Πριν από λίγους μήνες ένας νεαρός 21 ετών απευθύνθηκε απελπισμένος στους ψυχιάτρους του Κεντρικού Ινστιτούτου της πόλης Κάνκε, στην Ινδία. Τα τελευταία πέντε χρόνια είχε καρφωθεί στο μυαλό του το μουσικό μοτίβο μιας ταινίας: κοντά στα τρία λεπτά μουσικής με μέχρι 35 επαναλήψεις την ημέρα. Μια ιστορία που αποδείχθηκε ανθεκτική ακόμη και στα φάρμακα.
Ευτυχώς, πρόκειται για μια ακραία περίπτωση. Συνήθως δεν χρειάζεται να καταφύγει κάποιος στη χημεία: το περίφημο «σκουλήκι (παράσιτο) στο αφτί», Ohrwurm, όπως αποκάλεσαν οι Γερμανοί ερευνητές του 19ου αιώνα τα μουσικά μοτίβα που νιώθουμε στα αφτιά μας (και earworm για τους Άγγλους) είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Τι είναι όμως. Γιατί «κολλάει»; Πώς απαλλάσσεται κάποιος από τη μελωδική «ίωση»;
Υπόθεση του εγκεφάλου
Κατ’ αρχάς, δεν είναι θέμα αφτιών. Πρόκειται για μουσικούς «ιούς» του εγκεφάλου. Το 1987 ένα επιστημονικό περιοδικό τα χαρακτήρισε «μουσικούς μολυσματικούς παράγοντες του γνωσιακού υπόβαθρου». Στη συνέχεια ονομάστηκαν Musical imagery repetition (Mir), «επαναλαμβανόμενα μουσικά εικάσματα».
Το φαινόμενο είναι κοινό και οικείο για το 98,2% των ανθρώπων, όπως διαπίστωσε πριν από οκτώ χρόνια ο Σον Μπένετ, ένας νεαρός φοιτητής του Κέμπριτζ που ερεύνησε μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ένα δείγμα 4.000 ατόμων από 52 διαφορετικές χώρες και με ηλικίες μεταξύ 17 και 71 ετών. Περισσότερο εκτεθειμένοι είναι οι νέοι που ακούν πολλή μουσική, με περισσότερες περιπτώσεις μεταξύ των αριστερόχειρων.
Οι μελέτες που έχουν γίνει ως τώρα έχουν δείξει μεγάλες διαφορές από άτομο σε άτομο: για μερικούς είναι ένα περιστασιακό, ευχάριστο, μουσικό υπόβαθρο που τους κρατά συντροφιά. Για άλλους, μια ενοχλητική επανάληψη από την οποία δεν καταφέρνουν να απαλλαγούν. Για λίγους, το μοτίβο γίνεται μια εκνευριστική μανία. Σε αυτές τις τελευταίες περιπτώσεις η μουσική «ίωση», μαζί με άλλα συμπτώματα, αποτελεί γνώρισμα μιας ψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Ασυνείδητο
Για την αιτία που τα μουσικά μοτίβα εγκαθίστανται στα αφτιά υπάρχουν μόνο υποθέσεις. Ο Βιεννέζος ψυχαναλυτής Τέοντορ Ράικ, στενός συνεργάτης του Φρόιντ, έγραψε για παράδειγμα ότι «Οι μελωδίες που τριγυρίζουν στο μυαλό (...) μπορούν να προσφέρουν στον αναλυτή μια ένδειξη για τη μυστική συναισθηματική ζωή του καθενός μας». Άλλοι, όπως ο νευροεπιστήμονας και μουσικόφιλος Ντανιέλ Λεβίτιν, επικεντρώθηκαν στα χαρακτηριστικά των μοτίβων, ανακαλύπτοντας ότι πρόκειται για πολύ σύντομα κομμάτια, διάρκειας 15-30 δευτερολέπτων. Άλλοι ερευνητές επικεντρώθηκαν στα άγχη και τις νευρώσεις του ατόμου. Άλλοι βλέπουν τα αίτια αυτών των κολλητικών «ιών» στο περιβάλλον.
Πώς σβήνει;
Πώς όμως μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το... σβήσιμο του επαναλαμβανόμενου μοτίβου που μας σερβίρει ο εγκέφαλός μας, όταν αυτό γίνει ενοχλητικό; Η στρατηγική της επικέντρωσης σε άλλα πράγματα δεν φαίνεται να αποδίδει. Και αν προσπαθήσουμε συνειδητά να ξεχάσουμε το μοτίβο, αυτό γίνεται πιο ανθεκτικό, αφού έτσι λειτουργεί η μνήμη: αν διαβάσουμε «μην σκεφτείς έναν ροζ ελέφαντα», είναι αδύνατο να ΜΗΝ σκεφτούμε έναν ροζ ελέφαντα. Η Ντιάνα Ντόιτς, που διάσκει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, υποστηρίζει πως όταν τα μοτίβα γίνονται ενοχλητικά, αντικατοπτρίζουν ένα είδος «υπενθύμισης» που μας καλεί να θυμηθούμε κάτι: εξαφανίζονται αν ανακαλύψουμε τι τα προκαλεί.
Ευτυχώς, πρόκειται για μια ακραία περίπτωση. Συνήθως δεν χρειάζεται να καταφύγει κάποιος στη χημεία: το περίφημο «σκουλήκι (παράσιτο) στο αφτί», Ohrwurm, όπως αποκάλεσαν οι Γερμανοί ερευνητές του 19ου αιώνα τα μουσικά μοτίβα που νιώθουμε στα αφτιά μας (και earworm για τους Άγγλους) είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Τι είναι όμως. Γιατί «κολλάει»; Πώς απαλλάσσεται κάποιος από τη μελωδική «ίωση»;
Υπόθεση του εγκεφάλου
Κατ’ αρχάς, δεν είναι θέμα αφτιών. Πρόκειται για μουσικούς «ιούς» του εγκεφάλου. Το 1987 ένα επιστημονικό περιοδικό τα χαρακτήρισε «μουσικούς μολυσματικούς παράγοντες του γνωσιακού υπόβαθρου». Στη συνέχεια ονομάστηκαν Musical imagery repetition (Mir), «επαναλαμβανόμενα μουσικά εικάσματα».
Το φαινόμενο είναι κοινό και οικείο για το 98,2% των ανθρώπων, όπως διαπίστωσε πριν από οκτώ χρόνια ο Σον Μπένετ, ένας νεαρός φοιτητής του Κέμπριτζ που ερεύνησε μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ένα δείγμα 4.000 ατόμων από 52 διαφορετικές χώρες και με ηλικίες μεταξύ 17 και 71 ετών. Περισσότερο εκτεθειμένοι είναι οι νέοι που ακούν πολλή μουσική, με περισσότερες περιπτώσεις μεταξύ των αριστερόχειρων.
Οι μελέτες που έχουν γίνει ως τώρα έχουν δείξει μεγάλες διαφορές από άτομο σε άτομο: για μερικούς είναι ένα περιστασιακό, ευχάριστο, μουσικό υπόβαθρο που τους κρατά συντροφιά. Για άλλους, μια ενοχλητική επανάληψη από την οποία δεν καταφέρνουν να απαλλαγούν. Για λίγους, το μοτίβο γίνεται μια εκνευριστική μανία. Σε αυτές τις τελευταίες περιπτώσεις η μουσική «ίωση», μαζί με άλλα συμπτώματα, αποτελεί γνώρισμα μιας ψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Ασυνείδητο
Για την αιτία που τα μουσικά μοτίβα εγκαθίστανται στα αφτιά υπάρχουν μόνο υποθέσεις. Ο Βιεννέζος ψυχαναλυτής Τέοντορ Ράικ, στενός συνεργάτης του Φρόιντ, έγραψε για παράδειγμα ότι «Οι μελωδίες που τριγυρίζουν στο μυαλό (...) μπορούν να προσφέρουν στον αναλυτή μια ένδειξη για τη μυστική συναισθηματική ζωή του καθενός μας». Άλλοι, όπως ο νευροεπιστήμονας και μουσικόφιλος Ντανιέλ Λεβίτιν, επικεντρώθηκαν στα χαρακτηριστικά των μοτίβων, ανακαλύπτοντας ότι πρόκειται για πολύ σύντομα κομμάτια, διάρκειας 15-30 δευτερολέπτων. Άλλοι ερευνητές επικεντρώθηκαν στα άγχη και τις νευρώσεις του ατόμου. Άλλοι βλέπουν τα αίτια αυτών των κολλητικών «ιών» στο περιβάλλον.
Πώς σβήνει;
Πώς όμως μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το... σβήσιμο του επαναλαμβανόμενου μοτίβου που μας σερβίρει ο εγκέφαλός μας, όταν αυτό γίνει ενοχλητικό; Η στρατηγική της επικέντρωσης σε άλλα πράγματα δεν φαίνεται να αποδίδει. Και αν προσπαθήσουμε συνειδητά να ξεχάσουμε το μοτίβο, αυτό γίνεται πιο ανθεκτικό, αφού έτσι λειτουργεί η μνήμη: αν διαβάσουμε «μην σκεφτείς έναν ροζ ελέφαντα», είναι αδύνατο να ΜΗΝ σκεφτούμε έναν ροζ ελέφαντα. Η Ντιάνα Ντόιτς, που διάσκει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, υποστηρίζει πως όταν τα μοτίβα γίνονται ενοχλητικά, αντικατοπτρίζουν ένα είδος «υπενθύμισης» που μας καλεί να θυμηθούμε κάτι: εξαφανίζονται αν ανακαλύψουμε τι τα προκαλεί.
Πηγή: http://www.real.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.