Τι είναι η ΙΨΔ
Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ), που ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές, είναι μια κατάσταση που μερικές φορές μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή και να επιμένει για χρόνια. Το άτομο που πάσχει από ΙΨΔ παγιδεύεται από μιά σειρά επαναληπτικών σκέψεων (ιδεοληψίες - obsessions) και συμπεριφορών (ψυχαναγκασμοί - compulsions), που αν και δίχως νόημα ακόμη και για τον ίδιο τον πάσχοντα, προκαλούν μεγάλη δυσφορία και είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.
Η ΙΨΔ εμφανίζεται σε ένα φάσμα βαρύτητας που εκτείνεται από το μέτριο έως το πολύ σοβαρό, εάν είναι όμως σοβαρή και παραμείνει χωρίς θεραπεία μπορεί να μειώσει την δυνατότητα του ατόμου να λειτουργήσει ικανοποιητικά στην εργασία του, στο σχολείο ή ακόμη και στο σπίτι του. Το καλά νέα είναι ότι, ύστερα από εντατικές έρευνες των τελευταίων ετών, σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για την ΙΨΔ που είναι σίγουρο ότι θα αλλάξουν την φυσική ιστορία της διαταραχής όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Να σημειωθεί ότι στην Αγγλική Βιβλιογραφία, η διαταραχή είναι γνωστή με τα αρχικά OCD από το Obsessive-Compulsive Disorder.
Πόσο συχνή είναι η ΙΨΔ
Για πάρα πολλά χρόνια οι ψυχίατροι πίστευαν ότι η ΙΨΔ ήταν ένα σπάνιο πρόβλημα, διότι μόνο λίγοι από τους ασθενείς αναζητούσαν επαγγελματική βοήθεια. Αυτό γινόταν κυρίως λόγω του 'παράξενου' περιεχομένου των ιδεοληψιών, που οι ασθενείς προσπαθούσαν να αποκρύψουν από τους άλλους, όσο και λόγω της έλλειψης κατάλληλης θεραπείας. Το αποτέλεσμα ήταν η νόσος να υποεκτιμηθεί μέχρι την διενέργεια ειδικών επιδημιολογικών μελετών στον γενικό πληθυσμό, πρώτα στις ΗΠΑ και μετά και σε άλλες χώρες, που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του '80.
Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι ένα ποσοστό 2% του πληθυσμού πάσχει από ΙΨΔ. Το νούμερο αυτό περιλαμβάνει βεβαίως όλες τις μορφές από τις πιό ελαφριές που είναι και οι περισσότερες έως και τις πιό βαριές που είναι οι λιγότερες, ωστόσο ανεβάζει την ΙΨΔ ως την τέταρτη πιό συχνή ψυχική διαταραχή, μετά την κατάθλιψη, τις φοβίες και την γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Η ΙΨΔ σύμφωνα με αυτές τις έρευνες είναι 5 φορές πιό συχνή από την σχιζοφρένεια και την μανιοκατάθλιψη και δυό φορές πιό συχνή από την διαταραχή πανικού. Με βάση το νούμερο αυτό υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πάνω από 50.000 άνθρωποι πρέπει να πάσχουν αυτή την στιγμή από ΙΨΔ ποικίλης βαρύτητας. Οι γυναίκες φαίνεται να πάσχουν λίγο πιό συχνά αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό, αν και το εύρημα αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί από άλλες έρευνες που έχουν δείξει ίδια αναλογία.
Αν και τα συμπτώματα της ΙΨΔ τυπικά αρχίζουν κατά την διάρκεια της εφηβείας ή της νεαρής ενήλικης ζωής, η νόσος μπορεί να αρχίζει ακόμη και από την παιδική ηλικία. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι το 30% των ΙΨΔ στους ενηλίκους έχει αρχίσει στην παιδική ηλικία. Δεδομένου ότι η ΙΨΔ μπορεί να επιφέρει μεγάλα προβλήματα στην υγιή ανάπτυξή ενός παιδιού, είναι πολύ σημαντικό, εάν επισημανθεί κάποιο πρόβλημα, το παιδί να εκτιμηθεί από κάποιον ειδικό γιατρό για να περιορισθούν στο ελάχιστο οι πιθανές συνέπειες στο μέλλον.
Μπορεί κανείς να τρελαθεί από ΙΨΔ;
Ένας συχνός φόβος αυτών που πάσχουν από ΙΨΔ είναι ότι κάποια στιγμή λόγω της έντονης ψυχολογικής πίεσης που υφίστανται θα 'σπάσουν' και μπορεί να τρελαθούν. Αυτό είναι απολύτως λανθασμένο. Στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο: ο κίνδυνος να 'τρελαθεί' κάποιος με ΙΨΔ είναι πολύ μικρότερος από κάποιον που δεν έχει ΙΨΔ και σχεδόν αποκλείεται. Οι αιτίες της σχιζοφρένειας είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές της ΙΨΔ και τα δυο προβλήματα δεν σχετίζονται καθόλου. Μερικές φορές κάποιες ιδεοληψίες έχουν τέτοιο παράξενο περιεχόμενο που οι πάσχοντες μπορεί να το ταυτίζουν με το παραλήρημα ενός ατόμου με σχιζοφρένεια. Ωστόσο το χαρακτηριστικό του παραληρήματος δεν είναι τόσο το αλλόκοτο του περιεχομένου αλλά μάλλον το γεγονός ότι ο πάσχων έχει ακλόνητη βεβαιότητα για την αλήθεια του. Αντίθετα, στις ιδεοληψίες ο πάσχων γνωρίζει το παράδοξο αυτού που σκέφτεται, απλώς νιώθει αναγκασμένος να το σκέφτεται. Αυτό είναι πολυ διαφορετικό από την 'τρέλα'. Περισσότερα για την διαφορά της ΙΨΔ με την Σχιζοφρένεια μπορείτε να διαβάσετε σε άλλο σημείωμά μου σε αυτό τον σύνδεσμο
Πού οφείλεται η ΙΨΔ;
Η παλιά αντίληψη ότι η ΙΨΔ είναι το αποτέλεσμα του τρόπου ανατροφής ή γεγονότων που συνέβησαν κατά την διάρκεια της ζωής έχει εξασθενήσει πολύ ύστερα από την όλο και αυξανόμενη απόκτηση γνώσεων σχετικών με την συμμετοχή νευροβιολογικών παραγόντων στην αιτιολογία της. Σήμερα πιστεύουμε ότι τον πρωταρχικό ρόλο στην διαταραχή παίζουν οι βιολογικοί παράγοντες, δεν παραμερίζουμε όμως τον τρόπο με τον οποίο ψυχολογικοί παράγοντες συμμετέχουν στην διατήρηση και διαιώνισή της. Το κυριότερο στοιχείο υπέρ της νευροβιολογικής βάσης της ΙΨΔ το έχουμε από το γεγονός ότι οι ασθενείς εμφανίζουν πολύ καλή ανταπόκριση σε μια ειδική κατηγορία φαρμάκων που επιδρούν στην ουσία σεροτονίνη, που υπάρχει σε αφθονία στον εγκέφαλο και αποτελεί έναν από τους βασικούς νευρομεταβιβαστές του. Ο τρόπος με τον οποίο οι νευροβιολογικοί αυτοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες καθώς και οι αντίστοιχοι γνωστικοί μηχανισμοί αποτελεί αντικείμενο εντατικής έρευνας.
Η ΙΨΔ μερικές φορές συνοδεύεται από κατάθλιψη, διαταραχές πρόσληψης τροφής, διαταραχές από κατάχρηση ουσιών, διαταραχές προσωπικότητας ή άλλες αγχώδεις διαταραχές. Επίσης, γνωστή είναι και η σχέση της με διαταραχές που έχουν ως σύμπτωμά τους τα τικς (όπως το σύνδρομο Tourette) καθώς και με την σωματοδυσμορφική διαταραχή (στην οποία παραμορφώνεται η εικόνα που έχει κανείς για το σώμα του) και την υποχονδρίαση. Με τις διαταραχές τίκς φαίνεται να υπάρχει μια γενετική σχέση, και σίγουρα οι γενετικές μελέτες της ΙΨΔ μπορεί να βοηθήσουν πάρα πολύ στο να αποκαλυφθεί η μοριακή βάση της διαταραχής. Οι συνυπάρχουσες διαταραχές μπορεί να δυσκολέψουν τόσο την σωστή διάγνωση της ΙΨΔ όσο και την θεραπεία της.
Σε μια προσπάθεια να επισημανθούν οι βιολογικοί παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την έκλυση ή την διατήρηση της ΙΨΔ, οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει μιά εξέταση υψηλής τεχνολογίας που ονομάζεται Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων, που φέρεται συνήθως στην βιβλιογραφία με την συντομογραφία PET (από το Positron Emission Tomography). Με την εξέταση αυτή είναι δυνατή η μελέτη του εγκεφάλου εν ζωή. Τα ευρήματα από το PET είναι πολύ σημαντικά και σε γενικές γραμμές έχουν δείξει ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα των ατόμων με ΙΨΔ διαφέρει σημαντικά από εκείνη ατόμων χωρίς ΙΨΔ. Κυρίως έχει αναφερθεί αυξημένη δραστηριότητα στον κογχομετωπιαίο φλοιό (που εμπλέκεται στην αντίληψη του φόβου και του κινδύνου) και στον κερκοφόρο πυρήνα των βασικών γαγλίων (που σχετίζεται με την ικανότητα έναρξης και λήξης διαφορετικών σκέψεων και πράξεων).
Ποιές ακριβώς είναι οι συνέπειες αυτής της διαφορετικής εγκεφαλικής δραστηριότητας δεν είναι απολυτως ξεκαθαρισμένο. Ωστόσο, φαίνεται ότι επηρεάζεται η διαδικασία επεξεργασίας των πληροφοριών που εισέρχονται στον εγκέφαλο, και αυτό μπορεί να έχει αποτελέσματα στις σκέψεις και τις αντιλήψεις των ασθενών και άρα και στην συμπεριφορά τους. Οι συνέπειες της ΙΨΔ στην σκέψη και στην συμπεριφορά έχουν αρχίσει να μελετώνται πιό εντατικά τα τελευταία χρόνια, και εφρμογές της γνωσιακής-συμπεριφορικής μεθόδου έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε συνδυασμό πάντα με τα φάρμακα.
Πώς θα καταλάβω εάν έχω ΙΨΔ;
Ένα άτομο με ΙΨΔ εμφανίζει ιδεοληψίες και καταναγκασμούς σε τέτοια έκταση που να επηρεάζεται πλέον η καθημερινή λειτουργικότητά του. Οι ασθενείς με ΙΨΔ δεν θα πρέπει να συγχέονται με άτομα που μερικές φορές τα ονομάζουμε 'ψυχαναγκαστικά' στην καθημερινή ζωή. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε ανθρώπους τελειομανείς με πολύ υψηλά στάνταρντς, τόσο στην εργασία τους όσο και εκτός εργασίας. Μερικές φορές αυτή η 'ψυχαναγκαστικότητα' μπορεί να βοηθάει την επίτευξη ενός στόχου και να ανεβάζει την αυτο-εκτίμηση ενός ατόμου, διαφέρει όμως από τα σοβαρά συμπτώματα των ασθενών με ΙΨΔ.
Για να δείτε εάν είναι πιθανό να έχετε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορείτε να κάνετε αυτό το τεστ εδώ:
Μήπως έχετε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή; Κάντε αυτό το απλό τεστ
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο έχει σχεδιασθεί από τους Zohar & Fineberg (Ελληνική μετάφραση: Πέτρος Σκαπινάκης) και αποσκοπεί στην γρήγορη ανίχνευση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Απαντήστε στις ερωτήσεις με ένα ναι ή όχι.
1. Μήπως έχετε την τάση να καθαρίζετε ή να πλένεστε πολύ; ΝΑΙ - ΟΧΙ
2. Μήπως έχετε την τάση να ελέγχετε τα πράγματα πολλές φορές; ΝΑΙ - ΟΧΙ
3. Μήπως σας έρχονται στο μυαλό ενοχλητικές σκέψεις που θα θέλατα να διώξετε αλλά δεν μπορείτε; ΝΑΙ - ΟΧΙ
4. Μήπως σας παίρνει πολύ ώρα να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες; ΝΑΙ - ΟΧΙ
5. Μήπως ανησυχείτε ιδιαίτερα όταν τα πράγματα γύρω σας δεν είναι στην σωστή τους θέση; ΝΑΙ - ΟΧΙ
Θετική απάντηση σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες ερωτήσεις μπορεί να μαρτυρά την παρουσία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Αν τα συμπτώματα αυτά σας ενοχλούν ίσως θα ήταν καλό να συζητήσετε με έναν ειδικό ώστε να δείτε εάν πάσχετε από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
Πώς μπορεί να θεραπευτεί η ΙΨΔ
Έρευνες τόσο σε ανθρώπους όσο και σε πειραματόζωα έχουν βοηθήσει στην απόκτηση γνώσεων που οδήγησαν σε διάφορες θεραπείες της ΙΨΔ με αποδεδειγμένη πλέον αποτελεσματικότητα. Σε γενικές γραμμές οι θεραπείες διακρίνονται σε δυο είδη: Α) Φαρμακευτικές θεραπείες και Β) Ψυχοθεραπείες, και κυρίως η συμπεριφορική θεραπεία με ή χωρίς γνωσιακή θεραπεία.
1. Φαρμακευτική Αγωγή
Κλινικές έρευνες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι φάρμακα τα οποία επιδρούν στον νευρομεταβιβαστή σεροτονίνη μπορούν να μειώσουν σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα της ΙΨΔ. Τα φάρμακα αυτά είναι συνήθως γνωστά ως 'αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης' (Serotonin Reuptake Inhibitors), και το πρώτο που κυκλοφόρησε ήταν το τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό Κλομιπραμίνη, που στο εμπόριο φέρεται με την ονομασία 'ANAFRANIL'.
Στην συνέχεια κυκλοφόρησαν και άλλα παρόμοια φάρμακα που ήταν ακόμη πιό εκλεκτικά για την σεροτονίνη, γι' αυτό και ονομάστηκαν 'εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης'. Τα φάρμακα αυτά στο εξωτερικό είναι γνωστά με την συντομογραφία SSRIs από τις λέξεις 'Selective Serotonin Reuptake Inhibitors'. Στην χώρα μας κυκλοφορούν πολλά τέτοια φάρμακα, πρωτότυπα και γενόσημα, όπως η φλουοξετίνη με το πρωτότυπο εμπορικό όνομα 'LADOSE', η παροξετίνη με το πρωτότυπο εμπορικό όνομα 'SEROXAT', η φλουβοξαμίνη με το πρωτότυπο εμπορικό όνομα 'DUMYROX', η σερτραλίνη με το πρωτότυπο εμπορικό όνομα 'ZOLOFT', η σιταλοπραμη και η εσκιταλοπράμη με τα πρωτότυπα εμπορικά ονόματα “SEROPRAM” & “CIPRALEX / ENTACT”. Επίσης η βενλαφαξλινη (“Efexor”) έχει επίσης βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική. Υπάρχουν ωστόσο και άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται.
Μεγάλες μελέτες έδειξαν ότι περισσότεροι από το 75% των ασθενών με ΙΨΔ μπορούν να βοηθηθούν από τα φάρμακα αυτά τουλάχιστον σε αρκετό βαθμό, και 50% των ασθενών μπορούν να βοηθηθούν πάρα πολύ. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν την ένταση τόσο των ιδεοληψιών όσο και των ψυχαναγκασμών. Η βελτίωση των συμπτωμάτων δεν φαίνεται συνήθως αμέσως αλλά μπορεί να πάρει ένα μήνα ή και περισσότερο. Εάν κάποιος ασθενής δεν απαντήσει καλά σε ένα από αυτά τα φάρμακα ή εμφανίσει μη αποδεκτές παρενέργειες, μπορεί να ωφεληθεί από άλλο φάρμακο αυτής της κατηγορίας. Μελέτες επίσης διεξάγονται για ασθενείς που εμφανίζουν μικρή μόνο ανταπόκριση, με σκοπό την προσθήκη στο βασικό φάρμακο και άλλων φαρμάκων που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την δράση του. Σε μετα-ανάλυση που διενεργήσαμε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων βρήκαμε ότι κάποιο ασθενείς με ανθεκτική μορφή μπορεί να ωφεληθούν από αναστολείς των ντοπαμινεργικών υποδοχέων όπως η ρισπεριδόμη (“Risperdal”) και η κουετιαπίνη (“Seroquel”). Περισσότερες πληροφορίες στο άρθρο μας εδώ.
Να σημειωθεί ότι οι SSRIs χρησιμοποιούνται επίσης και για την θεραπεία της κατάθλιψης. Ωστόσο υπάρχουν πολύ περισσότερα αντικαταθλιπτικά τα οποία δεν λειτουργούν στην ΙΨΔ. Επίσης τα φάρμακα αυτά εμφανίζουν ειδικό αποτέλεσμα έναντι των συμπτώμάτων της ΙΨΔ, δεν θεραπεύουν δηλαδή απλώς την κατάθλιψη που μερικές φορές συνοδεύει την ΙΨΔ.
Τα φάρμακα, λοιπόν, προσφέρουν σημαντική βοήθεια στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ΙΨΔ. Πολύ συχνά όμως, εάν ο ασθενής τα διακόψει, μπορεί να συμβεί υποτροπή. Γι'αυτό τον λόγο, ακόμη και όταν τα συμπτώματα έχουν υφεθεί εντελώς, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ανάγκη των φαρμάκων για μεγάλο διάστημα.
2. Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Κατ'αρχάς θα πρέπει να τονιστεί ότι ψυχοθεραπεία και ψυχανάλυση δεν είναι ταυτόσημες έννοιες όπως πιστεύουν μερικοί. Ψυχοθεραπεία είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μορφές θεραπείας οι οποίες στοχεύουν στην επίλυση προβλημάτων ψυχολογικής υφής μέσω της δημιουργίας μιάς σχέσης με έναν ειδικό θεραπευτή και με την χρησιμοποίηση ειδικών τεχνικών που βασίζονται σε μια συγκεριμένη θεωρία. Οι τεχνικές αυτές είναι βεβαίως καθαρά ψυχολογικές, δηλαδή το μόνο επικοινωνιακό μέσον που χρησιμοποιούν είναι ο λόγος. Υπάρχουν πολλά είδη ψυχοθεραπειών, όπως η ψυχαναλυτική (που βασίζεται στην θεωρία του Freud), η συμπεριφορική, η γνωσιακή (που σήμερα συνήθως συνδυάζεται με την συμπεριφορική), η διαπροσωπική, η οικογενειακή κ.λ.π.
Μετά την απαραίτητη αυτή εισαγωγή θα πρέπει να επισημανθεί ότι η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έχει συστηματικά μελετηθεί και έχει βρεθεί να παρουσιάζει σημαντικό θεραπευτικό αποτέλεσμα στην ΙΨΔ. Τελευταία μελετάται επίσης με σημαντικά αποτέλεσματα και η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία που είναι γνωστή στο εξωτερικό με την συντομογραφία CBT από τις λέξεις 'Cognitive - Behavioral Psychotherapy'. Η παραδοσιακή (συνήθως ψυχαναλυτικού τύπου) ψυχοθεραπεία η οποία στοχεύει στο να αποκτήσει ο ασθενής 'εναισθησία', να καταλάβει δηλαδή τι είναι αυτό που έχει, σε γενικές γραμμές δεν έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει στην ΙΨΔ.
Μια από τις πιό συχνά χρησιμοποιούμενες τεχνικές της συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας στην ΙΨΔ είναι και η λεγόμενη 'έκθεση και παρεμπόδιση της απάντησης', γνωστή στα Αγγλικά με τον όρο 'exposure and response prevention'. Σ'αυτήν την τεχνική ο ασθενής εκούσια και συνειδητά προσπαθεί να έρθει αντιμέτωπος με ό,τι τον ενοχλεί, είτε άμεσα είτε στην φαντασία του. Την ίδια στιγμή ο ασθενής ενθαρρύνεται να αποφύγει να απαντήσει με τον συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με το να εκτελέσει τον ψυχαναγκασμό που συνδέεται με την ιδεοληψία. Για τον σκοπό αυτό βοηθιέται τόσο από τον θεραπευτή του όσο και από άλλα άτομα του συγγενικού συνήθως περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, ένας ασθενής που έχει μια ιδεοληψία σχετική με μικρόβια και στην συνέχεια πλένει τα χέρια του με ψυχαναγκαστικό τρόπο, μπορεί να ενθαρρυνθεί να αγγίξει εκούσια τα χέρια του σ'ένα τραπέζι, που έχει την ιδέα ότι μπορεί να τον μολύνει. Στην συνέχεια εμποδίζεται να πλύνει τα χέρια του για αρκετές ώρες μέχρις ότου καταλαγιάσει το άγχος που το προκάλεσε το πείραμα αυτό. Αν αυτό επαναλαμβάνεται τακτικά, τότε το άγχος από τις ιδεοληψίες προοδευτικά μειώνεται και έτσι αρκετοί ασθενείς μπορούν εύκολα να κατανικήσουν την τάση που νιώθουν για να εκετελέσουν τον ψυχαναγκασμό.
Διάφορες μελέτες έχουν βρεί την τεχνική αυτή να λειτουργεί γαι την πλειοψηφία των ασθενών που την βγάζουν εις πέρας ολόκληρη. Αρκετοί όμως ασθενείς δεν μπορούν να την ακολουθήσουν. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται να έχουν υψηλό κίνητρο και μια θετική και αποφασισμένη στάση σχετικά με την θεραπεία. Για τους ασθενείς για τους οποίους η θεραπεία λειτουργεί, το αποτέλεσμα φαίνεται να διαρκεί για έτη ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από τακτικές συνεδρίες παρακολούθησης.
Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός της συμπεριφορικής θεραπείας και με γνωσιακές τεχνικές, σ'αυτό που ονομάζεται γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικός. Οι τεχνικές αυτές στοχεύουν στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι πάσχοντες σκέφτονται σχετικά με την διαταραχή τους.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα δυο αυτά είδη θεραπείας δεν είναι ανταγωνιστικά, και ότι οι περισσότεροι ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν ιδιαίτερα από τον συνδυασμό τόσο φαρμακευτικής αγωγής όσο και κάποιας ψυχοθεραπευτικής παρακολούθησης.
Γιατί αξίζει να αναζητήσω θεραπεία
Για δύο κυρίως λόγους:
1. Διότι υπάρχει θεραπεία με επιστημονικά τεκμηριωμένο επιτυχημένο αποτέλεσμα.
2. Διότι η πιθανότητα να περάσει από μόνη της η διαταραχή είναι πολύ μικρή.
Πηγή: http://www.boro.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.