Στρες: Δοκιμάστε τη μέθοδο του αυτοελέγχου

Ένα από τα σημαντικά εργαλεία για τον έλεγχο του στρες είναι η ανάπτυξη του συναισθήματος του ελέγχου του εαυτού. Όταν κυριαρχεί το αίσθημα του ελέγχου των καταστάσεων και των γεγονότων, τότε μειώνεται δραστικά το στρες και η ένταση. Η ανάπτυξη του αυτοελέγχου αποτελεί μια διαδικασία για πολλούς δύσκολη και απαιτεί πρωτίστως ανεπτυγμένη γνώση του εαυτού.

Αληθεύει ότι ορισμένοι παράμετροι, που ασκούν πιεστικά συναισθήματα στον οργανισμό, είναι δύσκολο να τροποποιηθούν. Το σημαντικό, όμως, είναι η αλλαγή των δεδομένων εκείνων που μπορούν να διαφοροποιηθούν προς όφελος πάντοτε του οργανισμού, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο, το στρες σε χαμηλά επίπεδα. Ο αυτοέλεγχος αποτελεί μία από τις πιο σωστές μεθόδους ώστε η παραπάνω συμπεριφορά να μπορεί να υιοθετηθεί από τα άτομα σε περιόδους που βιώνουν έντονο στρες.

Kατά την εφαρμογή της μεθόδου του αυτοελέγχου, το άτομο αρχικά θα πρέπει να ακολουθήσει τα εξής:

Bήμα 1ο : Καταγραφή των συνθηκών που του προκαλούν έντονες αντιδράσεις.

Βήμα 2ο : Ανεύρεση πρακτικών τρόπων ώστε να διαφοροποιηθεί η συμπεριφορά σε συνθήκες στρες.

Βήμα 3ο: Αναγνώριση και επιβράβευση του εαυτού του, όταν διατηρεί τον αυτοέλεγχο ενώ τον πιέζουν στρεσογόνοι παράγοντες, ώστε να συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά.

Η αίσθηση ελέγχου, είναι μία από τις σπουδαιότερες ψυχολογικές μεταβλητές που παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της διεργασίας του στρες. Μία σπουδαία μορφή ελέγχου είναι οι προσδοκίες αυτό-αποτελεσματικότητας. Ο όρος αυτός αντιπροσωπεύει την πεποίθηση, την πίστη που έχει το άτομο, ότι έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει ένα γεγονός ή να επιτύχει ένα συγκεκριμένο στόχο. Tα αρνητικά συναισθήματα, η κατάθλιψη, το άγχος και η κακή υγεία φαίνεται να σχετίζονται με τις χαμηλές προσδοκίες αυτό-αποτελεσματικότητας, ενώ αντιθέτως, οι υψηλές συνδέονται με καλή υγεία και θετικά συναισθήματα. Πολύ σοβαρό ρόλο σαν μορφή ελέγχου και ψυχολογική μεταβλητή, φαίνεται να παίζει η αυτοεκτίμηση και η αισιοδοξία. Άλλη σοβαρή βιολογική παράμετρος είναι η «διέγερση του οργανισμού». Η κατάθλιψη και το άγχος φαίνεται να είναι αποτελέσματα λαθών στην διεργασία του στρες. Σύγχρονες πηγές στρες, είναι η «εικόνα του εαυτού» και η «κοινωνική υποστήριξη», οι οποίες καθορίζονται από τον κοινωνικό και πολιτισμικό περίγυρο. Το επίπεδο του στρες αλλά και η γενικότερη ψυχική διάθεση του ατόμου βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την σωματική κατάσταση και ευεξία του οργανισμού. Όσο πιο ισχυρές είναι οι σωματικές άμυνες, τόσο πιο εύκολα περιορίζεται το στρες.

Αυτορρύθμιση

Aυτορρύθμιση είναι η ικανότητα του ατόμου να παρακολουθεί και να τροποποιεί/ελέγχει τη συμπεριφορά, το γιγνώσκειν και το θυμικό του, καθώς και το περιβάλλον, αν χρειάζεται, προκειμένου να πετύχει έναν στόχο.

Στην αυτορρύθμιση κυριαρχεί ο εαυτός ως μία ολοκλήρωση των συναλλαγών του ατόμου με το περιβάλλον του στο παρελθόν και στο παρόν, σε συνδυασμό με τις προσδοκίες και επιθυμίες για το μέλλον. Το άτομο, υπό το πρίσμα του εαυτού θέτει τους στόχους του, οι οποίοι είναι είτε αναπτυξιακοί (στη δια βίου ανάπτυξη) είτε άλλοι επιμέρους για την αντιμετώπιση καθημερινών ή παροδικών καταστάσεων. Κατά συνέπεια, η αυτορρύθμιση είναι μία σύνθετη και δυναμική διεργασία που ενεργοποιείται κάθε φορά που τίθενται νέες απαιτήσεις στο άτομο και πρέπει να υπάρξει δράση προσαρμοσμένη στα χαρακτηριστικά της κατάστασης, όπως αυτά ορίζονται από το στόχο, το περιβάλλον, τις συνθήκες, το πλαίσιο αναφοράς, και τις δυνατότητες, προσδοκίες, ή επιθυμίες του ατόμου.

Αυτορρύθμιση και αυτοέλεγχος

Στη βιβλιογραφία συχνά χρησιμοποιείται ο όρος «αυτό-έλεγχος» ως συνώνυμος του όρου «αυτορρύθμιση». Ωστόσο, οι επιμέρους στόχοι δεν εκφράζουν πάντα ούτε τις επιθυμίες του εαυτού ούτε τις προτεραιότητές του. Για παράδειγμα, πρέπει κάποιος να κόψει τα τσιγάρο διότι είναι επικίνδυνο για την υγεία του χωρίς, όμως, το ίδιο το άτομο να έχει πεισθεί γι' αυτό και χωρίς να έχει ενσωματώσει το στόχο αυτό στις προτεραιότητές του. Κατά συνέπεια, πρέπει να ασκήσει αυτό-έλεγχο, ώστε να συντηρεί το στόχο και τη σχετική δράση, διότι αυτό απαιτείται από την κατάσταση και όχι διότι ο ίδιος το επιθυμεί. Υποστηρίζεται ότι η άσκηση αυτοελέγχου απαιτεί μεγάλη προσπάθεια ενώ παρατεταμένος και έντονος αυτό-έλεγχος οδηγεί σε εξάντληση των ενεργειακών αποθεμάτων του ατόμου με συνέπεια να μειώνεται η αποτελεσματικότητα του αυτό-ελέγχου. Ταυτοχρόνως, δεν μπορεί να ασκηθεί ικανοποιητικός αυτό-έλεγχος ως προς άλλους παράλληλους στόχους του στόχου.

Η αυτορρύθμιση, από την άλλη, προάγει την παράλληλη ικανοποίηση των περισσότερων από τους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που συνδεόνται με τις προσωπικές ανάγκες του ατόμου, διότι οι στόχοι αυτοί αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται μέσα στον ευρύτερο ιστό του ολοκληρωμένου εαυτού. Έτσι, δεν απαιτείται ανασταλτικός έλεγχος για την προώθηση ορισμένων στόχων έναντι όλων, αλλά εκδηλώνεται δράση που συνεισφέρει θετικά σε πολλούς ιεραρχικά συνδεόμενους στόχους, οι οποίοι συνδέονται και μεταξύ τους.

Όταν χρειάζεται, όμως, να ασκηθεί αυτό-έλεγχος, δηλαδή συγκέντρωση του δυναμικού μας σε ένα σημαντικό στόχο – για παράδειγμα, σε ένα θέμα υγείας - διότι δεν έχει ενταχθεί ο στόχος αυτός στις προσωπικές μας επιδιώξεις, τότε είναι δυνατό να παραμελήσουμε άλλους στόχους, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με τον εαυτό και τις προσωπικές επιδιώξεις και φιλοδοξίες, όπως για παράδειγμα, τη δουλειά μας. Αυτό συμβαίνει προκειμένου να μη διασπαστεί ο αυτό-έλεγχος και η επικέντρωση του δυναμικού μας στον κυρίαρχο πλέον στόχο - για παράδειγμα την υγεία - από την παρεμβολή ανταγωνιστικών αναγκών, πεποιθήσεων ή άλλων απόψεων του εαυτού. Αυτή η «καταπίεση» του εαυτού γίνεται με την καταβολή μεγάλης και συνειδητής προσπάθειας, η οποία συνδυάζεται με την ενεργοποίηση του συστήματος τιμωρίας. Για το λόγο αυτό, ο αυτό-έλεγχος συνοδεύεται από αρνητικό θυμικό. Ενώ, όμως, ο έντονος και παρατεταμένος αυτό-έλεγχος είναι δύσκολος και όχι ευχάριστος, ο μέτριος και παροδικός αυτό-έλεγχος είναι προσαρμοστικός, διότι βοηθά να πετύχουμε στόχους που δεν έχουν ακόμη ενταχθεί στις επιδιώξεις του εαυτού.

Αυτοέλεγχος και ασθένειες

Από έρευνες που έχουν διενεργηθεί, έχει βρεθεί σημαντική συσχέτιση του αυτοελέγχου με την πρόγνωση και τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Συγκεκριμένα, στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τα εργαλεία του αυτοελέγχου και της αυτορρύθμισης μπορούν να υποστηρίξουν μία καλύτερη κατανόηση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων ώστε να μπορέσει ο πάσχων να ανταπεξέλθει των δυσκολιών και να διαχειριστεί αυτή τη χρόνια νόσο. Έχει, επίσης, βρεθεί ότι ο αυτοέλεγχος λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας για τη δύσπνοια και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που έπονται. Σε έρευνα που μελέτησε τη σχέση μεταξύ πονοκεφάλων και κατάθλιψης, φάνηκε ότι υψηλά επίπεδα αυτοελέγχου και αυτορρύθμισης αποδυναμώνουν τη σχέση μεταξύ σοβαρότητας κεφαλαλγίας και των επιπέδων κατάθλιψης. Τα αποτελέσματα, επίσης, έδειξαν ότι ισχυρότερες δεξιότητες αντιμετώπισης μπορεί να μειώσουν την κατάθλιψη μεταξύ των πασχόντων από πονοκεφάλους.

Τέλος, σε έρευνα που διενεργήθηκε για να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα των ψυχολογικών παρεμβάσεων για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και να καθοριστεί αν οι παρεμβάσεις αυτορρύθμισης είναι περισσότερο αποτελεσματικές έναντι άλλων ψυχολογικών θεραπειών παρατηρήθηκε το εξής: οι παρεμβάσεις που χρησιμοποιούν περισσότερες τεχνικές αυτορρύθμισης μειώνουν τα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους περισσότερο από ότι οι παρεμβάσεις που χρησιμοποιούν λιγότερες τέτοιου τύπου τεχνικές. Επιπλέον, τα καταθλιπτικά συμπτώματα μειώθηκαν σημαντικά περισσότερο στους πρόσφατα διαγνωσμένους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα απ' ότι εκείνων με μακροχρόνια ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Συμπερασματικά, για να είναι ένα άτομο ισορροπημένο και να μπορεί να επιτυγχάνει τους στόχους του, θα πρέπει να συμπεριλάβει στη ζωή του διεργασίες ελέγχου, να είναι κύριος του εαυτού του και των επιλογών του, να είναι κριτικό ον, να στηρίζεται σε μεθόδους αυτό-αποτελεσματικότητας και όχι απαραίτητα σε φαρμακευτικές αγωγές όταν νοσεί. Ο αυτοέλεγχος συμβάλλει και στην αύξηση της αυτοεκτίμησης που μαζί προάγουν ένα πρότυπο υγείας βασισμένο στην ολιστική προσέγγιση.


Πηγή: http://www.boro.gr