Η διαταραχή καταναγκαστικών αγορών ανήκει στις διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων αν και για πολλούς μοιράζεται πολλά κοινά στοιχεία με τα προβλήματα εθισμού. Χαρακτηρίζεται από επίμονη επιθυμία, σκέψεις και ενασχόληση με την διαδικασία αγορών καθώς και ανεξέλεγκτα επεισόδια αγορών. Στις περιπτώσεις καταναγκαστικών αγορών τα άτομα βιώνουν μια έντονη εσωτερική ένταση/διέγερση για αγορά που κορυφώνεται και τελικώς εκτονώνεται με την επιτέλεση της πράξης αγοράς. Η διαδικασία της αγοράς και της απόκτησης συνοδεύεται από συναισθήματα ευφορίας, χαράς, ικανοποίησης, ανακούφισης και πληρότητας, ενώ σε δεύτερο χρόνο από ενοχές απογοήτευση και λύπη για την αδυναμία αντίστασης σε αυτή την ορμή.
Αποτελεί συνήθως χρόνιο πρότυπο συμπεριφοράς που φαίνεται να χρησιμοποιείται ως ένας ανεπιτυχής τρόπος αυτορρύθμισης του συναισθήματος. Συνήθως τα άτομα που εμφανίζουν καταναγκαστικές αγορές αναφέρουν ότι των επεισοδίων αγοράς προηγούνται αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις όπως λύπη, άγχος, καταθλιπτική διάθεση, θυμός, ανία.
Έτσι καταφεύγουν στις αγορές με στόχο την επιδίωξη της βραχύβιας ευχαρίστησης που προκαλεί η διαδικασία της αγοράς και η απόκτηση. Όμως μακροπρόθεσμα καταλήγουν να εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο συνεχούς επιδίωξης της ευχαρίστησης και της εκτόνωσης της ορμής καθώς και αποφυγής των δυσάρεστων συναισθημάτων.
Ο τρόπος όμως αυτός αποβαίνει τελικά δυσλειτουργικός και επιβλαβής. Το άτομο καταλήγει να ορίζεται παρά να ορίζει την συμπεριφορά αυτή με αποτέλεσμα ποίκιλες και σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή. Η ενασχόληση με το θέμα των αγορών (να τις σκέφτεται, να τις προσμένει, να τις σχεδιάζει, να απορροφάται κατά την διαδικασία) τείνει να καταλαμβανει μεγάλο μέρος του χρόνου της καθημερινότητας του ενώ συνήθης είναι και η μεγάλη οικονομική επιβάρυνση (συσσώρευση χρεών σε δάνεια και πιστωτικές κάρτες).
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι το πρόβλημα των καταναγκαστικών αγορών δεν φαίνεται να σχετίζεται με το εισόδημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι και άτομα με χαμηλό εισόδημα δεν αποκλείονται από αυτήν την προβληματική συμπεριφορά. Στις περιπτώσεις αυτές η στόχευση τους έχει να κάνει με αντικείμενα μειωμένης αξίας, αντίστοιχης της δικής τους οικονομικής αγοραστικής δύναμης (π.χ. αγορές από καταστήματα outlet, μαζικές αγορές αγαθών μικρής αξίας ή προσφορών). Επίσης πολλές φορές παρατηρείται ότι η δυσλειτουργική αυτή συμπεριφορά συνεχίζεται ακόμα και σε περιόδους ένδειας και οικονομικής στενότητας με αποτέλεσμα να επιβαρύνουν περαιτέρω την ήδη επιβαρυμένη οικονομική τους κατάσταση.
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω η διαταραχή καταναγκαστικών αγορών διαφοροποιείται από τις απλές παρορμητικές αγορές με τις οποίες σε κάποια στιγμή της ζωής μπορεί να έχουμε έρθει αντιμέτωποι. Στην περίπτωση της διαταραχής η μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση των συμπτωμάτων (είναι συχνό να αναφέρονται επεισόδια αγορών 2, 3 ή και περισσότερες φορές ανά εβδομάδα), η οικονομική επιβάρυνση (κάποιοι κάνουν λόγο για έξοδα που μπορεί ανά περιόδους να αγγίζουν τα 200 ευρώ και άνω την κάθε φορά) και ο ανεξέλεγκτος χαρακτήρας της επιθυμίας διαφοροποιούν ποιοτικά και ποσοτικά την συμπεριφορά. Επίσης τα άτομα αυτά δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται τόσο για τα αντικείμενα της αγοράς όσο για την διαδικασία της αγοράς.
Για το λόγο αυτό πολλές φορές τα αποκτήματα παραμένουν αχρησιμοποίητα στα κουτιά ή με τις ταμπέλες τους, ξεχασμένα ή καταχωνιασμένα. Δεν πρέπει επίσης να συγχέεται με συμπεριφορές που εκδηλώνονται σε κατά την διάρκεια επεισοδίων μανίας ή υπομανίας. Στην περίπτωση των καταναγκαστικών αγορών έχουμε να κάνουμε με μια σχετικά σταθερά εκφραζόμενη δυσλειτουργική συμπεριφορά και όχι με επεισόδια αλόγιστης σπατάλης λόγω ενός γενικότερου επεισοδίου έντονης ευφορίας και αισθήματος μεγαλείου όπως στην περίπτωση ενός μανιακού επεισοδίου.
Για την θεραπεία της η σχετική έρευνα έχει να επιδείξει υποσχόμενα αποτελέσματα με την εφαρμογή της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας. Το πρώτο σημαντικό και αναγκαίο βήμα για την θεραπεία είναι καταρχήν η αναγνώριση του προβλήματος απο το ίδιο το άτομο. Κοινωνικοί παράγοντες όπως η ευόδωση της καταναλωτικής συμπεριφοράς ως γενικότερης τάσης και αξίας πολλές φορές δίνουν στο άτομο την δυνατότητα να εκλογικεύει και να ωραιοποιεί στα μάτια του και στα μάτια των άλλων την κατάστασή του. Εξάλλου είναι χαρακτηριστικό ότι η διαταραχή αυτή συναντάται κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες που βασίζονται στην οικονομία της αγοράς.
Αρχικά, σημαντικό κομμάτι στον έλεγχο του προβλήματος είναι η ρύθμιση της πρόσβασης σε χρηματικές πηγές. Είναι συχνά αναγκαίο, αν το πρόβλημα έχει μεγάλες διαστάσεις, το άτομο να απαλλαγεί από πιστωτικές κάρτες ή βιβλιάρια ανάληψης και να έχει περιορισμένη πρόσβαση σε ρευστό. Βασικό θεραπευτικό εργαλείο είναι η σταδιακή έκθεση του ατόμου σε περιβάλλοντα και καταστάσεις που του κινητοποιούν την επιθυμία για αγορά χωρίς όμως τελικά να ενδίδει. Στόχος είναι να μπορέσει να ανέχεται, να εξοικειώνεται και να νικά αυτή την εσωτερική ένταση ώστε τελικά η επαφή με σχετικά ερεθίσματα να μην κινητοποιεί την επιθυμία για αγορά.
Ένας άλλος στόχος είναι μέσα από την θεραπεία να κατανοήσει τις συνθήκες της ζωής του που το κάνουν πιο ευάλωτο στην εκδήλωση τέτοιων επεισοδίων. Όπως προαναφέρθηκε, πολλές φορές, διάφοροι στρεσσογόνοι παράγοντες και δυσφορικά συναισθήματα μπορεί να πυροδοτήσουν τα επεισόδια αγορών. Το να μάθει, λοιπόν, να αναγνωρίζει, να διαχειρίζεται και να επιλύει τα προβλήματα της καθημερινότητας με άλλον τρόπο από την καταφυγή σε αγορές, να μην αποφεύγει τα συναισθήματά του και να μάθει να αντλεί ευχαρίστηση από άλλες πηγές είναι ουσιαστικό στοιχείο ώστε να μπορέσει να καταφέρει και να διατηρήσει το όποιο κέρδος από την θεραπευτική προσπάθεια.
Πηγή: http://boro.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.