Πότε μια ελιά γίνεται επικίνδυνη;

Δεν μπορούμε με μία περιγραφή μόνο να πάρουμε την εικόνα της ελιάς. Θα πρέπει να το εξετάσει γιατρός. Χρειάζεται μια απλή εξέταση με ένα κοινό φακό από έναν ειδικό δερματολόγο, όπου ο γιατρός θα κρίνει αν θα είναι απαραίτητο ένας περεταίρω έλεγχος, είτε χαρτογράφηση, παρακολούθηση ή αφαίρεση. Επίσης, οι ελιές που είναι επικίνδυνες ακολουθούν τους κανόνες του ακρωνυμίου ΑΟΧΔ (ABCD):

Ασυμμετρία: Χωρίζουμε την ελιά σε ένα άξονα και εξετάζουμε πόσο διπλώνει ομαλά η μία πλευρά με την άλλη.

Όρια: όσο πιο ομαλά είναι τα όρια, τόσο πιο καλή είναι η ελιά. Όσο πιο πολύ ξεφεύγουν τα όρια, τόσο πιο πολύ επικίνδυνη είναι η ελιά.

Χρώμα: Αν υπάρχει διχρωμία, τριχρωμία, ανάλογα τι χρώματα επικρατούν

Διάμετρος: Η ελιά πάνω από 6 μιλιμέτρ γίνεται ύποπτη ή και επικίνδυνη.

Όσο λιγότερα κριτήρια συνυπάρχουν, τόσο λιγότερο επικίνδυνη γίνεται μια ελιά. Αντιθέτως, όσα περισσότερα από τα παραπάνω κριτήρια, τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται μια ελιά.

Ο καρκίνος του δέρματος παρουσιάζει σε διεθνή κλίμακα σταθερή αύξηση κρουσμάτων, γεγονός το οποίο σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες φαίνεται να σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις συνεχώς επιδεινούμενες περιβαλλοντικές μεταβολές, τη διαβίωση των ανθρώπων σε συνθήκες έντονης ψυχολογικής καταπόνησης και τη χωρίς μέτρο έκθεσή τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Η τελευταία, έχει ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη του 90% των δερματικών καρκίνων, με τον τρόπο έκθεσης στον ήλιο μάλιστα να είναι διαφορετικός για κάθε τύπο καρκίνου. Έτσι, έχει αποδειχθεί ότι άτομα συνεχώς εκτεθειμένα στον ήλιο, όπως γεωργοί, ψαράδες, βοσκοί, οικοδόμοι κλπ, προσβάλλονται συνηθέστερα σε μέση ή και προχωρημένη ηλικία, από βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και καρκίνωμα από πλακώδη κύτταρα[πλακώδες καρκίνωμα ή ακανθοκυτταρικό και μαλπιγιακό –κατά παλαιότερη ορολογία]. Αντίθετα, η σοβαρότερη μορφή δερματικού καρκίνου, το μελάνωμα, καταγράφεται σε νεότερα άτομα με διαλείπουσα, περιστασιακή έκθεση στον ήλιο και με ιστορικό σοβαρών ηλιακών εγκαυμάτων του δέρματος, κατά τη διάρκεια παιγνιδιού, αθλοπαιδιών [σπόρ] ή διακοπών. Σε σύγχρονες στατιστικές, το μελάνωμα αποτελεί την τρίτη πλέον διαδεδομένη μορφή καρκίνου σε άτομα μέχρι την ηλικία των 30 ετών.Είναι λυπηρό ότι τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας παρατηρείται σταδιακή αύξηση του αριθμού των διαγνωσμένων στο μικροσκόπιο περιστατικών μελανώματος σε εφήβους και παιδιά ηλικίας ακόμα και 17 μηνών!

Ποιοί κινδυνεύουν περισσότερο;

Αυξημένου κινδύνου θεωρούνται άτομα με ανοιχτό χρώμα δέρματος, γαλαζοπράσινο χρώμα ματιών και κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, ιδιαίτερα όταν έχουν πολλούς ή και άτυπους σπίλους και ιστορικό σοβαρών ηλιακών εγκαυμάτων, κυρίως στα πρώτα 5 χρόνια της ζωής τους. Το καρκίνωμα από πλακώδη κύτταρα και το μελάνωμα είναι δυνατόν να αναπτυχθούν σε έδαφος μιάς προϋπάρχουσας βλάβης που είναι η ακτινική –ηλιακή- κεράτωση για το πλακώδες καρκίνωμα και ο σπίλος [‘ελιά’] για το μελάνωμα. Και οι δύο συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου αν δεν αντιμετωπισθούν θεραπευτικά, μπορεί να δώσουν μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή και σε σπλάγχνα. Αντίθετα, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα έχει την τάση να επεκτείνεται τοπικά χωρίς να απειλεί τη ζωή του ατόμου. Μπορεί όμως σε ορισμένες περιπτώσεις να καταστρέψει τοπικούς ιστούς προκαλώντας παραμορφώσεις στις περιοχές ανάπτυξής του. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η έγκαιρη διάγνωση ενός καρκίνου του δέρματος σε συνδυασμό με την έγκαιρη και σωστή θεραπευτική του αντιμετώπιση [σχεδόν αποκλειστικά χειρουργική] αποτελούν για το άτομο που τον είχε, την πλήρη ίαση.

Το μελάνωμα αναπτύσσεται πάντα σε έδαφος σπίλου ‘ελιάς’;

Μικρό μόνο ποσοστό μελανωμάτων [περίπου 20%] αναπτύσσεται σε έδαφος ενός προϋπάρχοντος σπίλου (‘ελιάς’) του δέρματος. Κατά κανόνα παρουσιάζονται σε δέρμα χωρίς προηγούμενη βλάβη [τα καλούμεναde novo μελανώματα]. Οι μικρού ή μέσου μεγέθους σπίλοι [διαμέτρου από λίγων χιλιοστών μέχρι και 20-25 εκατοστά] έχουν πολύ μικρό ποσοστό πιθανότητας να εξελιχθούν σε μελάνωμα. Αντίθετα, σπάνιοι μεγαλύτεροι σπίλοι που καταλαμβάνουν μεγάλα τμήματα του σώματος έχουν αυξημένη μέχρι και 12% πιθανότητα ανάπτυξης κάποια στιγμή σε μελάνωμα. Οι συγκεκριμένοι σπίλοι υπάρχουν από τη γέννηση του ανθρώπου και έχουν πάνω τους δυνατές και πολλές τρίχες.Τέλος, ορισμένα άτομα που σε οικογενειακό επίπεδο έχουν πολλούς άτυπους [δυσπλαστικούς] σπίλους με ακανόνιστο σχήμα και ποικίλο χρώμα, διασπαρμένους σε όλο το ανθρώπινο σώμα [κορμό, άκρα, κεφάλι, γεννητική περιοχή, πέλματα παλάμες] φαίνεται ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευαισθησία σε παραμέτρους που σχετίζονται αιτιοπαθογενετικά με το μελάνωμα.

Υπάρχει τρόπος να αναγνωρίσω έγκαιρα το μελάνωμα και γενικά τον καρκίνο του δέρματος; Πότε πρέπει να επισκεφθώ ειδικό ιατρό;

Ο καρκίνος του δέρματος, αναπτύσσεται στην επιφάνεια του σώματος με αποτέλεσμα να αναγνωρίζεται εύκολα από κάποιον που θα επισκοπεί προσεκτικά το δέρμα του ανά τακτά χρονικά διαστήματα, με βασική προϋπόθεση να έχει εκπαιδευτεί στα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου καρκίνου. Και αυτό μπορεί να συμβεί ανεξάρτητα της ηλικίας, του επιπέδου εκπαίδευσης ή του επαγγέλματός του ατόμου. Έτσι υπάρχει η εμπειρία μαθητών νηπιαγωγείου και δημοτικών, που μετά την ενημέρωσή τους στα πλαίσια σχετικού προγράμματος Αγωγής Υγείας, απέκτησαν τα κριτήρια αναγνώρισης στο σώμα των γονιών τους την ‘κακιά ελιά’ [μελάνωμα] σε αρχικά στάδια εξέλιξης. Η χειρουργική αφαίρεση των παραπάνω κακοήθων αλλοιώσεων, εξασφάλισε στο γονιό τους την πλήρη ίαση! Διεθνώς, προτείνεται η αυτοεξέταση του δέρματος από τον καθένα, μία [1] φορά το μήνα. Παρατηρώντας κανείς το γυμνό σώμα του σε καλά φωτισμένο δωμάτιο, με τη βοήθεια ενός μεγάλου και ενός μικρού καθρέπτη, θα πρέπει να προσέξει αν κάτι στο δέρμα του [σπίλος, ογκίδιο] ή και κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, μεταβάλλει απότομα τα χαρακτηριστικά του. Επισημαίνεται ότι η αυτοεξέταση θα πρέπει να περιλαμβάνει οποιοδήποτε σημείο του σώματος, ακόμα και τις περιοχές που δεν εκτίθενται στον ήλιο. Δεν πρέπει να ξεχνιούνται η περιοχή των γεννητικών οργάνων, τα αυτιά και το γύρω δέρμα, τα πέλματα, οι παλάμες, τα δάκτυλα, ο μεταξύ των δακτύλων χώρος ακόμα και τα νύχια. Οι τριχωτές περιοχές της γεννητικής περιοχής και της κεφαλής μπορεί επίσης να καλύπτουν άτυπους σπίλους ή και μελανώματα. Ο έλεγχος της κεφαλής συστήνεται να γίνεται από άλλο, σταθερό όμως άτομο. Το ιστορικό ανάπτυξης ή εξέλιξης μιας ύποπτης αλλοίωσης αλλά και τα συμπτώματα που έχει προκαλέσει, συμβάλλουν ουσιαστικά στην έγκαιρη εντόπιση ‘ελιάς’ ή ογκιδίου που επιβάλλεται να εκτιμηθεί από ειδικό ιατρό. Επίσης, ιδιαίτερα στην περίπτωση του μελανώματος, είναι βέβαιο ότι η αναγνώριση από τον εξεταστή ιατρό ή και το ίδιο το άτομο κατά την αυτοεξέτασή του αλλοίωσης χρώματος καφέ, καφέ-μαύρου, κυανού [μπλε] ή μαύρου, με εικόνα που στα ιατρικά βιβλίαπεριγράφεται ως ‘ασχημόπαπο’ επειδή ‘δείχνει διαφορετική από όλες τις γειτονικές’, θα ευαισθητοποιήσει τον εξετάζοντα να τη διερευνήσει για το ενδεχόμενο μελανώματος.

Οι μεταβολές ενός σπίλου ‘ελιάς’ με εικόνα ύποπτη για μελάνωμα, έχουν συνοψισθεί στη διεθνή βιβλιογραφία στο μνημονευτικό κανόνα ABCDE από τα αρχικά των λέξεων Αsymmetry, Border, Color, Diameter και Εlevation. Στον ελληνικό πληθυσμό έχουμε προτείνουμε τον μνημονευτικό κανόνα ΄ΧΑΜΟΣ’ [από τα αρχικά των λέξεων Χρώμα, Ασυμμετρία, Μέγεθος, Όρια και Σχήμα]

Οι μεταβολές του Χρώματος, αφορούν συνήθως στις αποχρώσεις του καφέ ή του μαύρου και παρατηρούνται στην ίδια τη δερματική βλάβη ή απλώνονται και στο γύρω δέρμα ακόμα και με τη μορφή παρακείμενων ‘δορυφόρων’ μελαγχρωματικών αλλοιώσεων. Τονίζεται όμως ότι είναι δυνατόν ολόκληρο το μελάνωμα ή και τμήματά του να είναι στις αποχρώσεις του κόκκινου, του κυανού [μπλε] ακόμα και στο χρώμα του δέρματος.

Η Ασυμμετρία γίνεται εύκολα αντιληπτή, αν προσπαθήσει κάποιος να χωρίσει την αλλοίωση σε 2 ή 4 τμήματα με νοερές γραμμές διασταυρωμένες σε σχήμα σταυρού, και διερχόμενες από το κέντρο της. Ο σπίλος παρουσιάζει συμμετρία, αφού τα 2 ή και τα 4 τμήματά του είναι ίσα. Αντίθετα, σε περιπτώσεις μελανώματος κάθε κομμάτι είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα..

Το Μέγεθος του σπίλου που εξελίσσεται σε μελάνωμα, αυξάνεται απότομα και η διάμετρός του είναι συχνά μεγαλύτερη των 6 χιλιοστών. Τονίζεται πάντως ότι υπάρχουν και μικρότερης διαμέτρου μελανώματα. Οι μεταβολές του μεγέθους της δερματικής βλάβης μπορεί να σχετίζονται και με την αύξηση του ύψους της.

Τα ΄Ορια ενός μελανώματος είναι συχνά ακανόνιστα, με προσεκβολές στην άκρη του που θυμίζουν αγκάθια αχινού ή πλοκάμια χταποδιού. Περιγράφεται πάντως και τύπος μελανώματος [οζώδες μελάνωμα] με ομαλά και περίγραπτα όρια όπως του σπίλου.

Το Σχήμα ενός σπίλου που μετατρέπεται σε μελάνωμα, μεταβάλλεται. Ενώ αρχικά θύμιζε μικρό βράχο πάνω στο δέρμα, προοδευτικά αλλάζει δημιουργώντας στις παρυφές του ακρωτήρια και κολπίσκους, έτσι ώστε να θυμίζει αιγιοπελαγίτικο νησί σε αεροφωτογραφία.

Ο κανόνας ΧΑΜΟΣ είναι αποτελεσματικός ΜΟΝΟΝ όταν συνδυάζεται με τον κανόνα του ‘3’, αφού η διάγνωση μελανώματος προϋποθέτει το συνδυασμό 3 ή περισσότερων των παραπάνω μεταβολών σε χρονικό διάστημα 3 μηνών.Οποιαδήποτε δερματική βλάβη μεταβάλλεται απότομα σε ώρες, λίγες ημέρες ή 1-2 εβδομάδες δεν σχετίζεται με καρκίνο αλλά με φλεγμονή.Επίσης κάποιος σπίλος ή ογκίδιο που γνωρίζουμε από πολλών ετών και μεγαλώνει μαζί μας σιγά-σιγά, δεν αναμένεται να πληροί τα κριτήρια διάγνωσης μελανώματος ή άλλου δερματικού καρκίνου.Ο κανόνας του ‘3’ εφαρμόζεται σε δύο ακόμα περιπτώσεις που δημιουργούν υπόνοιες για κακοήθεια δέρματος.

Ισχύει η λαϊκή εκδοχή ‘μην αγγίζεις την κακιά ελιά γιατί θα σε σκοτώσει’;

Πρόκεται για μύθο που ευθύνεται ακόμα και σήμερα για το θάνατο πολλών ανθρώπων που στα πλαίσια φόβου σχετιζόμενου με την παραπάνω δοξασία, προσφεύγει καθυστερημένα στον ειδικό ιατρό για βοήθεια. Η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρης της κακοήθους βλάβης με λίγο γύρω δέρμα, αποτελεί τηνθεραπεία εκλογής και εξασφαλίζει συχνά την ίαση στον ασθενή. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της αντιμετώπισης δερματικής βλάβης με υπόνοια μελανώματος, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η χρήση τεχνικών laser ή κρυοπηξίας, καθώς και η διαγνωστική προσέγγιση με τεχνική ταχείας βιοψίας.

Έτσι, η πρόληψη του μελανώματος και γενικότερα του δερματικού καρκίνου, εστιάζεται στην επιμόρφωση του πληθυσμού [ιατρών και μη] στους τομείς έγκαιρης διάγνωσης και σωστής αντιμετώπισης του αλλά και στην εκπαίδευση παιδιών και ενηλίκων στην αποφυγή αιτιοπαθογενετικών παραμέτρων του [ηλιακού εγκαύματος, στρες και κακής διατροφής] Συγκεκριμένα, το αυτοεξεταζόμενο άτομο θα πρέπει να επισκεφθεί ειδικό γιατρό όταν κάποιος σπίλος (‘ελιά’) του παρουσιάζει επίμονο κνησμό (φαγούρα) διάρκειας μεγαλύτερης των 3 ημερών, παρά την τοπική εφαρμογή αντισηπτικού ή αντιφλεγμονώδους φαρμάκου 3 φορές την ημέρα [πρωϊ, μεσημέρι και βράδυ].Ύποπτο σημείο επίσης αποτελεί πληγή που δεν γιατρεύεται σε 3 εβδομάδες.

Πηγή: http://www.boro.gr