Ποιους κινδύνους κρύβουν οι πολύωρες πτήσεις

Τι ονομάζουμε ‘σύνδρομο της οικονομικής θέσης’

Η μεγάλη συχνότητα εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης στους επιβάτες της οικονομικής θέσης είχε αποτέλεσμα να ονομαστεί το φαινόμενο αυτό ‘σύνδρομο της οικονομικής θέσης’. Ωστόσο, επισταμένες έρευνες με αντικείμενο τις συνθήκες που επικρατούν εν ώρα πτήσης έχουν καταδείξει ότι το εν λόγω σύνδρομο κακώς σχετίστηκε με την οικονομική θέση, αφού οι επιβάτες της πρώτης θέσης ή της business class κινδυνεύουν εξίσου.

Υπηρεσίες πρώτων βοηθειών κοντά στο μεγαλύτερο αεροδρόμιο της Γερμανίας στη Φρανκφούρτη(Frankfurt am Main) δέχονται κάθε εβδομάδα τουλάχιστον δύο επιβάτες πολύωρων πτήσεων με θρομβώσεις. Το τμήμα επειγόντων περιστατικών του παν/μιακού νοσοκομείου της Φρανκφούρτης έχει καταγράψει από τον Απρίλιο του 1999 περισσότερους από 140 θανάτους. Πολλά από τα θύματα αυτά εκτιμάται ότι ήταν επιβάτες πολύωρων πτήσεων. Μάλιστα, βάσει στατιστικών στοιχείων, περίπου 30.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από θρομβοεμβολική νόσο.

Παράγοντες που ευνοούν τις θρομβώσεις εν πτήσει

Η αδράνεια, το ύψος, η στενότητα χώρου και η αφυδάτωση αυξάνουν τον κίνδυνο θρόμβωσης στις εν τω βάθει φλέβες σε ορισμένες ομάδες του επιβατικού κοινού στη διάρκεια μακρινών πτήσεων (διάρκειας άνω των πέντε ωρών).

Η επί ώρες ακινησία σε έναν περιορισμένο χώρο επιβραδύνει την αιματική ροή στα κάτω άκρα. Για τον επιβάτη της οικονομικής θέσης δεν είναι καθόλου εύκολο να μετακινηθεί και να κουνήσει τα πόδια του, ενώ πολλοί επιβάτες της πρώτης θέσης ή της business class που έχουν αυτή τη δυνατότητα δεν φροντίζουν να κινηθούν έστω και λίγο λόγω της έλλειψης ενημέρωσης. Στους παράγοντες αυτούς προστίθενται το ύψος και η αφυδάτωση -ιδιαίτερα στα πολύωρα ταξίδια.

Όταν το αεροπλάνο προσγειωθεί και ο επιβάτης αρχίσει και πάλι να κινείται, οι θρόμβοι μπορεί να αποκολληθούν από το τοίχωμα των αγγείων. Εάν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος φτάσουν σε κάποιο μικρό αγγείο της καρδιάς ή των πνευμόνων και το αποφράξουν, προκαλείται εμβολή, η οποία ενδέχεται να αποβεί μοιραία.

Έως σήμερα, τα πληρώματα των αεροπλάνων δεν έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση όσον αφορά στη διάγνωση και στη θεραπεία των πρώτων συμπτωμάτων της φλεβοθρόμβωσης. Περίπου οι μισοί πάσχοντες παρουσιάζουν ως αρχικό σύμπτωμα πρήξιμο στο ένα πόδι. Κάποιες φορές υπάρχει αίσθημα πόνου κατά το τέντωμα του ποδιού προς τα πάνω ή οι φλέβες γίνονται πιο ορατές. Είναι αρκετές, ωστόσο, οι περιπτώσεις που δεν εμφανίζεται καμία απολύτως ένδειξη για την ύπαρξη θρόμβου, μέχρι αυτός να δημιουργήσει μείζον πρόβλημα.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Η εκδήλωση εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης σε νεαρά άτομα είναι σπάνια. Παρουσιάζεται κυρίως στις ηλικίες άνω των 40 ετών. Στις ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν το ‘σύνδρομο οικονομικής θέσης’ ανήκουν οι νέες ή μέλλουσες μητέρες, οι ηλικιωμένοι και άτομα που αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα που σχετίζονται με θρομβώσεις.

Επιπλέον, αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης θρομβώσεων στη διάρκεια πολύωρων πτήσεων αντιμετωπίζουν οι καρκινοπαθείς, οι παχύσαρκοι, άτομα με οικογενειακό ιστορικό εν τω βάθει θρόμβωσης και οι πάσχοντες από παράλυση ή ακινησία. Επίσης, πριν από το επικείμενο ταξίδι κινδυνεύουν και τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε σημαντική χειρουργική επέμβαση τους τελευταίους τρεις μήνες ή έχουν κάποιο κάταγμα στα κάτω άκρα.

Γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά χάπια ή θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης διατρέχουν τριπλάσιο ή τετραπλάσιο κίνδυνο να προσβληθούν από το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Άτομα που παρουσιάζουν μια θρομβοφιλία (υπερπηκτική κατάσταση), λόγω μετάλλαξης του παράγοντα V (APC Resistance, Leiden), έλλειψης των Proteine C and Proteine S ή έλλειψης της αντιθρομβίνης ΙΙΙ.

Συμβουλές πρόληψης:

• Να πίνετε πολύ νερό για να αποφύγετε την αφυδάτωση.
• Να αναπνέετε βαθιά ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
• Μη διπλώνετε τα πόδια σας. Να τα κρατάτε ψηλά και να τα κινείτε όσο γίνεται περισσότερη ώρα.
• Εάν έχετε κυκλοφορικό πρόβλημα στα πόδια, να φοράτε πάντα τις ειδικές ελαστικές κάλτσες.
• Αποφύγετε εν ώρα πτήσης τα οινοπνευματώδη ποτά και την καφεΐνη (κυρίως οι ηλικιωμένοι).
• Να λαμβάνετε ασπιρίνη μία μέρα πριν από το ταξίδι (εκτός και αν την έχει απαγορεύσει ο γιατρός σας), ιδιαίτερα αν πάσχετε από υπέρταση.
• Άτομα με τους παραπάνω παράγοντες αυξημένης επικινδυνότητας θα πρέπει βάσει της μελέτης LONFLIT-study να λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή πριν από ένα πολύωρο ταξίδι(άνω των πέντε ωρών), ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους υποδορίως (86 ΙU anti Xa/kg βάρους).

Ένας στους δέκα επιβάτες αναπτύσσει θρομβώσεις;

Αίσθηση προκάλεσε η δημοσίευση στο έγκυρο ιατρικό έντυπο ‘Lancet’, μελέτης Βρετανών επιστημόνων, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ένας στους δέκα ταξιδιώτες υπερπόντιων πτήσεων αναπτύσσει θρομβώσεις.

Μια επιστημονική ομάδα από Middlesex and University Hospitals στο Λονδίνο, θέλοντας να διερευνήσει τη συχνότητα των φλεβοθρομβώσεων των κάτω άκρων, εξέτασε 200 άτομα που είχαν πετάξει πρόσφατα για οκτώ τουλάχιστον ώρες. Χρησιμοποιώντας υπέρηχους, οι ερευνητές αποφάνθηκαν ότι οι 100 από αυτούς που είχαν φορέσει τις ειδικές ελαστικές κάλτσες ήταν απολύτως υγιείς, ενώ ένα 10% από τους υπόλοιπους παρουσίαζε θρομβώσεις στα κάτω άκρα.

Εν τω μεταξύ, ένα νέο όργανο γυμναστικής, το airogym, που γυμνάζει τα πόδια ενδέχεται να μειώνει τον κίνδυνο των εν βάθει θρομβώσεων στη διάρκεια των αεροπορικών πτήσεων. Η συσκευή προσφέρεται ήδη στους επιβάτες των αερογραμμών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ωστόσο παραμένει άγνωστο εάν θα εμφανιστεί και στην ΕΕ.

Την εν λόγω συσκευή σχεδίασε ένας πρώην πιλότος της British Airways. Αποτελείται από δύο ‘μαξιλάρια’ γεμάτα με αέρα τα οποία συνδέονται με ένα σωλήνα. Ο επιβάτης ασκεί πιέσεις εναλλάξ μεταφέροντας τον αέρα από το ένα στο άλλο, γυμνάζοντας με αυτό τον τρόπο τα πόδια του. Ο Βρετανός πιλότος είχε διατελέσει στο παρελθόν κυβερνήτης αεροσκάφους όπου επιβάτης παρουσίασε εν τω βάθει θρόμβωση.

Τη δικαστική οδό έχουν πάρει αρκετά περιστατικά φλεβοθρομβώσεων-εμβολών σε δικαστήρια της Βρετανίας, όπου εκδικάζονται αιτήσεις αποζημίωσης που έχει καταθέσει ομάδα επιβατών -που εκδήλωσε εν τω βάθει θρόμβωση- εις βάρος 30 διεθνών αερομεταφορέων.

Επιπλέον, δικηγορικά γραφεία στην Αυστραλία ετοιμάζουν αγωγές για λογαριασμό 800 πελατών τους που διεκδικούν αποζημίωση για το θάνατο οικείων τους ή για βλάβες που προκλήθηκαν στους ίδιους εξαιτίας του ‘συνδρόμου της οικονομικής θέσης’ έπειτα από μακρινό αεροπορικό ταξίδι.

Τα παραπάνω θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν λάμβανε κάθε ταξιδιώτης τις παραπάνω συμβουλές υπόψη κι αν από την άλλη μεριά, οι αεροπορικές εταιρείες έδιναν περισσότερο βάρος στην άνεση χώρου του ταξιδιώτη μειώνοντας λίγο τους υπέρογκους αριθμούς ταξιδιωτών ανά πτήση.