Νέες θεραπείες κατά της οστικής απώλειας

Της ΣΟΦΙΑΣ ΝΕΤΑ

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι επιστήμονες μεγάλης φαρμακευτικής βιομηχανίας, στο πρόγραμμα ανακάλυψης βιοτεχνολογικών φαρμάκων, ταυτοποίησαν μία πρωτεΐνη και ένα βιολογικό μονοπάτι, τα οποία προκάλεσαν επανάσταση στην κατανόηση της βιολογίας των οστών και εισήγαγαν μια νέα κατεύθυνση για επιστημονική διερεύνηση και κλινική ανάπτυξη.

Μέσω του εντατικού επιστημονικού τους έργου, ανακάλυψαν τη βιολογική οδό του RANK Ligand και αποσαφήνισαν το ρόλο της στη βιολογία των οστών, ταυτοποιώντας συγκεκριμένα μια πρωτεΐνη: την οστεοπροτεγερίνη (Osteoprotegerin: OPG).

Η βιολογική οδός του RANK Ligand αποτελεί το «σπίτι» αρκετών πρωτεϊνών, οι οποίες αλληλεπιδρούν προκειμένου να ρυθμίσουν την παραγωγή των οστεοκλαστών, δηλαδή των κυττάρων που αποδομούν το οστό. Στις εν λόγω πρωτεΐνες περιλαμβάνονται ο RANK, ο RANK Ligand και η OPG. Ο RANK Ligand συνδέεται με τον υποδοχέα RANK, δίνοντας το έναυσμα για όλα τα στάδια του σχηματισμού, της λειτουργίας και της επιβίωσης των οστεοκλαστών. Η OPG είναι η πρωτεΐνη που αναχαιτίζει τον RANK Ligand πριν αυτός συνδεθεί στον RANK, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο υπό έλεγχο την ανάπτυξη και τη δράση των οστεοκλαστών που είναι υπεύθυνοι για την αποδόμηση των οστών. Με την ταυτοποίηση της OPG, οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι είχαν ανακαλύψει μία πρωτεΐνη, η οποία ήταν ειδική για τα οστά και θα μπορούσε κατά συνέπεια να διερευνηθεί ως προς τη δυνατότητα στόχευσης διαφόρων παθήσεων που σχετίζονται με την οστική απώλεια και καταστροφή.

Παγκόσμια πρωτοπορία

Αυτή η ανακάλυψη κατάφερε να εξάψει τη φαντασία των επιστημόνων και οδήγησε σε ένα από τα μεγαλύτερα και πλέον ολοκληρωμένα παγκόσμια προγράμματα ανάπτυξης φαρμάκων για πολλές παθήσεις που προκαλούν οστική απώλεια και καταστροφή - μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, επαγόμενη από την αντικαρκινική θεραπεία οστική απώλεια, και σχετιζόμενη με τον καρκίνο οστική καταστροφή. Παγκοσμίως, περισσότεροι από 19.000 ασθενείς όλων των προαναφερθεισών παθήσεων, συμμετέχουν σε κλινικές μελέτες που διερευνούν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα μίας ερευνητικής θεραπείας με στόχο το RANK Ligand, δηλαδή της πρωτεΐνης που μεσολαβεί στην οστική αποδόμηση.

Επίμονο επιστημονικό ταξίδι

Η έρευνα για την ανάπτυξη ενός δυνητικά πρωτοποριακού φαρμάκου για τη θεραπεία της οστικής απώλειας ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν οι επιστήμονες, οι οποίοι αναζητούσαν άλλες γονιδιακές αλληλουχίες, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματός της Amgen, ανακάλυψαν την OPG. Αυτός ο φυσικός ανταγωνιστής του RANK Ligand παράγεται από τον ανθρώπινο οργανισμό και επιλέχθηκε μέσα από μία γονιδιακή αλληλουχία μίας γονιδιωματικής βιβλιοθήκης, δεδομένου ότι φάνηκε ότι αποτελεί ένα παράδειγμα διαλυτής πρωτεΐνης.

Οι επιστήμονες συνέχισαν να μελετούν την OPG και την οδό του RANK Ligand. Μία καθοριστική ακτινογραφία κατέδειξε ότι η οστική πυκνότητα αυξήθηκε όταν αυξήθηκαν τα επίπεδα της OPG σε ποντίκια. Οι επιστήμονες βρήκαν ότι τα ποντίκια που υπερέκφραζαν την OPG επιδείκνυαν έντονη οστεοπέτρωση (αφύσικα πυκνά οστά), συνοδευόμενη από μία δραματική μείωση των οστεοκλαστών, ενώ τα ποντίκια με έλλειψη της OPG είχαν αναπτύξει οστεοπόρωση, με αποτέλεσμα την εμφάνιση αυτόματων καταγμάτων. Με βάση αυτά τα ευρήματα έγιναν τρεις κύριες ανακαλύψεις:

1 Ο RANK Ligand είναι ο επί μακρόν αναζητούμενος ρυθμιστής των οστεοκλαστών.

2 Ο μοναδικός σαφής φυσιολογικός ρόλος της OPG είναι η σύνδεσή της με τον RANK Ligand και η αναστολή του.

3 Η οδός του RANK Ligand είναι απαραίτητη στη βιολογία των οστών.

Οστική απώλεια και καρκίνος του προστάτη

Η ανακάλυψη της OPG οδήγησε στην ανάπτυξη ενός ερευνητικού σκευάσματος, το οποίο αναπτύσσει παρόμοια δράση με την OPG και δρα αναστέλλοντας τον RANK Ligand. Η νέα αυτή φαρμακευτική θεραπεία (denosumab) είναι διαθέσιμη στη χώρα μας και ενδείκνυται μεταξύ άλλων και για την αντιμετώπιση της οστικής απώλειας που προκαλείται σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη και οι οποίοι υποβάλλονται σε θεραπεία αποστέρησης ανδρογόνων.

Ενας στους 5 Ελληνες

Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη μορφή καρκίνου στους άνδρες στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό μεγαλύτερο του 2ο% των διαγνωσμένων μορφών καρκίνου. Οι ασθενείς με καρκίνο του προστάτη στην Ευρώπη το 2006 ανήλθαν σε περίπου 350.000, με το 75% των ασθενών αυτών να είναι ηλικίας 75 ετών και άνω. Στην Ελλάδα πάσχει ένας στους 5 άνδρες.

Οι ασθενείς με καρκίνο του προστάτη λαμβάνουν συχνά θεραπεία με ανδρογόνα με στόχο τη μείωση του επιπέδου των ανδρογόνων, έτσι ώστε να επιβραδυνθεί ή ανασταλεί ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων.

Ως αποτέλεσμα όμως της θεραπείας αυτής οι ασθενείς εμφανίζουν επιτάχυνση της οστικής απώλειας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Είναι σύνηθες για τους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη να υποβάλλονται σε ορμονοθεραπεία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της οστικής μάζας και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. Ένας στους 5 άνδρες που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία αποστέρησης ανδρογόνων για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη θα βιώσει ένα κάταγμα εντός 5 ετών.

Τα αποτελέσματα της μελέτης HALT (Hormone Ablation Bone Loss Trial), η οποία αξιολόγησε τη μεταβολή στην οστική πυκνότητα (BMD) της σπονδυλικής στήλης σε 1.468 άνδρες που υποβλήθηκαν σε θεραπεία αποστέρησης των ανδρογόνων (ADT) για μη μεταστατικό καρκίνο του προστάτη, κατέδειξαν ότι οι ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε denosumab με μια υποδόρια ένεση κάθε έξι μήνες παρουσίασαν μείωση του κινδύνου εμφάνισης σπονδυλικών καταγμάτων κατά 62%, σε σύγκριση με όσους έλαβαν εικονικό φάρμακο (placebo), σε διάστημα 36 μηνών, ενώ η μείωση που παρατηρήθηκε ήταν σημαντική ήδη από τους πρώτους 12 μήνες της θεραπείας.

Πηγή: Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"