Nεύρα και επιθετικότητα στο παιδί: Πώς θα τα ελέξγετε

Κανένα παιδί δεν γεννιέται επιθετικό. Γίνεται στην πορεία μέσα από την αντιμετώπιση και τα ερεθίσματα που δέχεται.

Ωστόσο, είναι σημαντικό οι γονείς να μάθουν πώς να το αντιμετωπίζουν.
Από πού προέρχεται η επιθετικότητα;

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η επιθετικότητα ενός ατόμου δεν είναι αποκλειστικό φταίξιμο αλλά ως κάτι που συσχετίζεται με ένα σύνολο πολιτιστικών και κοινωνικών συνθηκών.

Θετική και αρνητική πλευρά της επιθετικότητας

Η επιθετικότητα δεν χαρακτηρίζεται μόνο από αρνητική πλευρά. Για την ακρίβεια, η επιθετικότητα είναι το ένστικτο της επιβίωσης μας. Εάν δεν την είχαμε, θα ήμασταν ανίκανοι στο να αμυνθούμε ή να αντιδράμε σε αντίξοες συνθήκες. Πρόκειται όμως για μια δύναμη που μπορεί να γίνει καταστροφική αν δεν την ελέγξουμε.
Η επιθετικότητα εκφράζεται με ποικίλους τρόπους. Μερικοί από αυτούς είναι:
• Η ανάγκη και φιλοδοξία να βγαίνεις πάντα πρώτος
• Να είσαι κυρίαρχος
• Να μη δέχεσαι αρνητικά σχόλια για τον χαρακτήρα σου αν δεν τα αξίζεις
• Να νικάς σε οποιοδήποτε άθλημα ή παιχνίδι με το οποίο ασχολείσαι

Ποιοι παράγοντες οδηγούν στην επιθετικότητα;

Το παιδί

Το πώς θα διαχειριστεί ένα παιδί την επιθετικότητα του εξαρτάται από την διαπαιδαγώγηση του και τον τρόπο που θα το αντιμετωπίσουν οι γονείς μέσα στο σπίτι. Εκφράσεις όπως “σε πείραξαν, πείραξε τους και εσύ” είναι εκείνες που μπορούν να διαμορφώσουν το χαρακτήρα ενός παιδιού. Υπάρχουν τρείς τύποι χαρακτήρων –δειλός και ευαίσθητος – ευκόλως ή ευέλικτος – δύστροπος ή δύσκολος.

Η οικογένεια

Οι θετικές και αρνητικές αλληλεπιδράσεις της οικογένειας επηρεάζουν τα παιδιά στη μάθηση και στην εκδήλωση επιθετικότητας. Τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τους ενήλικες και να αναπαραγάγουν συμπεριφορές.

Η κοινότητα

Παρόλο την θέσπιση νόμων που έχει ορίσει το κράτος όσο αφορά τα δικαιώματα του παιδιού, υπάρχουν κοινωνικοί παράγοντες που αναπαράγουν την επιθετικότητα. Διαλυμένες οικογένειες και παιδιά μεγαλώνουν χωρίς την κατάλληλη φροντίδα λόγω έλλειψης κοινωνικών υπηρεσιών.

Το περιβάλλον

Υπάρχουν μελέτες που έχουν αποδείξει ότι το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολείο, η γειτονιά συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της επιθετικότητας, όπως για παράδειγμα ο υπερβολικός συνωστισμός από κόσμο.

Ο πολιτισμός

Η τηλεόραση προβάλει λανθασμένα πρότυπα επίλυσης προβλημάτων όπως η σωματική βία μέσα από την οποία τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι μια κατάλληλη συμπεριφορά.

Γιατί τα παιδιά είναι επιθετικά;

Χρειάζονται τη σωστή διαπαιδαγώγηση για να μπορούν να κατευθύνουν τη συμπεριφορά τους. Όταν δεν βρίσκουν τα λόγια για να αντιμετωπίσουν τα επιθετικά τους συναισθήματα ή δεν τα ενθαρρύνουν να εκφραστούν, γίνονται απογοητευμένα. Αυτό που χρειάζονται είναι να μάθουν τρόπους ώστε να γίνουν αποδεκτοί και να μάθουν δεξιότητες αντιμετώπισης.

Τι μορφή έχει η επιθετικότητα στις διάφορες ηλικίες των παιδιών;

Βρέφη

Το κλάμα είναι ένας συχνός τρόπος έκφρασης των παιδιών που αποτελεί εκτός από ένδειξη επιθετικότητας μια ένδειξη για το πότε χρειάζονται κάτι. Θα πρέπει να βρούμε τι είναι αυτό που έχουν ανάγκη ώστε να τους το παρέχουμε για να σταματήσουν να κλαίνε.

Νήπια

Όταν το νήπιο μας, προκαλέσει ζημιά ή είναι ανυπάκουο δεν πρέπει να το τιμωρήσετε. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να ενισχύσετε την επιθετικότητα του. Ζητήστε του να αφήσει τη δραστηριότητα που του δημιουργεί επιθετικότητα και παραμείνετε κοντά του ώστε να το ηρεμήσετε.

Το δάγκωμα ως επιθετικότητα

Τα μικρά παιδιά όταν αρχίζουν να βγάζουν δόντια συνήθως δεν ξέρουν πώς να τα χρησιμοποιήσουν. Στην προσπάθεια τους να δείξουν την αγάπη τους, δαγκώνουν αντί να φιλούν. Βεβαιωθείτε ότι το βρέφος σας χρησιμοποιεί στερεές επιφάνειες να δαγκώσει, όπως ένα ρούχο, μια κάλτσα ή ένα πλαστικό παιχνίδι.
Προσπαθήστε να το αποτρέψετε όταν το βλέπετε να δαγκώνει δείχνοντας του πως δεν είναι μια ευχάριστη αίσθηση και λέγοντας του πως πρέπει να το σταματήσει με τη βοήθεια σας.
Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν πως αισθάνεστε και τον πιθανό πόνο που μπορεί να σας προκαλέσει το δάγκωμα τους. Για αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τους φωνάξετε, γιατί το μόνο που θα καταφέρετε είναι να τα κάνετε να βάλουν τα κλάματα.

Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας

Τα παιδιά στην ηλικία των 2 έως 5 ετών αρχίζουν να εκφράζονται λεκτικά και να μειώνουν την σωματική τους επιθετικότητα σε συνδυασμό με τη στοργή που λαμβάνουν από τους γονείς τους. Είναι πολύ σημαντικό να αναπτύσσεται φυσιολογικά το παιδί και να γνωρίζεις ως γονέας τι να περιμένεις από αυτό. Παρακάτω παραθέτουμε κάποιες χρήσιμες συμβουλές, ώστε οι γονείς να κατανοήσουν τι είναι χαρακτηριστικό στα παιδιά:
• Τα παιδιά δυσκολεύονται να αντιληφθούν τον χρόνο και να κάνουν μελλοντικά σχέδια.
• Τα μικρά παιδιά συνήθως μπερδεύουν το αληθινό με το φανταστικό επηρεασμένα από την τηλεόραση.
• Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ασχολούνται μόνο με τον εαυτό τους και αυτό γιατί δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως οι εγκεφαλικές συνάψεις που απαιτούνται.
• Δεν έχουν ακόμη την ικανότητα να θυμούνται χωρίς συγκεκριμένες κατευθύνσεις όπως μια λίστα εικόνων.
• Τα νεαρά παιδιά δεν μπορούν να σκεφτούν πως κάποιος δεν θα είναι πάντα καλός ή το αντίθετο.
• Όταν το παιδί κάνει ένα λάθος είναι απαραίτητο να το γνωρίζει πάντα με πολύ απλά λόγια.
• Το παιδί πρέπει να ακολουθεί πάντα τις αποφάσεις των γονιών του και όχι το αντίθετο.
• Το παιδί δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει το σωστό από το λάθος για αυτό και είναι σημαντικό οι γονείς να θέτουν τα όρια.
• Είναι εξίσου σημαντικό αυτά τα όρια να διατηρούνται και από το υπόλοιπο οικογενειακό περιβάλλον ώστε το παιδί να μη λαμβάνει διπλά μηνύματα όπως, “ο μπαμπάς είπε να πάω ενώ η μαμά δεν με άφησε”.
• Μια διαδικασία που χρειάζεται σταθερή αντιμετώπιση από τους γονείς και έχει μεγάλη διάρκεια είναι η διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Συνήθως χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι τα πρώτα θετικά αποτελέσματα.
• Συνήθως τα παιδιά με δύσκολους χαρακτήρες παρερμηνεύουν καταστάσεις. Π.χ. ένα πεντάχρονο παιδί που θέλει να κάνει παρέα με κάποιο άλλο (επιθετικό παιδί )και το πλησιάσει, τότε εκείνο θα το εκλάβει ως εχθρική εισβολή και θα αμυνθεί. Παρόλο που μπορεί κάποιος να το διαβεβαιώσει πως οι προθέσεις κάποιων παιδιών είναι φιλικές, το επιθετικό παιδί δυσκολεύεται να το κατανοήσει.

Παιδιά σχολικής ηλικίας

Τα παιδιά που βρίσκονται μεταξύ Πρώτης και Τρίτη τάξη διακρίνονται από ένα είδος επιθετικότητας. Συνήθως παρατηρούμε πως ένα επιθετικό παιδί φέρεται επιθετικά στο αδερφάκι του και όχι στους φίλους του. Στο σπίτι, αντιδρούν πιο επιθετικά ενώ στο σχολείο έχουν αυτοσυγκράτηση.

Συνήθως η επιθετικότητα κάποιων παιδιών συνεχίζει και ανάμεσα στην Τέταρτη και Ένατη τάξη. Τα αγόρια σε αντίθεση με τα κορίτσια εκδηλώνουν σωματική επιθετικότητα στις κατά μέτωπο διαφορές τους.

Έρευνες έχουν δείξει πως τα παιδιά που εκδηλώνουν επιθετικότητα στην Τέταρτη τάξη συνήθως συνεχίζουν και αργότερα. Παρόλα αυτά μπορούν να το αντιμετωπίσουν με αυτοέλεγχο και στρατηγικές.

Τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά

Ένα καταπιεστικό περιβάλλον ή αντίξοες συνθήκες όπως συνωστισμός, εντάσεις, απειλητικές καταστάσεις μπορούν να επαναφέρουν την επιθετική συμπεριφορά σε ένα παιδί που φαίνεται να την έχει ξεπεράσει. Η έλλειψη αγάπης και φροντίδας ενισχύει τον θυμό και τον μετατρέπει σε μια προσπάθεια άμυνας.

Τα παιδιά συχνά επηρεάζονται από τις παρέες που συναναστρέφονται. Εάν οι συνομήλικοι φίλοι ενισχύουν την επιθετικότητα και την ενθαρρύνουν, τότε το παιδί θα υιοθετήσει παρόμοια συμπεριφορά παρόλο που οι γονείς την εμποδίζουν. Επίσης, εξωτερικοί παράγοντες όπως τα Μ.Μ.Ε. και το σχολείο ενισχύουν με ποικίλους τρόπους την επιθετικότητα και τη βίαιη συμπεριφορά.

Τι μπορείτε να κάνετε;

Όταν αντιμετωπίζεται επιθετική συμπεριφορά από το παιδί σας να θυμάστε ότι χρειάζεται από τη μεριά σας συνεχής θετική και φροντιστική πειθαρχία. Είναι σημαντικό γονείς και δάσκαλοι να ενσωματώνουν τα παιδιά σε περιβάλλον που τους προσφέρει υποστήριξη για τη μάθηση θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς.

Σας παραθέτουμε μερικές συμβουλές στην περίπτωση που οι καταστάσεις αυξηθούν υπερβολικά:
• Για τα παιδιά σχολικής ηλικίας, δημιουργήστε ένα σχέδιο δράσης για το τι πρέπει να κάνει όταν έχει αρνητική συμπεριφορά.
• Παρατηρήστε εάν το περιβάλλον του είναι αρκετά άνετο και αν έχει ανάγκη από περισσότερο προσωπικό χώρο.
• Δημιουργήστε μια λίστα με δραστηριότητες που πρέπει να κάνει (να ζωγραφίσει, να παίξει, να φτιάξει πάζλ). Εάν δεν γνωρίζει να διαβάζει ζωγραφίστε του τι πρέπει να κάνει.
• Δείξτε του πώς να παίρνει βαθιές αναπνοές και πώς να χαλαρώνει.
• Κρατήστε ημερολόγιο και καταγράφετε τη συμπεριφορά του. Παρατηρήστε τι είναι αυτό που του προκαλεί την επιθετικότητα και αποτρέψτε τον από αυτή τη δραστηριότητα.
• Αναγνωρίστε του όταν κάτι το κάνει σωστά.
• Όταν βρίσκεται σε ήρεμη κατάσταση είναι ευκαιρία να του μιλήσετε και να του δώσετε να καταλάβει τις συνέπειες των πράξεων του.
• Μοιραστείτε τις σημειώσεις που έχετε καταγράψει με κάποιο πρόσωπο που το φροντίζει και συγκρίνετε για να δείτε αν παρόμοιες συμπεριφορές υποκινούνται στο σχολείο ή στο σπίτι.

Εάν έχετε χρησιμοποιήσει όλες τις παραπάνω συμβουλές και δεν έχετε δει αποτέλεσμα, απευθυνθείτε σε κάποιον Ειδικό για τη διαχείριση της επιθετικότητας.

Διδάσκοντας συμπεριφορές φροντίδας σε ομάδες

• Συντροφεύστε το παιδί σας το μεσημέρια και δώστε του την ευκαιρία να μοιραστεί μαζί σας πως κύλησε η μέρα του.
• Σχεδιάστε ομαδικούς κανόνες και συμπεριλάβετε το να μένουν ενωμένοι, να περνάνε καλά και να μη πληγώνουν.
• Πείτε κάτι καλό για το κάθε παιδί.
• Όταν φροντίζετε το παιδί, σχεδιάστε μια ομαδική ώρα στην οποία το κάθε παιδί θα μοιράζετε προσωπικές στιγμές με τους συνομήλικους του.
• Προσπαθήστε να καταλάβετε τι θέλει να σας πει το παιδί σας. Να ακούτε πραγματικά όταν σας μιλάει.
• Βοηθήστε το παιδί σας να προγραμματίσει τις δραστηριότητες του και θα νιώσει περισσότερο έλεγχο και αυτοπεποίθηση στις ικανότητες του.


Πηγή: http://www.boro.gr