Ψυχιατρική: Τα σημάδια ότι κάποιος πάσχει από ψύχωση

Η ψύχωση τις περισσότερες φορές ξεκινά αργά και ύπουλα. Αρχίζουν να σου συμβαίνουν αλλόκοτα πράγματα. Ασυνήθιστες σκέψεις στοιχειώνουν το μυαλό σου. Στην αρχή νομίζεις ότι όλα αυτά υπάρχουν μόνο στη φαντασία σου. Προσπαθείς να συμπεριφέρεσαι φυσιολογικά. Σταδιακά όμως, γίνεσαι όλο και πιο ανήσυχος και μπερδεμένος, χωρίς καλά - καλά να το καταλαβαίνεις. Κάτι δεν πάει καλά. Δεν ξέρεις όμως τι ακριβώς.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ

Την πρώτη φορά, όταν εμφανίστηκαν τα σημάδια της ψύχωσης ξαφνιάστηκες. Το ίδιο και οι γονείς, τα αδέλφια και οι φίλοι σου. Η ψύχωση ξεκινά με διαφορετικό τρόπο στον κάθε άνθρωπο, τις περισσότερες όμως φορές εμφανίζεται με ένα συνδυασμό ήπιων συμπτωμάτων. Τώρα που ξέρεις, μπορείς να καταλάβεις ότι η εικόνα που παρουσίαζες όταν πρωτοαρρώστησες δεν ήταν παρά η κλασική εικόνα της ψύχωσης. Τότε όμως, εκείνα τα σημάδια σού φαίνονταν φυσιολογικά, σαν και αυτά που μπορεί να συμβούν στον οποιονδήποτε σε κάποια στιγμή της ζωής του. Όμως, καταστάσεις σαν τις παρακάτω αποτελούν συμπτώματα της ψύχωσης.

• Προτιμάς να μένεις στο δωμάτιό σου από το να συναναστρέφεσαι με άλλους ανθρώπους.

• Ξεχνάς πράγματα - όπως, ένα ραντεβού η που άφησες τα κλειδιά σου.

• Ακούς και βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά. Οι ήχοι μοιάζουν πιο έντονοι,

τα αντικείμενα σου φαίνεται ότι αλλάζουν μυστηριωδώς σχήμα, χρώμα ή μέγεθος.

• Βλέπεις τον εαυτό σου και τον κόσμο γύρω σου αλλιώτικο, διαφορετικό.

• Γίνεσαι καχύποπτος. Νομίζεις ότι οι άλλοι μιλάνε για σένα.

Τα πράγματα αποκτούν ένα ιδιαίτερο νόημα.

• Έχεις περίεργες ιδέες όπως π.χ. ότι μπορείς να διαβάσεις τις σκέψεις των άλλων, ή έχεις την αίσθηση ότι οι άλλοι ξέρουν τι σκέφτεσαι, ή θεωρείς ότι συνωμοτούν εναντίον σου, ή αρχίζεις να ασχολείσαι υπερβολικά με διάφορα υπερφυσικά φαινόμενα.

• Ορισμένες φορές σου είναι δύσκολο να συγκεντρωθείς, η προσοχή σου αποσπάται εύκολα.

• Ορισμένες φορές νιώθεις μίζερος, στενοχωρημένος ή μελαγχολικός χωρίς ιδιαίτερο λόγο.

• Ορισμένες φορές και το παραμικρό που έχεις να κάνεις σου φαίνεται βουνό, δεν έχεις ιδιαίτερο κίνητρο, διάθεση ή ενέργεια για να κάνεις πράγματα.

• Ορισμένες φορές είσαι ευέξαπτος. Εκνευρίζεσαι εύκολα με τους άλλους.

• Τα προβλήματα στον ύπνο είναι συχνά, κυρίως το βράδυ, ενώ συχνά νιώθεις υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

• Σου είναι δύσκολο να ακολουθείς κανόνες ή να είσαι συνεπής στις υποχρεώσεις σου.

Γι’ αυτό το λόγο δε θέλεις να ξαναπάς στο σχολείο ή να συνεχίσεις τη δουλειά σου.

Σου είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνεχίσεις οτιδήποτε.

• Σταδιακά χάνεις όλο και περισσότερο τα ενδιαφέροντά σου. Άλλωστε για ποιο λόγο πρέπει να πλένεσαι συχνά ή να ντύνεσαι σωστά;

Αν μπορούσαμε να περιγράψουμε όλα τα παραπάνω με δύο λέξεις, θα λέγαμε ότι έχεις γίνει υπερβολικά ευερέθιστος σε ό,τι αφορά όλον τον υπόλοιπο κόσμο και οτιδήποτε σε περιβάλλει. Νιώθεις τόσο ευάλωτος, που θα ήθελες να κλειστείς στο καβούκι σου, να αποσυρθείς στο δικό σου κόσμο και να παραμείνεις εκεί. Την ίδια όμως στιγμή φοβάσαι μην αποκοπείς από τους άλλους και απομονωθείς. Το άγχος σε κυριεύει γιατί όλα, μα όλα είναι τόσο διαφορετικά - και δεν ξέρεις γιατί.

Δεν είναι μόνο το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο, που ακολουθεί αυτά τα «πρόδρομα» σημάδια, όπως ονομάζονται επιστημονικά. Ακόμη και τα επεισόδια που θα ακολουθήσουν - και αυτά μπορεί να εκδηλωθούν μετά από χρόνια- παρουσιάζουν τα ίδια πρόδρομα προειδοποιητικά σημάδια. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάς ότι προειδοποίηση σημαίνει προετοιμασία για μάχη. Όταν λοιπόν αναγνωρίσεις, ή ακόμη και υποπτευθείς τα «πρόδρομα» σημάδια, αυτό που πρέπει να κάνεις, και μάλιστα γρήγορα, είναι να επισκεφτείς έναν ειδικό για βοήθεια.

ΠΡΟΔΡΟΜΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Είναι σημάδια που σε προειδοποιούν ότι κάτι δεν πάει καλά. Δεν εμφανίζονται όλα ταυτόχρονα και ο καθένας μπορεί να παρουσιάσει ένα διαφορετικό συνδυασμό συμπτωμάτων.

ΑΚΑΘΟΡΙΣΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Ο ΙΔΙΟΣ

είσαι περισσότερο καχύποπτος ή αγχωμένος

η διάθεσή σου εναλλάσσεται: πότε νιώθεις πολύ χαρούμενος και πότε πολύ λυπημένος

ανησυχείς υπερβολικά και «κολλάς» σε ορισμένα πράγματα

δεν μπορείς να συγκεντρωθείς ή να θυμηθείς πράγματα εύκολα

άλλες φορές σου έρχεται να φας πολύ και να κοιμάσαι με τις ώρες και άλλες φορές πάλι σου έρχεται να κάνεις ακριβώς το αντίθετο

αρχίζεις να χάνεις τα ενδιαφέροντά σου

νιώθεις ότι σκέφτεσαι πιο αργά ή ότι έχεις λιγότερες σκέψεις

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΟΥ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ

προβλήματα στον ύπνο

διαταραχές στην όρεξη για φαγητό

έλλειψη ενέργειας

απώλεια ενδιαφερόντων και κινήτρων

μεγαλύτερη απόσυρση

νευρικότητα ή θυμός

αφηρημάδα ή σύγχυση

ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ - ΠΡΩΙΜΑ ΨΥΧΩΣΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

η αίσθηση της όρασης, της αφής και της γεύσης αλλάζει

βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά από τους υπόλοιπους ανθρώπους

νομίζεις ότι έχεις πρόσβαση σε μυστικές γνώσεις ή πληροφορίες

σταδιακά παύεις να εμπιστεύεσαι τους άλλους, γίνεσαι καχύποπτος και θεωρείς ότι επηρεάζεσαι από εξωγενείς δυνάμεις

νομίζεις ότι μπορείς να δεις μέσα από τους ανθρώπους

δεν καταλαβαίνεις γιατί οι άλλοι δεν μπορούν να δουν ό,τι βλέπεις εσύ

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα ψυχωσικά συμπτώματα επηρεάζουν όλους τους τομείς της ζωής σου, τις αισθήσεις σου, τις σκέψεις σου, τα συναισθήματά σου, τις γνώσεις σου και τις πράξεις σου.

Τα ‘θετικά’ συμπτώματα ονομάζονται έτσι γιατί «προστίθενται» στις καθημερινές σου εμπειρίες ενώ κανονικά δε θα έπρεπε να έχουν καμία θέση σε αυτές. Ο όρος «θετικά» που χρησιμοποιείται για την περιγραφή αυτών των συμπτωμάτων δε σημαίνει απαραίτητα «καλά».

Στα θετικά συμπτώματα ανήκουν κυρίως δύο είδη συμ­πτωμάτων, οι παραληρητικές ιδέες και οι ψευδαισθήσεις. Τα συμπτώματα αυτά άλλοτε εκδηλώνονται ταυτόχρονα και άλλοτε όχι. Οιπαραληρητικές ιδέες είναι σκέψεις ή πεποιθήσεις τις οποίες εσύ πιστεύεις ακράδαντα παρά το ότι οι άλλοι δεν τις καταλαβαίνουν ή δεν τις συμμερίζονται. Για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύεις ότι σε κατασκοπεύουν, ότι έχεις υπερφυσικές ιδιότητες, ότι έχεις μια ειδική αποστολή στη ζωή, ότι μυστικά μηνύματα ξεπηδούν από τις πρίζες του τοίχου ή από το ραδιόφωνο, ότι μπορείς να αναγνωρίζεις δολοφόνους ή να προβλέπεις σεισμούς. Μπορεί επίσης να έχεις ψευδαισθήσεις: όπως για παράδειγμα να βλέπεις, να μυρίζεις, να γεύεσαι ή να ακούς πράγματα που οι άλλοι δεν αντιλαμβάνονται. Οι φωνές μπορεί είτε να μιλάνε σε σένα, είτε για σένα, είτε να σου δίνουν εντολές. Στα θετικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται η ευερεθιστότητα και η υπερένταση.

Τα ‘αρνητικά’ συμπτώματα ονομάζονται έτσι γιατί σου μειώνουν την ικανότητα να κάνεις πράγματα της καθημερινής ζωής. Χάνεις το ενδιαφέρον σου ή το κίνητρο για ζωή. Τα πάντα απαιτούν μεγάλη προσπάθεια για να γίνουν. Τα πάντα γίνονται με πιο αργούς ρυθμούς. Σου είναι δύσκολο να οργανωθείς ο ίδιος ή να βάλεις σε τάξη τη ζωή σου. Σου είναι επίσης δύσκολο να επικοινωνείς και να εκφράζεις τα συναισθήματά σου στους άλλους. Μερικές φορές νιώθεις σα να είσαι ‘επίπεδος', άδειος σα να μην έχεις συναισθήματα. Κλείνεσαι στον εαυτό σου και απομακρύνεσαι, αποσύρεσαι από τους φίλους, τους γνωστούς και σιγά σιγά από την εξωτερική πραγματικότητα. Αρχίζεις να παραμελείς πράγματα όπως τα χόμπι σου, το ντύσιμό σου, την προσωπική σου υγιεινή ή την υγιεινή του χώρου σου.

ΜΠΕΡΔΕΜΕΝΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Μερικές φορές είσαι χαρούμενος, ενώ θα περίμενε κανείς να είσαι λυπημένος. Τα συναισθήματά σου σε μπερδεύουν. Συχνά φαίνεσαι απαθής & αδιάφορος για άτομα ή για πράγματα που στο παρελθόν σου ήταν αγαπητά. Κλείνεσαι στον εαυτό σου, σαν να αποδράς από την πραγματικότητα και τους ανθρώπους γύρω σου. Άλλοτε φαίνεσαι σαν να διακατέχεσαι από δύο συναισθήματα μαζί: το άγχος και τη θλίψη. Αυτό βέβαια δεν προκαλεί εντύπωση αν σκεφτεί κανείς πόσο τρομακτικές είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν μέσα σου & πόσο δύσκολο σου είναι να τις κατανοήσεις.

ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

Σου είναι δύσκολο να σκέφτεσαι καθαρά. Οι σκέψεις σου είναι μπερδεμένες. Τουλάχιστον, αυτό λένε οι άλλοι για σένα. Ακόμη και οι καλύτεροί σου φίλοι λένε ότι δεν μπορούν να σε παρακολουθήσουν. Μερικές φορές κάνεις πάρα πολλές σκέψεις μαζί ή άλλες φορές νιώθεις πνευματικά εξουθενωμένος και το μυαλό σου σα να είναι άδειο από σκέψεις.

Σου είναι δύσκολο να συγκεντρωθείς και μερικές φορές δεν μπορείς να κάνεις ακόμη και τα πιο απλά πράγματα. Χρειάζεται να καταβάλεις πολύ μεγάλη προσπάθεια για να λύσεις τα καθημερινά προβλήματα και πολλές φορές δεν τα καταφέρνεις.

ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣ

Ένα ιδιαίτερα ενοχλητικό αλλά και συχνό σύμπτωμα της ψύχωσης είναι το γεγονός ότι δεν μπορείς να αναγνωρίσεις και να παραδεχτείς ότι κάτι σου συμβαίνει, ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι έχεις κάποιο πρόβλημα. Η ψύχωση σε εμποδίζει να μπορείς να δεις τον εαυτό σου όπως συνήθως. Υπάρχουν στιγμές που νομίζεις ότι συμπεριφέρεσαι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που συμπεριφερόσουν παλιά και ότι όλα είναι πάλι φυσιολογικά. Ωστόσο, από τις αντιδράσεις των άλλων συνειδητοποιείς ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Οι άλλοι δε σε καταλαβαίνουν και σου είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί δε σε καταλαβαίνουν. Αυτό σε ενοχλεί και μπορεί καμιά φορά να σε οδηγήσει σε αντιδικίες ή σε επιθετική συμπεριφορά.

Ξαναβγαίνω έξω και ανακαλύπτω ένα σαλιγκάρι στον τοίχο τον σπιτιού. Ένα κρυμμένο μικρόφωνο, εκτός κι αν είναι πραγματικό σαλιγκάρι...

Τραβάω το σαλιγκάρι από τον τοίχο αλλά δε μοιάζει με κολλώδες πλάσμα, σαν κάμπια. Το κέλνφος τον σαλιγκαριού είναι βαρύ. Είναι φανερό ότι κρύβει μικρόφωνο. Αυτό είναι απόδειξη ότι με κατασκοπεύουν. Πρέπει να το αναφέρω στην αστυνομία. Η αστυνομία θα ξέρει τι πρέπει να κάνει. Στο μεταξύ, το καλύτερο που έχω να κάνω είναι να δώσω σε αυτούς που με κατασκοπεύουν λανθασμένες πληροφορίες. Αν και σκόπευα να πάω κατευθείαν στο σπίτι της κοπέλας μου, στους γονείς μου λέω ακριβώς το αντίθετο. «Θα μείνω για μια ακόμη βραδιά». Η οικογένειά μου δεν καταλαβαίνει. Κι εγώ δεν τους εξηγώ. Κρύβω το σαλιγκάρι στο αυτοκίνητο, βάζω μπροστά και ανοίγω το ραδιόφωνο. Τώρα αυτοί που με κατασκοπεύουν θα έχουν κάτι να ακούνε. Τρέχω πίσω στο σπίτι, πίνω ένα ακόμη φλιτζάνι τσάι και μετά τους ανακοινώνω ότι φεύγω αμέσως. Ξαναλλάζω τα σχέδιά μου. Όπως το βλέπω, υπάρχει σοβαρή περίπτωση να με ακολουθήσουν. Ζητάω από την αδελφή μου να ρίξει μια ματιά. Αν δε δει κανέναν, θα φύγω σφαίρα. Αρπάζω την τσάντα μου και τρέχω να συναντήσω την αδελφή μου, η οποία, για κακή μου τύχη, έχει καθαρίσει το πίσω παράθυρο του αυτοκινήτου. «Έτσι θα μπορέσουν να δουν ότι έχουν λάθος άνθρωπο», λέει. Δεν έχω χρόνο να διαφωνήσω μαζί της. Γίνομαι καπνός.

Σύντομα ανακαλύπτω πως έχω μια ουρά. Καινούργιο χτυποκάρδι. Πατάω τέρμα το γκάζι. Πρέπει να συνεχίσω να προπορεύομαι. Μια στιγμή! Ίσως μπορώ να ειδοποιήσω την αστυνομία. Γρήγορα - γρήγορα βγαίνω από το δρόμο, σταματώ το αμάξι και χώνομαι σε ένα τηλεφωνικό θάλαμο. Τηλεφωνώ στην αστυνομία, δίνω το όνομα και τη διεύθυνσή μου και τους λέω ότι μάλλον δε θα προλάβω να φτάσω σπίτι μου ζωντανός γιατί κάποιοι δε με αφήνουν απ’ τα μάτια τους. Κατεβάζω το ακουστικό και ρίχνω μια γρήγορη ματιά έξω. Μέχρι στιγμής δεν είναι κανείς τριγύρω. Πηδάω στο αμάξι και κόβω λάσπη. Γιατί το μπροστινό αυτοκίνητο ξαφνικά επιταχύνει τη στιγμή που θέλω να το προσπεράσω; Είναι παγίδα! Μου την έχουνε στημένη. Είναι καλύτερα να μην τους οδηγήσω σπίτι μου. Ξέρω τι θα κάνω. Θα περάσω από μερικούς πολύ καλούς φίλους. Τέτοια ώρα λογικά είναι σπίτι - μια οικογένεια με τρία παιδιά. O πατέρας τους τυχαίνει να είναι γιατρός. Του διηγούμαι την ιστορία μου και του δείχνω το κέλυφος του σαλιγκαριού. O γιατρός με ακούει υπομονετικά μέχρι να ολοκληρώσω την αφήγησή μου και έπειτα λέει ότι όλα αυτά είναι ανοησίες.

«Δεν υπάρχει τίποτα στο κέλυφος του σαλιγκαριού. Χτύπα το με ένα σφυρί για να το διαπιστώσεις και μόνος σου». «Μα έτσι θα καταστρέφω τα στοιχεία», διαμαρτύρομαι.

Μου δίνουν να πιω κάτι και ξεκουράζομαι για λίγη ώρα. Το σπίτι είναι απομονωμένο και δεν μπορώ να δω το δρόμο. Τελικά, αποφασίζω να συνθλίφω το σαλιγκάρι με ένα σφυρί. Το κέλυφος είναι άδειο...

MICHEL VANDENBOSSCHE

Απόσπασμα από το: Η διάγνωσή μου είναι παρανοϊκή σχιζοφρένεια στο «Zin in Waanzin» («Λογική του παραλόγου», ΕΡΟ, 1996)

Κείμενο από την επιστημονική ομάδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου για την Ψυχική Υγεία. ΕΠΙΨΥ

Πηγή: http://www.boro.gr