Διπολική διαταραχή: Τα σημάδια της πάθησης και η θεραπεία

ΠΩΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΘΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ;

Θα μπορούσατε να ενημερωθείτε για τη διπολική διαταραχή από διάφορα κείμενα του είδους που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Διαβάστε αρκετά για να έχετε μια ευρεία γκάμα από δεδομένα ώστε να δείτε αν φωτογραφίζουν το ενδιαφέρον σας. Αν δείτε ότι ταιριάζει σε σας η σε κάποιον δικό σας άνθρωπο η συμπτωματολογία, ή η γενικότερη διάθεση και συμπεριφορά που αναφέρεται τοτε είναι σημαντικό να μη τρομάξετε, αλλά να απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό ψυχίατρο. Ο ψυχίατρος θα παρακολουθήσει την κατάσταση του ατόμου και θα βγάλει μια συγκεκριμένη εξατομικευμένη εικόνα την οποία θα τοποθετήσει στο γενικό 'χάρτη' της μανιοκατάθλιψης (διπολική διαταραχή) ώστε να χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία. Σας επισυνάπτω ενδεικτικά κάποια κείμενα και κάποιους δικτυακούς τόπους αγγλόφωνους και ελληνόφωνους

Πώς κάνουν οι ειδικοί (ψυχίατροι και κλινικοί ψυχολόγοι) διάγνωση της διπολικής διαταραχής;

Οι ειδικοί κάνουν διάγνωση εξετάζοντας τα "συμπτώματα" και τα "σημεία" που παρουσιάζει το άτομο. Τα συμπτώματα προσδιορίζονται από το άτομο, ενώ τα σημεία αποτελούν ανεξάρτητες παρατηρήσεις που κάνουν οι άνθρωποι του περιβάλλοντος του και ο ειδικός. Για παράδειγμα το κλάμα μπορεί να είναι σημείο ενώ η αϋπνία σύμπτωμα.

Επιμέλεια: Αγγελική Μενιδιάτου, Ψυχολόγο, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, Ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος του ΔΣ του ΜΑΖΙ

Για να μπορέσει να φτάσει ο ειδικός σε ασφαλή διάγνωση, έχει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσει μια σειρά από μέσα:

Α) Συνέντευξη με τον ίδιον τον ενδιαφερόμενο ή και την οικογένεια του. Οι παρατηρήσεις που κάνουν τα κοντινά πρόσωπα του ατόμου ονομάζονται "συμπληρωματικές πληροφορίες" και αφορούν συνήθως πράγματα που ο ίδιος ο ειδικός δεν θα μπορούσε να παρατηρήσει (π.χ. ότι το άτομο δεν καθαρίζει πια το δωμάτιο του). Στη συνέντευξη ο ειδικός θα διερευνήσει τα παρακάτω:

· Πηγή παραπομπής

· Αίτημα

· Κύρια ενοχλήματα και προβλήματα

· Ιστορικό παρόντων προβλημάτων

· Αναπτυξιακό (προηγούμενο) ιστορικό

· Οικογενειακό ψυχιατρικό ιστορικό

· Ιατρικό ιστορικό

· Ιστορικό χρήσης ουσιών και αλκοόλ

· Εξέταση ψυχικών λειτουργιών (εμφάνιση και συμπεριφορά, ομιλία, συγκινησιακή κατάσταση, σκέψη, αντίληψη, αισθητηριακή κατάσταση και γνωστικές λειτουργίες)

Β) Ψυχολογικές δοκιμασίες ή ερωτηματολόγια. Υπάρχουν διάφορες δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται ανάλογα με την περίπτωση και την εκπαίδευση του ειδικού, όπως:

- Προβολικά τεστ προσωπικότητας τεστ (Rorschach, TAT)

- Τεστ προσωπικότητας όπως το Μ.Μ.P.I

- Δομημένες συνεντεύξεις Ψυχιατρικές κλίμακες

- Ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης

Γ) Ενδέχεται να ζητηθούν κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις (για τον αποκλεισμό της πιθανότητας ύπαρξης των συμπτωμάτων λόγω μιας γενικής ιατρικής κατάστασης, όπως π.χ. υπερθυρεοειδισμός)

Ποια είναι τα συμπτώματα – κριτήρια για την διάγνωση της διπολικής διαταραχής;

Οι διπολικές διαταραχές διακρίνονται σε: Διπολική Διαταραχή Ι, Διπολική Διαταραχή ΙΙ και Κυκλοθυμική Διαταραχή (πληροφορίες για την διάγνωση της Κυκλοθυμικής Διαταραχής, εδώ).

Α. ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ι

Το βασικό διαγνωστικό στοιχείο της Διπολικής Διαταραχής Ι είναι μια κλινική πορεία που χαρακτηρίζεται από ένα ή περισσότερα Μανιακά ή Μεικτά επεισόδια. Συχνά, υπάρχουν επίσης ένα ή περισσότερα Μείζονα Καταθλιπτικά επεισόδια . Μπορεί να ξεκινήσει είτε με καταθλιπτικό επεισόδιο είτε με μανιακό.

Β. ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΙΙ

Το βασικό διαγνωστικό στοιχείο της Διπολικής Διαταραχής ΙΙ είναι μια κλινική πορεία που χαρακτηρίζεται από ένα ή περισσότερα Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια, τα οποία συνοδεύονται τουλάχιστον από ένα Υπομανιακό επεισόδιο (για την διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής ΙΙ, πρέπει να αποκλειστεί η ύπαρξη Μανιακού ή Μεικτού επεισοδίου). Ο ασθενής συνήθως παρουσιάζει καταθλιπτικά επεισόδια και είναι πολύ εύκολο να γίνει λανθασμένη διάγνωση μονοπολικής κατάθλιψης (απλής κατάθλιψης). Δεν υπάρχουν συνήθως μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης.

Με άλλα λόγια, οι εναλλαγές επεισοδίων μανίας και φάσεων κατάθλιψης με μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης, ονομάζονται Διπολική Διαταραχή τύπου Ι. Όταν τα συμπτώματα της μανίας είναι ήπια, τα επεισόδια ονομάζονται "υπομανιακά" και η διαταραχή χαρακτηρίζεται ως Διπολική Διαταραχή τύπου ΙΙ.

Η καταθλιπτική φάση των διπολικών διαταραχών είναι όμοια με ένα Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο. Συχνά, το άτομο παρουσιάζει επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια και η αρχική διάγνωση είναι Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή. Όταν, τελικά, το άτομο εκδηλώσει ένα Μανιακό επεισόδιο, διαπιστώνεται ότι η σωστή διάγνωση είναι διπολική διαταραχή.

Όταν σε διάστημα 12 μηνών εκδηλώνονται 4 ή περισσότερα επεισόδια (επεισόδια διαταραχής της διάθεσης που πληρούν τα κριτήρια για Μείζον Καταθλιπτικό, Μανιακό, Μεικτό ή Υπομανιακό επεισόδιο), τότε μιλάμε για Διπολική Διαταραχή με Ταχείες Εναλλαγές Φάσεων. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει πολλαπλά επεισόδια (μανιακά ή καταθλιπτικά) σε διάστημα μιας εβδομάδας ή ακόμη και μιας ημέρας.

Λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας των διπολικών διαταραχών (διαφορετική βαρύτητα, είδος, συχνότητα και διάρκεια των επεισοδίων) συχνά είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η ασθένεια, ακόμα και από ψυχιάτρους. Μπορεί έτσι να περάσουν χρόνια προτού γίνει σωστή διάγνωση της διπολικής διαταραχής σε ένα άτομο, ώστε να λάβει την κατάλληλη θεραπεία. H σωστή διάγνωση καθώς και η κατάλληλη και έγκαιρη αντιμετώπιση από ειδικό είναι πρωταρχικής σημασίας. Σε αντίθετή περίπτωση η νόσος μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες (διαταραγμένες διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις, φτωχή λειτουργικότητα, κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ καθώς και αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας). Είναι σημαντικό ο ασθενής και η συμπεριφορά του να εξεταστούν μέσα από τη πάροδο του χρόνου (μακροπρόθεσμο ιστορικό) και όχι βάσει της απλής παρατήρησης της δεδομένης – άμεσης συμπτωματικής περιόδου. Πρόχειρες διαγνωστικές πρακτικές μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση Σχιζοφρένειας (όταν παρουσιάζονται την δεδομένη στιγμή της εξέτασης ψυχωσικά συμπτώματα) ή Κατάθλιψης (όταν παρουσιάζονται την δεδομένη στιγμή της εξέτασης καταθλιπτικά συμπτώματα και δεν εξετάζεται το ιστορικό υπομανίας/μανίας). Τέλος, στα αρχικά στάδια, η διπολική διαταραχή μπορεί να μοιάζει με άλλου είδους πρόβλημα και όχι με ψυχική ασθένεια. Μπορεί να δίνει την εικόνα κατάχρησης αλκοόλ ή ναρκωτικών, ή χαμηλής απόδοσης στο σχολείο ή στην εργασία.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το πότε θα συμβουλευτεί το γιατρό ένα άτομο με διπολική διαταραχή. Οι ασθενείς σπάνια αναζητούν θεραπεία κατά τη διάρκεια ενός υπομανιακού ή μανιακού επεισοδίου, γιατί δεν αναγνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα.

Ποια είναι τα γενικά συμπτώματα της μανίας;

1. ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ:

Η διάθεση είναι ιδιαίτερα ευφορική. Για τους ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντος του ασθενούς είναι σαφές ότι η ευφορία αυτή είναι υπερβολική και κυρίως έξω από τον χαρακτήρα του. Οι μανιακοί ασθενείς παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενθουσιώδεις στις διαπροσωπικές αντιδράσεις τους, μιλούν στου πάντες και αναζητούν ανθρώπους για να μιλήσουν κατά ενοχλητικό τρόπο (π.χ. τηλεφωνούν σε φίλους στις 3 το πρωί χωρίς να σκεφτούν ότι τους ξυπνάνε). Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις, η προεξάρχουσα συναισθηματική διάθεση είναι η ευερεθιστότητα και όχι η ευφορία: ιδιαίτερα όταν οι επιθυμίες του μανιακού ασθενή δεν τύχουν της δέουσας (κατά την γνώμη του) προσοχής, μπορεί να αντιδράσει με εκνευρισμό, έντονη δυσφορία και επιθετικότητα.

2. ΔΙΟΓΚΩΜΕΝΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ: Μη ρεαλιστικές πεποιθήσεις του ατόμου σχετικά με τις ικανότητες και τις δυνάμεις του.

Μερικοί ασθενείς παρουσιάζονται απλά με διογκωμένη (υπερβολική) αυτοπεποίθηση και έλλειψη αυτοκριτικής. Άλλοι αναπτύσσουν μια αίσθηση υπεραξίας του εαυτού που φτάνει τις εξωπραγματικές παραληρητικές ιδέες μεγαλείου: μπορεί να πιστεύουν ότι έχουν ειδική σχέση με τον Θεό, ότι έχουν μοναδικές ικανότητες (σε τομείς που δεν έχουν καν ειδικές γνώσεις), ότι έχουν στενές σχέσεις με διασημότητες, ότι διαθέτουν ειδικές δυνάμεις για να σώσουν τον κόσμο κλπ.

3. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΥΠΝΟ:

Σχεδόν όλοι οι μανιακοί ασθενείς βιώνουν μια χαρακτηριστική μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Νιώθουν γεμάτοι ενέργεια παρόλο που δεν ξεκουράζονται καθόλου ή ελάχιστα και μπορούν να συνεχίζουν χωρίς ύπνο για μέρες χωρίς να αισθάνονται κουρασμένοι.

4. ΠΙΕΣΗ ΛΟΓΟΥ

Συχνά οι μανιακοί ασθενείς μιλούν σαν να βρίσκονται κάτω από πίεση να βγάλουν τις λέξεις έξω. Μιλούν δυνατά και γρήγορα και είναι δύσκολο να τους διακόψει κανείς. Το περιεχόμενο της ομιλίας μπορεί να είναι φυσιολογικό ή γεμάτο αστεία και λογοπαίγνια ή πολύ εχθρικό και κατηγορητικό. Ενίοτε, οι συνειρμοί και η επιλογή των λέξεων μπορεί να βασίζονται περισσότερο στους ήχους και λιγότερο στις ιδέες με αποτέλεσμα να υπάρχουν μόνο ηχητικοί συνειρμοί (π.χ. "Δωσ' μου ένα μήλο – δεν σε έχω φίλο – θα φας ξύλο")

5. ΦΥΓΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ (ΙΔΕΟΦΥΓΗ)

Το άτομο κάνει απότομες αλλαγές από το ένα θέμα στο άλλο μέσα σε μια συνεχή ροή επιταχυμένου λόγου. Οι συνειρμοί μπορεί να είναι κατανοητοί (αν και βασίζονται σε τυχαίους παράγοντες και σε ταχεία ροή σκέψης) ή όχι, οπότε ο λόγος γίνεται ακατανόητος (όταν η φυγή των ιδεών γίνει πολύ έντονη).

6. ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ, ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

Η ομιλία ή η δραστηριότητα αλλάζει πολύ γρήγορα σαν αποτέλεσμα της επίδρασης ποικίλων άσχετων και τυχαίων ερεθισμάτων (π.χ. θόρυβοι στο περιβάλλον χώρο, επιγραφές κλπ.)

7. ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΑ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ, ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Υπάρχει κινητική ανησυχία και υπερβολική εμπλοκή σε διάφορες δραστηριότητες. Συνήθως υπάρχει αυξημένη κοινωνικότητα (π.χ. προσπάθεια ανανέωσης παλιών γνωριμιών, τηλεφωνήματα σε φίλους στη μέση της νύχτας κλπ.). Το άτομο μπορεί να αρχίσει ταυτόχρονα την εφαρμογή πολλών σχεδίων (π.χ. να βάψει το σπίτι του, να γράψει ένα μυθιστόρημα, να κάνει επισκευή στο αυτοκίνητο, όλα την ίδια μέρα), υπερδραστηριότητα που δείχνει και έλλειψη καλής κριτικής ικανότητας.

8. ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΕ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΟΔΥΝΗΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:

Η έλλειψη σωστής κρίσης, η υπερβολική διαχυτικότητα, το αίσθημα παντοδυναμίας και μεγαλείου και η εξωπραγματική αισιοδοξία, μπορεί να οδηγήσουν σε συμπεριφορές με αρνητικές συνέπειες: υπέρμετρη καταναλωτική συμπεριφορά με κατασπατάληση περιουσίας ή δανεισμό (αλόγιστες οικονομικές σπατάλες), επικίνδυνη οδήγηση, προκλητική, παρορμητική, θρασεία ή επιθετική συμπεριφορά, κατάχρηση ουσιών, ειδικά κοκαΐνης, αλκοόλ και υπνωτικών φαρμάκων, προκλητική σεξουαλική συμπεριφορά και σεξουαλική υπερδραστηριότητα, παράταιρο/προκλητικό/έντονο βάψιμο και ντύσιμο (για γυναίκες).

9. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Ορισμένοι μανιακοί ασθενείς περνούν πολύ γρήγορα από την ευφορία στον θυμό ή στην κατάθλιψη. Οι μεταβολές ή διακυμάνσεις του συναισθήματος μπορεί να διαρκέσουν από λεπτά μέχρι ώρες.

10. ΠΑΡΑΛΗΡΗΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ:

Το περιεχόμενο των ψευδαισθήσεων (όταν υπάρχουν) είναι σύμφωνο με την συναισθηματική εξηρμένη διάθεση (π.χ. το άτομο πιστεύει ότι καταδιώκεται λόγω κάποιων ειδικών ικανοτήτων που διαθέτει).

11. ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΡΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ: Άρνηση του ατόμου ότι υπάρχει πρόβλημα.

Ποια είναι η συχνότητα και η διάρκεια των συμπτωμάτων;

Το είδος των επεισοδίων μπορεί να διαφέρει σε κάθε άτομο. Ορισμένοι ασθενείς παρουσιάζουν ισάριθμα Μανιακά και Καταθλιπτικά επεισόδια, ενώ άλλοι εμφανίζουν κυρίως το ένα από τα δύο είδη. Μερικοί ασθενείς με διπολική διαταραχή μπορεί να περάσουν πολλές περιόδους κατάθλιψης προτού εμφανίσουν μανία. Άλλοι περνούν γρήγορα από τη μία κατάσταση στην άλλη και αντίστροφα. Ορισμένα άτομα που αρχικά παρουσιάζουν υπομανία (διπολική ΙΙ) αργότερα θα παρουσιάσουν Μανιακό επεισόδιο και θα αναπτύξουν διπολική Ι, ενώ άλλοι παρουσιάζουν μόνο υποτροπιάζουσα υπομανία. Ενίοτε, ένα άτομο μπορεί να παρουσιάζει ταυτόχρονα συμπτώματα μανίας και κατάθλιψης. Πρόκειται για το επονομαζόμενο Μεικτό επεισόδιο, τα συμπτώματα του οποίου συχνά περιλαμβάνουν ανησυχία, διαταραχές του ύπνου, σημαντικές μεταβολές της όρεξης, ψυχωτικά συμπτώματα και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Ποια είναι η συχνότητα και η διάρκεια των επεισοδίων;

Στους περισσότερους, ο αριθμός των επεισοδίων που θα εμφανίσουν στη διάρκεια της ζωής τους είναι περίπου 8-10, αλλά πολλοί ασθενείς εμφανίζουν περισσότερα. Ο μέσος ασθενής με διπολική διαταραχή παρουσιάζει 4 επεισόδια στα πρώτα 10 χρόνια της ασθένειας. Ενώ σε μερικούς ασθενείς μεσολαβούν κάποια χρόνια μεταξύ των πρώτων 2-3 επεισοδίων μανίας ή κατάθλιψης, χωρίς θεραπεία, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν πιο συχνά επεισόδια. Μερικές φορές τα επεισόδια παρουσιάζουν έκδηλη εποχικότητα (π.χ. υπομανία το καλοκαίρι και κατάθλιψη το χειμώνα). Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών τα επεισόδια εναλλάσσονται συχνά ή ακόμα και συνεχώς κατά τη διάρκεια του έτους. Η διάρκεια των επεισοδίων δεν είναι ίδια σε όλους. Κατά μέσο όρο, χωρίς θεραπεία, τα Μανιακά ή Υπομανιακά επεισόδια διαρκούν μερικούς μήνες, ενώ τα Καταθλιπτικά επεισόδια συχνά διαρκούν πολύ περισσότερο από 6 μήνες. Ορισμένοι ασθενείς έχουν απολύτως φυσιολογική διάθεση μεταξύ των επεισοδίων και δεν παρουσιάζουν καθόλου συμπτώματα επί πολλά χρόνια, ενώ άλλοι εξακολουθούν να έχουν χαμηλής έντασης κατάθλιψη (η οποία ωστόσο δημιουργεί προβλήματα) ή ήπιες εναλλαγές της διάθεσης.

Θα μπορούσατε να ενημερωθείτε για τη διπολική διαταραχή από διάφορα κείμενα του είδους που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Διαβάστε αρκετά για να έχετε μια ευρεία γκάμα από δεδομένα ώστε να δείτε αν φωτογραφίζουν το ενδιαφέρον σας. Αν δείτε ότι ταιριάζει σε σας η σε κάποιον δικό σας άνθρωπο η συμπτωματολογία, ή η γενικότερη διάθεση και συμπεριφορά που αναφέρεται τοτε είναι σημαντικό να μη τρομάξετε, αλλά να απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό ψυχίατρο. Ο ψυχίατρος θα παρακολουθήσει την κατάσταση του ατόμου και θα βγάλει μια συγκεκριμένη εξατομικευμένη εικόνα την οποία θα τοποθετήσει στο γενικό 'χάρτη' της μανιοκατάθλιψης (διπολική διαταραχή) ώστε να χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία. Σας επισυνάπτω ενδεικτικά κάποιους δικτυακούς τόπους αγγλόφωνους και ελληνόφωνους.


Πηγή: http://www.boro.gr