλος της εκδήλωσης, οι αρχές έκαναν συλλήψεις και ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς απαγορεύτηκε.

Φεντερασιόν

Στην Ελλάδα, θα χρειαστεί να περάσουν δεκαεπτά χρόνια, έως ότου επιχειρηθεί εκ νέου η οργάνωση εργατικών εκδηλώσεων την Πρωτομαγιά. Την 1η Μαΐου του 1911, η Φεντερασιόν στη Θεσσαλονίκη, οργανώνει συλλαλητήριο, σημειώνει το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Στην Αθήνα, την ίδια μέρα, πραγματοποιείται συγκέντρωση στο Μετς με πρωτοβουλία της σοσιαλιστικής ομάδας του Νίκου Γιαννιού και σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο».

Στη Θεσσαλονίκη, επεμβαίνει η Αστυνομία και συλλαμβάνονται οι ηγέτες της Φεντερασιόν, Αβραάμ Μπεναρόγια, Σαμπετάι Λεβί και Σαμουήλ Γιονά. Ο πρώτος μαζικός εορτασμός της Πρωτομαγιάς θα γίνει ταυτόχρονα σε δώδεκα πόλεις το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ. Οι εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς επαναλαμβάνονται τα επόμενα χρόνια, με κοινό χαρακτηριστικό τη διάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος, τη χαμηλή συμμετοχή των εργαζομένων και την καταστολή.

Θεσσαλονίκη του 1936

Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης την Πρωτομαγιά του 1936, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως το «ελληνικό Σικάγο». Η διεθνής ύφεση του 1929 είχε προκαλέσει σημαντική πτώση στις εξαγωγές του καπνού και της σταφίδας. Η πτώχευση του 1932 είχε επιδεινώσει την κατάσταση και από τις αρχές του 1936, ξεσπούν απεργιακές κινητοποιήσεις στην Αθήνα, στην Καλαμάτα, στη Θεσσαλονίκη, στη Δράμα και στην Ξάνθη. Από την αρχή του έτους και έως την επιβολή της δικτατορίας στις 4 Αυγούστου, είχαν προκηρυχθεί περισσότερες από 200 τοπικές και γενικές απεργίες.



Ειδικότερα, στη Βόρεια Ελλάδα η αλλαγή στον τρόπο παραγωγής του καπνού είχε επιφέρει μεγάλη ανεργία στον κλάδο. Παράλληλα, ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων που αναζητούσαν εργασία είχε μειώσει τις αμοιβές των καπνεργατών, τουλάχιστον κατά 50%, ενώ η συλλογική σύμβαση του κλάδου δεν είχε ανανεωθεί από το 1924. Οι καπνεργάτες αποτελούσαν στη βόρεια Ελλάδα ένα συμπαγή κλάδο, ο οποίος αριθμούσε την εποχή εκείνη περισσότερους από 40.000 εργαζομένους με αναπτυγμένη συνδικαλιστική συνείδηση, ήδη από την εποχή της Φεντερασιόν.

Στις 29 Απριλίου ο κλάδος ξεκίνησε γενική απεργία. Τα βασικά αιτήματα ήταν η αναπροσαρμογή του ημερομισθίου, το οποίο είχε φθάσει τις 65 έως 70 δραχμές για τους άνδρες και τις 24 έως 30 για τις γυναίκες. Η εφαρμογή του νόμου «περί Τόγκας» όριζε υψηλότερες κατώτερες αμοιβές, η βελτίωση των παροχών του κλαδικού ταμείου για τους «παρήλικας και τους φυματικούς» και τη χορήγηση έκτακτου επιδόματος 500 δραχμών στους άνεργους καπνεργάτες ενόψει των εορτών του Πάσχα. Στις διεκδικήσεις είχαν ενταχθεί και πολιτικά αιτήματα, όπως «η χορήγηση γενικής αμνηστίας εις τους πολιτικούς φυλακισμένους, εξορίστους και καταδικασμένους και ιδιαίτερα των καπνεργατικών στελεχών».

Στα χέρια των απεργών

Από την 1η και έως τις 8 Μαΐου, οι απεργίες και οι κινητοποιήσεις επεκτείνονται στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Ξάνθη, στον Λαγκαδά, στον Βόλο και στην Καρδίτσα. Ταυτόχρονα οι βιομήχανοι και οι έμποροι καπνού έκλεισαν τις επιχειρήσεις τους κηρύσσοντας λόκ άουτ. Στις 9 Μαΐου ξεκινά γενική απεργία στη Θεσσαλονίκη, στην οποία συμμετέχουν και άλλοι κλάδοι σε ένδειξη συμπαράστασης στους καπνεργάτες. Οργανώνονται συλλαλητήρια και πορείες, ενώ η Χωροφυλακή προσπαθεί να εμποδίσει τους διαδηλωτές να κατευθυνθούν προς το Διοικητήριο (το κτίριο που στεγάζεται σήμερα η γραμματεία Μακεδονίας Θράκης).



Τα επεισόδια ξεκίνησαν από τη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας, όπου το συνδικάτο των αυτοκινητιστών είχε στήσει οδόφραγμα. Οι αυτοκινητιστές προσπάθησαν να απελευθερώσουν συνάδελφό τους που είχε συλληφθεί και η χωροφυλακή απάντησε με πυροβολισμούς. Σκοτώθηκε ο Τάσος Τούσης. Ο νεκρός μεταφέρεται πάνω σε μια πόρτα από διαδηλωτές που κατευθύνονται προς το Διοικητήριο και οι ταραχές γενικεύονται, περιγράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Ο απολογισμός είναι 16 νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Την επομένη, οι κηδείες των θυμάτων μετατρέπονται με μαζικές διαδηλώσεις. Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία. Η αναταραχή τερματίζεται την επομένη, με σημαντικές υποχωρήσεις από την πλευρά των καπνεμπόρων, ενώ το κράτος υπόσχεται να χορηγήσει συντάξεις στις οικογένειες των θυμάτων.



Ο θρήνος της μητέρας

Ο θρήνος της μητέρας πάνω από το νεκρό γιο της, απαθανατίστηκε από τον φωτογραφικό φακό και ενέπνευσε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, στο έργο«Επιτάφιος».

Τον Ιούλιο ξεσπούν νέες απεργίες και μετά τη δημοσίευση του διατάγματος, το οποίο καθιστά υποχρεωτική την διαιτησία σε κάθε περίπτωση εργατικής διαφοράς, τα συνδικάτα κηρύσσουν γενική πανελλαδική απεργία για τις 5 Αυγούστου του 1936.

Με αφορμή την απεργία αυτή, ο Ιωάννης Μεταξάς ζητά από τον τότε βασιλιά Γεώργιο Β' την αναστολή των άρθρων του Συντάγματος, που προστατεύουν τις ατομικές ελευθερίες και στις 4 Αυγούστου επιβάλλει δικτατορία.



Οι συγκεντρώσεις και οι απεργίες απαγορεύονται και επιβάλλεται κρατικός έλεγχος στα συνδικάτα. Λίγους μήνες αργότερα, στις 7 Απριλίου του 1937, με τον Αναγκαστικό Νόμο 606/1937 το καθεστώς καθιερώνει την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου σαν «Εβδομάδα Εργατικής Αλληλεγγύης» και την 1η Μαΐου σαν «Ημέρα Εορτασμού της Εργασίας».

Ο νόμος προβλέπει, μεταξύ άλλων, ηθικές αμοιβές σε εργαζόμενους αλλά και σε εργοδότες, οι οποίοι θα κριθούν από τους υπευθύνους της Εργατικής Εστίας αν έχουν προσφέρει στην βελτίωση της εθνικής παραγωγής, «ώστε να απονέμονται αι προσήκουσαι τιμαί εις την εργασίαν εν τη εθνική ιδεολογική και πραγματική αυτής έννοια λαμβανομένης».

Οι αμοιβές απονέμονται την 1η Μαΐου παράλληλα με οργανωμένες εκδρομές εργαζομένων στην ύπαιθρο και πολιτιστικές εκδηλώσεις στα εργατικά κέντρα. Επιβάλλεται, επίσης, ειδική εισφορά στους εργοδότες προς την Εργατική Εστία, πέντε δραχμών ανά μισθωτό, προκειμένου να καλυφθούν οι δαπάνες για τις δραστηριότητες αυτές.

---------------------

Η Πρωτομαγιά από την Κατοχή έως τη Μεταπολίτευση



Το 1942 και το 1943 τα παράνομα συνδικάτα επιχειρούν να σπάσουν τις απαγορεύσεις των αρχών κατοχής με μικρές κινητοποιήσεις σε ορισμένους κλάδους, όπως τα μηχανουργεία, με συμβολικούς κυρίως στόχους. Η Πρωτομαγιά του 1944 θα καταγραφεί στη συλλογική μνήμη, όχι λόγω των εργατικών κινητοποιήσεων, αλλά εξαιτίας ενός τρομερού εγκλήματος, το οποίο συνδέεται, με την «Εργατική Πρωτομαγιά».

Στις 27 Απριλίου του 1944 διμοιρία του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου σκοτώνει, σε ενέδρα στον δρόμο Μολάων Σπάρτης στη Λακωνία, τον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή Πελοποννήσου, στρατηγό Φράντς Κρεχ και τρεις άνδρες της συνοδείας του.

Αντίποινα

Σε αντίποινα, ο στρατός κατοχής αποφάσισε «την εκτέλεση 200 κομμουνιστών, καθώς και την εκτέλεση όλων των ανδρών που θα συλλαμβάνονται μεταξύ Μολάων και Σπάρτης».

Παρά τις προσπάθειες των οργανώσεων του ΕΑΜ και του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού για τη διάσωσή τους, η απόφαση υλοποιήθηκε και οι εκτελέσεις των 200 έγιναν την 1η Μαΐου στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Από αυτούς, οι 170 ήταν πρώην κρατούμενοι των φυλακών της Ακροναυπλίας και οι 30 πρώην εξόριστοι από την Ανάφη, που είχαν συλληφθεί για «κομμουνιστική δράση» πριν από την Κατοχή. Ανάμεσά τους πολλά συνδικαλιστικά στελέχη και ο πρώην βουλευτής του ΚΚΕ Στέλιος Σκλάβαινας.



Ο δήμος Καισαριανής οργανώνει κάθε χρόνο σειρά εκδηλώσεων, για να τιμήσει τα θύματα της ομαδικής εκτέλεσης. Ο αριθμός των εκτελεσμένων στη Λακωνία τις ίδιες μέρες δεν έχει εξακριβωθεί με βεβαιότητα, υπολογίζεται πάντως στους 100.

Μετά τον πόλεμο

Η πρώτη ανοικτή συγκέντρωση για την Πρωτομαγιά μετά τον πόλεμο γίνεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο, σχεδόν αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά. Μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, ο εορτασμός γίνεται με πολλές δυσκολίες, κυρίως σε κλειστούς χώρους, καθώς υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί στις δημόσιες συναθροίσεις και την πολιτική δράση. Οι διοικήσεις της ΓΣΕΕ διορίζονται από τα δικαστήρια, τακτική που θα συνεχισθεί έως τη Μεταπολίτευση και σε ορισμένες περιπτώσεις μετά από αυτήν.

Με την κήρυξη της δικτατορίας των συνταγματαρχών, στις 21 Απριλίου του 1967, επιβλήθηκε ο στρατιωτικός νόμος και απαγορεύτηκε κάθε συγκέντρωση.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, στις 15 Απριλίου του 1968, το καθεστώς καθιερώνει την Πρωτομαγιά ως αργία με τον Αναγκαστικό Νόμο 380/68. Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του νόμου, η πρωτομαγιά μπορεί να κηρύσσεται υποχρεωτική αργία με απόφαση του υπουργού Απασχόλησης, διαφορετικά εντάσσεται στις προαιρετικές αργίες.

Στη Μεταπολίτευση

Ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς, σε συνθήκες νομιμότητας θα γίνει τον Μάιο του 1975. Η 1η Μαίου συνέπιπτε με τη Μεγάλη Παρασκευή και η διοίκηση της ΓΣΕΕ με το Εργατικό Κέντρο, όρισαν σαν ημέρα του εορτασμού τις 9 Μαΐου. Η απεργιακή συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε μπροστά από το δημαρχείο της Αθήνας και ήταν ιδιαίτερα μαζική. Ανάλογη συγκέντρωση έγινε και στη Θεσσαλονίκη μπροστά στο Εργατικό Κέντρο της Πόλης.

Από το 1976 η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα, πραγματοποιείται στο Πεδίο του 'Αρεως μπροστά από το κτίριο της ΓΣΕΕ. Τα τελευταία χρόνια προγραμματίζεται πλήθος συγκεντρώσεων από φορείς και συνδικάτα για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς.

---------------------

Πρωτομαγιά - Τι έγινε το 1886 στο Σικάγο




Τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886 για το οκτάωρο, ωθούμενα από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των Καναδών συντρόφων τους. Την περίοδο εκείνη το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές.

Στην απεργία πήραν μέρος περίπου 350.000 εργάτες σε 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 ανθρώπων. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο αναρχοσυνδικαλιστής Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του Λούσι και τα επτά παιδιά τους.

Το πρώτο αίμα χύθηκε δύο ημέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η Αστυνομία και οι μπράβοι της επιχείρησης επενέβησαν δυναμικά. Σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πολλούς, προκαλώντας οργή στην εργατική τάξη της πόλης.

Την επομένη αποφασίστηκε συλλαλητήριο καταδίκης της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ, με πρωτοστατούντες τους αναρχικούς. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Το κακό, όμως, δεν άργησε να γίνει. Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν δια της βίας τη συγκέντρωση και τότε από το πλήθος των απωθούμενων διαδηλωτών ρίφθηκε μια χειροβομβίδα προς το μέρος τους, η οποία εξερράγη, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά βούληση κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστεί απροσδιόριστος αριθμός, ενώ έξι αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους από πυρά (φίλια ή των διαδηλωτών παραμένει ανεξακρίβωτο), ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε επτά.



Για τη βομβιστική επίθεση, που προκάλεσε τον θάνατο του αστυνομικού, κατηγορήθηκαν οι αναρχοσυνδικαλιστές Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από τους οργανωτές της διαδήλωσης. Όλοι, εκτός του Πάρσονς και του Φίλντεν, ήταν Γερμανοί μετανάστες. Η δίκη των οκτώ ξεκίνησε στις 21 Ιουνίου 1886. Ο εισαγγελέας Τζούλιους Γκρίνελ ζήτησε τη θανατική ποινή και για τους οκτώ κατηγορουμένους, χωρίς να προσκομίσει κανένα στοιχείο που να τους συνδέει με τη βομβιστική επίθεση. Απλώς, είπε ότι οι κατηγορούμενοι ενθάρρυναν με τους λόγους τους τον άγνωστο βομβιστή να πραγματοποιήσει την αποτρόπαια πράξη του, γι' αυτό κρίνονται ένοχοι συνωμοσίας.

Από την πλευρά της, η υπεράσπιση έκανε λόγο για προβοκάτσια και συνέδεσε τη βομβιστική επίθεση με το διαβόητο πρακτορείο ντετέκτιβ «Πίνκερτον», που συχνά χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες ως απεργοσπαστικό μηχανισμό. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886 και έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Οι Σπις, Έγκελ, Φίσερ, Λινγκ, Σβαμπ, Φίλντεν και Πάρσονς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο Νίμπι σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά την εξάντληση και του τελευταίου ενδίκου μέσου, ο κυβερνήτης της Πολιτείας του Ιλινόις, Ρίτσαρντ Όγκλεσμπι, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα».



Η δίκη των οκτώ θεωρείται από διαπρεπείς Αμερικανούς νομικούς ως μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ.

Στις 26 Ιουνίου 1893 ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες ήταν αθώοι και κατηγόρησε τις αρχές του Σικάγου ότι άφησαν ανεξέλεγκτους τους ανθρώπους του «Πίνκερτον». Ως μια ύστατη πράξη δικαίωσης έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ. Αυτό ήταν και το πολιτικό του τέλος. Αργότερα, ο επικεφαλής της αστυνομίας του Σικάγου, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά. Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης.

---------------------

Οι πιο ιστορικές γενικές απεργίες

Εργατικές κινητοποιήσεις που παρέλυσαν βιομηχανίες και οικονομίες!
Είναι γεγονός ότι οι απεργίες έχουν διαδραματίσει τον δικό τους ρόλο στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή καθ’ όλη τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας.

Πανίσχυρα σωματεία νευραλγικών βιομηχανικών κλάδων συνήθιζαν να γονατίζουν οικονομίες και να προκαλούν κοινωνική αναταραχή, στην οδύσσεια των εργατών να κατοχυρώσουν εργασιακά δικαιώματα και να βελτιώσουν την κοινωνικο-οικονομική τους θέση.

Οι διεκδικήσεις μέσω της μαζικής άρνησης των εργαζομένων να δουλέψουν αν δεν ικανοποιούνταν τα δίκαια αιτήματά τους μαγνήτιζαν τον Τύπο και λειτούργησαν πολλές φορές ως μοχλός κοινωνικής αλλαγής, τουλάχιστον στις πλέον διαβόητες και καθολικές απεργίες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος μας.

Η καταγραφή βέβαια της ιστορίας της απεργίας μόνο εύκολη δεν είναι, καθώς τα περιστατικά πολλά και οι εκδηλώσεις πάμπολλες και ηχηρότατες, με καθολική μάλιστα παρουσία σε όλες τις βιομηχανικές χώρες της Δύσης. Η ιδέα βέβαια της γενικής απεργίας ως τρόπος συλλογικής διεκδίκησης πρωτοεμφανίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία και μέχρι το 1830 η λέξη είχε ήδη βρει τον δρόμο της για τα λεξικά. Αργότερα τον ίδιο αιώνα, οι γάλλοι συνδικαλιστές και θεωρητικοί πίστεψαν ότι οι εργάτες θα μπορούσαν να πετύχουν την πολυπόθητη κοινωνική επανάσταση χρησιμοποιώντας την απεργία ώστε να απειλήσουν την πρωτοκαθεδρία των καπιταλιστών βιομηχάνων.



Αν και οι γενικές απεργίες δεν θα αποκτούσαν την πλήρη έννοιά τους πριν από την ενδυνάμωση των εργατικών σωματείων, εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Απεργιακά κύματα σάρωσαν την Ευρώπη κατά τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, αν και πλέον το παιχνίδι της απεργίας παιζόταν στην εντέλειά του στην Αμερική. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1880, όταν άρχισαν να κρατούνται στατιστικά στοιχεία για τα απεργιακά κινήματα στις ΗΠΑ αλλά και -πιο φειδωλά, αναμφίβολα- σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, φάνηκε ότι οι αμερικανοί εργάτες απέργησαν με την ίδια συχνότητα και δριμύτητα που το έκαναν οι ευρωπαίοι συνάδελφοί τους, αν και στον Νέο Κόσμο οι απεργίες έτειναν να κρατούν περισσότερο.

Από το 1881-1974, για παράδειγμα, οι απεργιακές κινητοποιήσεις στην Αμερική κράτησαν κατά μέσο όρο 20 μέρες! Την ίδια στιγμή, ο συνολικός αριθμός των χαμένων εργατοωρών σε απεργίες αναλογικά με το εργατικό δυναμικό μιας χώρας είναι σαφώς υψηλότερος στις ΗΠΑ από οπουδήποτε αλλού, με τα στατιστικά να αποκαλύπτουν εδώ τις μαζικότερες και σφοδρότερες διεκδικήσεις των αμερικανών εργατών.

Και βέβαια επίσης στις ΗΠΑ έχει εκτυλιχθεί η πιο αιματοβαμμένη εργασιακή ιστορία από κάθε άλλο βιομηχανικό έθνος της οικουμένης. Οι πρώτες ανθρώπινες απώλειες που έχουν καταγραφεί σε απεργιακή κινητοποίηση σημειώθηκαν στη Νέα Υόρκη το 1850, όταν δύο ράφτες έχασαν τη ζωή τους σε έφοδο της αστυνομίας ώστε να διαλύσει τη διαδήλωση. Έκτοτε, περισσότεροι από 700 άνθρωποι, απεργοί κυρίως, έχουν αφήσει την τελευταία τους πνοή στα εργασιακά χαρακώματα των αμερικανικών διεκδικήσεων, με τον τρομακτικό αριθμό να μην έχει όμοιό του πουθενά αλλού.



Και ήταν ακριβώς η πολυσυλλεκτικότητα του αμερικανικού έθνους που δημιούργησε τις οριακές αυτές απεργίες. Με 24 εκατομμύρια μετανάστες (60% από τη νότια και ανατολική Ευρώπη, 25% από τα βόρεια της Γηραιάς Ηπείρου και 15% από άλλα έθνη του πλανήτη, όπως Ασιάτες και Λατινοαμερικάνοι) στις τάξεις του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ, κάπου 35.000 εργάτες έχαναν κάθε χρόνο τη ζωή τους σε εργατικά δυστυχήματα από το 1880-1900, με άλλους 536.000 να τραυματίζονται.

Μεταξύ 1905-1920, ο μέσος όρος των θανατηφόρων εργασιακών δυστυχημάτων στη βιομηχανία της εξόρυξης κυμάνθηκε σε 2.000 ψυχές τον χρόνο, την ίδια ώρα που ένα στα τέσσερα Αμερικανόπουλα κάτω των 14 ετών εργαζόταν σε φάμπρικες και χωράφια…

Η βελγική γενική απεργία του 1893



Η πολιτική κατάσταση στο Βέλγιο δεν απαθανάτιζε τη λαϊκή βούληση, κι έτσι από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού οι εργάτες κατέβηκαν σε 20 απεργιακές κινητοποιήσεις, διεκδικώντας τόσο αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση στη Βουλή όσο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η γενική απεργία του 1893 κατάφερε να εξασφαλίσει καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άντρες, καθώς το πρωτόγνωρο πλήθος των 300.000 απεργών, του μισού σχεδόν εργατικού δυναμικού της χώρας, δεν άφηνε και πολλά περιθώρια διαπραγματεύσεων…

Η βρετανική γενική απεργία του 1842



Η Βιομηχανική Επανάσταση έφερε ανάπτυξη και πρωτόγνωρο πλούτο στην άρχουσα τάξη της Βρετανίας, γεννώντας στην πορεία μια νέα τάξη, αυτή του βιομηχανικού εργάτη. Σε αυτούς ανήκαν το 1842 κάπου 350.000 εργάτες στην κλωστοϋφαντουργία, 120.000 ανθρακωρύχοι και 400.000 μεταλλουργοί, που όχι μόνο δεν μοιράζονταν τον πλούτο με τα αφεντικά τους αλλά ζούσαν και κάτω από άθλιες συνθήκες εργασίας. Και σαν να μην έφταναν αυτά, οι βιομήχανοι έκοψαν τους μισθούς δυο-τρεις φορές μεταξύ 1840-1842, δημιουργώντας μια εκρηκτική κατάσταση. Κι έτσι τον Ιούλιο του 1842 μια ομάδα ανθρακωρύχων αρνήθηκε να πάει για δουλειά αν δεν άλλαζαν τα μεροκάματα. Σύντομα το απεργιακό κίνημα εξαπλώθηκε στη βιομηχανική καρδιά της Βρετανίας και στις 9 Αυγούστου ο κλοιός έζωσε ασφυκτικά το επίκεντρο της βρετανικής βιομηχανίας, το Μάντσεστερ. Στις διαδηλώσεις δεν ήταν λίγοι αυτοί που έπεσαν νεκροί από τις σφαίρες της αστυνομίας, αν και έγινε σαφές ότι η κυβέρνηση δεν διέθετε τόσες δυνάμεις καταστολής ώστε να καταπνίξει τη λαϊκή οργή, η οποία στραγγάλισε εντωμεταξύ τη βρετανική βιομηχανία. Η κυβέρνηση χτύπησε συλλαμβάνοντας τους πρωτεργάτες της εργατικής κινητοποίησης, αν και αυτό δεν ανέκοψε τη δυναμικότητα του κινήματος: περισσότεροι από 500.000 εργάτες παρέμειναν στους δρόμους μέχρι τον Σεπτέμβριο, αν και η καταραμένη πείνα του λαού ήταν αυτή που ανέστρεψε την κατάσταση. Κάπου 1.500 διαδηλωτές σύρθηκαν στα δικαστήρια, όπως και 50 συνδικαλιστές…

Η ρωσική γενική απεργία του 1905



Το οκτωβριανό απεργιακό κίνημα του 1905 θα κατέληγε όπως ξέρουμε στην εξέγερση της ίδιας χρονιάς! Ξεκίνησε από τους βιομηχανικούς εργάτες και η προσχώρηση στην πανεθνική απεργία των σιδηροδρομικών παρέλυσε κυριολεκτικά την αχανή χώρα στις 4 Οκτωβρίου. Ήταν στην Αγία Πετρούπολη που η λαϊκή κινητοποίηση θα είχε τις σφοδρότερες πολιτικές συνέπειες, καθώς στην απεργία συμμετείχαν τελικά οι πάντες. Πλάι στα αιτήματα για καλύτερες εργασιακές συνθήκες, ο κόσμος ζητούσε κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, με τους Μενσεβίκους να αποκτούν πλέον λόγο στα πολιτικά πράγματα. Ο τσάρος αναγκάστηκε τελικά να αποδεχθεί σωρεία δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων (Οκτωβριανό Μανιφέστο) και η γενική απεργία-εξέγερση πέτυχε εκ πρώτοις πολλούς από τους σκοπούς της…

Η σουηδική γενική απεργία του 1909



Από τις 4 Αυγούστου έως τις 4 Σεπτεμβρίου 1909, περισσότεροι από 300.000 εργάτες κατέβηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τη νέα περικοπή των αποδοχών τους. Η έλλειψη χρηματοδότησης του κοινωνικού αγώνα ανάγκασε ωστόσο την απεργία σε πρόωρο τέλος, αν και ήταν τα σωματεία που πλήρωσαν τη λαϊκή οργή, με πολλά από αυτά να χάνουν ακόμα και τα μισά μέλη τους. Ήταν η εποχή που πολλοί θα στρέφονταν στον αναρχοσυνδικαλισμό, καθώς αναζητούσαν πιο δραστικές διεκδικήσεις. Οι βιομήχανοι απάντησαν στην απεργία απολύοντας περισσότερους από 20.000 εργάτες, κάτι που οδήγησε τελικά στον καταποντισμό των σωματείων. Ένα τεράστιο κύμα μεταναστών θα ξεπηδούσε στον απόηχο της αποτυχημένης απεργίας…

Η γενική απεργία του Βερολίνου (1920)



Οι εξευτελιστικοί και δυσβάσταχτοι για τη Γερμανία όροι της Συνθήκης των Βερσαλλιών έδωσαν το άλλοθι στον ακροδεξιό δημοσιογράφο Wolfgang Kapp να απειλήσει τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης τον Μάρτιο του 1920. Με τον στρατηγό Luttwitz στο πλευρό του, οι δύο άντρες κατέλαβαν στις 13 Μαρτίου 1920 το Βερολίνο και εγκαθίδρυσαν επαναστατική κυβέρνηση, με τη νεότευκτη και δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση να μην μπορεί να τα βάλει με τους πραξικοπηματίες. Η εκλεγμένη κυβέρνηση κατέφυγε στη Δρέσδη και τότε ήταν που κάλεσε τον λαό σε γενική απεργία, ώστε να φρακάρει το Βερολίνο και να παραλύσει έτσι η απόπειρα σφετερισμού της εξουσίας. Ο λαός ανταποκρίθηκε στο δημοκρατικό κάλεσμα και η γενική απεργία προκάλεσε συμφόρηση στο Βερολίνο, με την κυκλοφοριακή παράλυση να σημαίνει απλά-απλά ότι το δικτατορικό κίνημα δεν μπορούσε να πετύχει! Οι πραξικοπηματίες εγκατέλειψαν το μποτιλιαρισμένο Βερολίνο στις 17 Μαρτίου και η γενική απεργία έσωσε την εύθραυστη Δημοκρατία της Βαϊμάρης…

Η μεγάλη απεργία των αμερικανών σιδηροδρομικών (1886)



Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, ο αμερικανικός σιδηρόδρομος επεκτεινόταν ραγδαία. Και τότε χτύπησε η πρωτόγνωρα μαζική απεργία των εργατών: 200.000 εργάτες κατέκλεισαν το Αρκάνσας, το Ιλινόις, το Κάνσας, το Μισούρι και το Τέξας από τον Μάρτιο-Σεπτέμβριο 1886, φέρνοντας τον οικονομικό όλεθρο στους δύο κολοσσούς που διαχειρίζονταν την τύχη των αμερικανικών σιδηροδρόμων. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες αρνήθηκαν να πάνε στη δουλειά τους σε πέντε πολιτείες, διεκδικώντας καλύτερα μεροκάματα και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Το απεργιακό κίνημα υπέφερε όμως από την έλλειψη συντονισμού των ηγετών και τα κύματα απεργοσπαστών που προσέλαβαν οι καπιταλιστές, την ίδια ώρα που η βία της αστυνομίας και ο εκφοβισμός της ομοσπονδιακής κυβέρνησης έπαιξαν το δικό τους παιχνίδι. Η απεργία των σιδηροδρομικών απέτυχε και οι συνδικαλιστές καταποντίστηκαν…

Η απεργία στο εργοστάσιο της Πούλμαν (1894)



Αντιμέτωποι με εξαντλητικά 12ωρα δουλειάς και περικοπές μισθών, οι βιομηχανικοί εργάτες της Pullman Palace Car Company άφησαν τα κατσαβίδια τους και προχώρησαν σε απεργία. Οι εργάτες υποστηρίχθηκαν σύντομα από τους σιδηροδρομικούς, οι οποίοι αρνήθηκαν να λειτουργούν τις αμαξοστοιχίες που έβγαιναν από τις γραμμές παραγωγής της Πούλμαν, κι έτσι πριν καλά-καλά το καταλάβει η κυβέρνηση περισσότεροι από 250.000 βιομηχανικοί εργάτες ήταν στους δρόμους. Από τις 11 Μαΐου μέχρι και τα μέσα Ιουλίου, οι εργάτες κήρυξαν τον ανένδοτο, αν και το μαζικό κίνημα θα έληγε απρόοπτα στις 6 Ιουλίου, όταν ο πρόεδρος παρέταξε τα ομοσπονδιακά στρατεύματα στο Σικάγο. Η γενικευμένη λαϊκή κατακραυγή όμως για την καταστολή της απεργίας οδήγησε σε σχετικές μεταρρυθμίσεις…

Η μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων (1902)



Ήταν η απεργιακή κινητοποίηση των 147.000 εργατών της United Mine Workers of America που όχι μόνο παρέλυσε τη βιομηχανία του άνθρακα, αλλά προκάλεσε και ενεργειακή κρίση. Από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1902, το σωματείο των ανθρακωρύχων παρέλυσε την ανατολική Πενσιλβάνια, τον κύριο προμηθευτή κάρβουνου του έθνους. Όσο ο χειμώνας κοντοζύγωνε, όλο και έσφιγγε ο κλοιός γύρω από την κυβέρνηση, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Ρούσβελτ να παρέμβει για να βρεθεί συμβιβαστική λύση και να μην ξεπαγιάσει το αμερικανικό έθνος. Το βασικό αίτημα των εργατών για αύξηση των αποδοχών τους στο 20% ικανοποιήθηκε μερικά, με τους εργάτες να βλέπουν τελικά 10% μεγαλύτερο μεροκάματο, αν και η όλη ιστορία δημιούργησε απεργιακό δεδικασμένο για τα άλλα σωματεία των ΗΠΑ…

Η απεργία της αμερικανικής χαλυβουργίας (1919)



Μετά τον Α’ Παγκόσμιο, το σωματείο των εργατών στη χαλυβουργία των ΗΠΑ οργάνωσε μια μαζικότατη και καθολική απεργία του κλάδου διεκδικώντας αξιοπρεπέστερες συνθήκες εργασίας, λιγότερες ώρες δουλειάς, μεγαλύτερα μεροκάματα, αλλά και να σταματήσει ο εκφοβισμός των βιομηχάνων στους συνδικαλιστές. Όχι λιγότεροι από 350.000 εργάτες γονάτισαν τον κλάδο από τον Σεπτέμβριο του 1919 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1920, βάζοντας προσωρινά λουκέτο σε περισσότερες από τις μισές χαλυβουργίες Πίτσμπουργκ και Πενσιλβάνια. Οι καπιταλιστές αντεπιτέθηκαν μιλώντας για κομμουνιστική απειλή στα συνδικάτα αλλά και για το πάντα ευαίσθητο θέμα της μετανάστευσης, ώστε να αποπροσανατολίσουν τα αισθήματα της κοινής γνώμης. Αυτό θα ήταν και το τέλος τόσο της απεργίας που παρέλυσε τη χαλυβουργία όσο και των εργατικών ενώσεων. Σωματείο στη χαλυβουργία των ΗΠΑ δεν θα ξαναφτιαχνόταν παρά 15 χρόνια μετά…

Η απεργία του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας (1934)



Σύσσωμη η κλωστοϋφαντουργία της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ επλήγη ανεπανόρθωτα τον Σεπτέμβριο του 1934, όταν περισσότεροι από 400.000 εργάτες του κλάδου αρνήθηκαν να δουλέψουν αν δεν ικανοποιούνταν τα δίκαια αιτήματά τους. Για περισσότερες από 20 μέρες, εκατοντάδες χιλιάδες εργατών όργωναν τους δρόμους διαδηλώνοντας κατά των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας και των μισθών πείνας. Ήταν όμως τόσο η έλλειψη υποστήριξης από τα άλλα συνδικάτα όσο και τα άφθονα αποθέματα σε υφαντικές ύλες που οδήγησαν τον απεργιακό κλοιό σε αποτυχία. Η κινητοποίηση έληξε απρόοπτα και ούτε ένα από τα αιτήματα των απεργών δεν ικανοποιήθηκε, την ίδια στιγμή που φακελώθηκαν αμέτρητοι εργάτες και μπήκαν στη μαύρη λίστα της βιομηχανίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το σωματείο των εργατών της κλωστοϋφαντουργίας καταποντίστηκε στα τάρταρα…

Πηγή: http://www.enikos.gr , http://www.enikos.gr , http://www.enikos.gr , http://www.enikos.gr και http://www.newsbeast.gr