Παιδί και διατροφικές διαταραχές: Πώς να το αντιμετωπίσετε

Όσοι έχουν ή συναναστρέφονται με παιδιά ξέρουν πολύ καλά το πόσο γρήγορα τα παιδιά αφομοιώνουν πληροφορίες και συναισθήματα, από πόσο πολλές πηγές προέρχονται αυτά και πόσο στρεβλωμένες είναι οι πληροφορίες που συλλέγουν και τα συναισθήματα που βιώνουν.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία μας πληροφορεί ότι ο αριθμός των περιστατικών διατροφικών διαταραχών βρίσκεται σε αύξουσα πορεία και ότι ο μέσος όρος της ηλικίας των πασχόντων εμφανίζεται ολοένα και χαμηλότερος. Με απλά λόγια, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι και από ολοένα και μικρότερες ηλικίες φαίνεται να πάσχουν από διαταραχές οι οποίες δημιουργούν προβληματική σχέση με τη διατροφή τους και με την εικόνα του σώματός τους.

Τι κάνουμε λοιπόν, όταν παρατηρούμε προειδοποιητικά σημάδια στα παιδιά, όπως π.χ. όταν πριν καν μπει στην εφηβεία το παιδί μας δείχνει να είναι δυσαρεστημένο από το σώμα του και να θέλει να κάνει δίαιτα; Θα ήταν πιο εύκολο να δώσουμε κατευθείαν συμβουλές και οδηγίες, αλλά είναι κατανοητό ότι το πρώτο βήμα είναι η ανάλυση, η ενδοσκόπηση και η εξερεύνηση του προβλήματος. Τι θα πρέπει να αναρρωτηθεί λοιπόν ο γονιός; Πριν αρχίσουμε να κατηγορούμε τη βιομηχανία της μόδας και των ΜΜΕ που δημιουργούν άπιαστα πρότυπα εξωτερικής εμφάνισης και εμμονής με την ομορφιά, προσπαθούμε να κάνουμε αυτοκριτική:

πώς μιλάμε στο σπίτι μας για το πάχος; πόσο εμείς οι ίδιοι αναφερόμαστε σε υγιεινές και ανθυγιεινές τροφές; πόσο συχνά αναφερόμαστε στο δικό μας πάχος (π.χ. "πότε θα χάσω κάνα κιλό"); κοροϊδεύουμε ή επικρίνουμε τους ανθρώπους με σωματικά ελαττώματα;

πόσο το παιδί εκτίθεται στα ΜΜΕ; υπάρχουν διαρκώς περιοδικά μόδας, fitness, lifestyle στο σπίτι; πόσες τηλεοράσεις παίζουν τακτικά μέσα στο σπίτι; πόσο συχνά κάθεστε με το παιδί σας να δείτε μαζί τηλεόραση, για να συζητάτε παράλληλα τις εικόνες που δέχεται, ώστε να μάθει να τις φιλτράρει με τρόπο κριτικό;

πώς είναι η διατροφή μέσα στην οικογένεια; υπάρχουν καυγάδες και συγκρούσεις σχετικά με το φαγητό; έχετε ταΐσει ποτέ με το ζόρι το παιδί; υπάρχουν αντιφατικά μηνύματα ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας; (π.χ. η γιαγιά να ταΐζει κρυφά το παιδί με κάτι απαγορευμένο)

πώς αντιδρούμε, όταν το παιδί μας τρώει περισσότερο ή λιγότερο από όσο πιστεύουμε ότι πρέπει; είναι οι γνώσεις μας σχετικά με τη διατροφή εμπεριστατωμένες; πόσο αγχωμένοι είμαστε για τη διατροφή των παιδιών μας; τι του λέμε (και τι τόνο φωνής, έκφραση στο πρόσωπο, στάση σώματος παίρνουμε), όταν τρώει περισσότερο ή λιγότερο από το κανονικό;

Το δεύτερο βήμα είναι να κατανοήσουμε μερικά πράγματα για την παιδική ηλικία. Τα παιδιά δεν έχουν ακόμα αναπτύξει τις νοητικές δυνατότητες που έχουν οι μεγάλοι. Υπάρχουν πολλά πράγματα που τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν ή τελοσπάντων τα εισπράττουν με διαφορετικό ή και στρεβλωμένο τρόπο. Αφομοιώνουν εύκολα και πληροφορίες αλλά και συναισθηματικές καταστάσεις και η μίμησηείναι για τα παιδιά ένας από τους κυριότερους τρόπους με τους οποίους μαθαίνουν τον κόσμο. Τα παιδιά επίσης δέχονται πολύ ισχυρά μηνύματα και πέρα από αυτά που προέρχονται από το σχολείο και το γονιό: όπως και όλοι μας, έτσι και τα παιδιά δέχονται μηνύματα που τα πληροφορούν και τα πείθουν σχετικά με τις αξίες της ζωής και τα πρότυπα στα οποία πρέπει να συμμορφωθούν. Αυτά τα μηνύματα που όλοι δεχόμαστε δεν είναι συνειδητά: συσσωρεύονται στο "πίσω μέρος του μυαλού μας" και προσπαθούν να "βγούνε" προς τα έξω μέσα από συμπτώματα σκέψης και συμπεριφοράς. Για παράδειγμα: μαθαίνουμε να νιώθουμε ανεπαρκείς ως προς την εξωτερική μας εμφάνιση μέσα από την έκθεση στα ΜΜΕ και τη διαφήμιση και αρχίζουμε να νιώθουμε δυσαρέσκεια για το σώμα μας και να προσπαθούμε να το διορθώσουμε με παράλογους ελέγχους στη διατροφή μας.
Οι προβληματικές διατροφικές συμπεριφορές είναι ένα πρόβλημα πολύ σύνθετο για όλες τις ηλικίες. Επειδή τα αίτια είναιπολυπαραγοντικά, έτσι και η αντιμετώπισή τους χρειάζεται κινητοποίηση και παρέμβαση σε πολλά μέτωπα. Έχουν όμως και μια ακόμα ιδιαιτερότητα: είναι επείγουσες. Όσο πιο πολύ τις αγνοήσεις, τόσο πιο πολύ μεγαλώνει ο κίνδυνος να γιγαντωθούν και να οδηγήσουν σε σοβαρότερες διαταραχές. Και το κυριότερο χαρακτηριστικό τους είναι το εξής: ότι πρόκειται γιασυμπεριφορές-βιτρίνα. Συνήθως ένα άτομο χρησιμοποιεί τον τρόπο διατροφής του, για να συγκαλύψει (όχι συνειδητά) άλλα προβλήματα, όπως για παράδειγμα:

• για να τραβήξει την προσοχή, επειδή νιώθει παραμελημένο
• για να παρηγορηθεί με το φαγητό, επειδή χρειάζεται κι άλλη προσοχή και έμπρακτη-εκδηλωμένη αγάπη
• για να ανεβάσει την αυτοεκτίμησή του ή για να αυτοτιμωρηθεί για την χαμηλή αυτοπεποίθησή του
• για να μιμηθεί έναν γονιό και να νιώσει περισσότερη αποδοχή και έγκριση.
• για να καταπραϋνει το άγχος, τη θλίψη, το πένθος, τη μοναξιά.

Έτσι, γίνεται κατανοητό ότι στις μικρότερες ηλικίες ο γονιός είναι αυτός που θα πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα για να παράσχει υποστήριξη στο παιδί του. Αυτή η ανάγκη δε σημαίνει ότι είναι ανεπαρκής ως γονιός- ίσα ίσα, ο γονιός που θα φροντίσει για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού του, είτε σε επίπεδο πρόληψης είτε παρέμβασης, είναι ο σωστός και υπεύθυνος γονιός.

• φροντίζουμε τα δικά μας διατροφικά θέματα (δικό μας άγχος για τη διατροφή των παιδιών, άγχος για την πείνα, για τη σωστή τους ανάπτυξη, συναισθήματα άγχους, απογοήτευσης, αγωνίας για το δικό μας σώμα, τι μηνύματα είχαμε δεχτεί εμείς ως παιδιά και ίσως τα αναπαράγουμε ή έχουμε διαμορφώσει ακραίες πεποιθήσεις από αντίδραση κτλ.)
• φροντίζουμε την οικογενειακή συνοχή και τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας: οι διατροφικές διαταραχές υποδηλώνουν προβληματική επικοινωνία και ελλιπή εκδήλωση συναισθημάτων ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας. Πείτε ότι αγαπάτε, δείξτε την περιφάνειά σας, πείτε επαίνους. Ρωτήστε "τι κάνεις";, "πώς νιώθεις;" και μάθετε να ακούτε την απάντηση.
• στην περίπτωση που βλέπουμε ότι το παιδί κάνει δίαιτα, καταλαβαίνουμε και εξηγούμε στο παιδί ότι δεν είναι κακό να έχουμε υγιεινή διατροφή και να ασκούμαστε και αναλύουμε μαζί του το όριο που υπάρχει ανάμεσα στις καλές συνήθειες και την εμμονή με αυτές
• δε χρειάζεται να πούμε ότι το πάχος είναι ομορφιά. Το παιδί δε θα πειστεί και στο κάτω κάτω δεν αληθεύει κάτι τέτοιο, αφού η ομορφιά είναι εντελώς υποκειμενική. Άλλωστε το παιδί δε θα πειστεί, αφού ολόκληρη η κουλτούρα λέει κάτι διαφορετικό. Με κάτι τέτοιο κινδυνεύει η αξιοπιστία μας.
• προσπαθούμε να βρούμε μια συναισθηματική ισορροπία και νηφαλιότητα στο θέμα του πάχους. Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι "δεν πειράζει" να έχει κανείς παραπάνω κιλά", ούτε όμως και να εκδηλώσουμε άγχος, ενόχληση και επικριτική διάθεση. Πρόκειται κατά βάση για θέμα υγείας.
• μαθαίνουμε να ακούμε. Ο γονιός, όπως και ο ειδικός ψυχικής υγείας, έχει καθήκον να μεταδώσει κάποιες πληροφορίες και να δώσει ένα είδος εκπαίδευσης στο παιδί, σχετικά με το υγιές βάρος και την υγιή διατροφική συμπεριφορά. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να μάθει και να ακούει τι έχει να του πει το παιδί, χωρίς να διακόπτει, χωρίς να κρίνει, χωρίς να απορρίπτει. Ακόμα και όταν αυτά που έχει να πει το παιδί είναι επώδυνα ή προσαπτουν ευθύνες στο γονιό.
• Βοηθάμε το παιδί να εκφράζεται συναισθηματικά. Εξασκούμαστε και οι ίδιοι στη συναισθηματική έκφραση και μαθαίνουμε να μη νιώθουμε αμηχανία, όταν κάποιος μας λέει τι νιώθει.
• μαθαίνουμε στο παιδί πώς να αντιδρά στην κοροϊδίαπου δέχεται ένα άτομο εξαιτίας της εξωτερικής του εμφάνισης. Διδάσκουμε ότι όταν μαθαίνουμε να απαντάμε, γινόμαστε πιο ώριμοι και δυνατοί άνθρωποι και ότι εκείνος που κοροϊδεύει το κάνει αυτό, γιατί χρειάζεται να ταπεινώσει τους άλλους, γιατί αντιμετωπίζει προβλήματα ο ίδιος στη ζωή του.
• δε δημιουργούμε "διπολική" στάση απέναντι στο φαγητό, χαρακτηρίζοντας τις τροφές υγιεινές/ανθυγιεινές, διαίτης/παχυντικές κτλ. Μια σωστή διατροφή που δε θα οδηγήσει σε διατροφικές ακρότητες είναι αυτή που δεν απαγορεύει τίποτα και που τηρεί τον κανόνα της αναλογίας (ότι μπορούμε να φάμε απ' όλα στις κατάλληλες ποσότητες).
• απευθυνόμαστε σε έναν διαιτολόγο-διατροφολόγοπου κρίνουμε ότι έχει μια όχι αυστηρή αλλά σωστή παιδαγωγικά στάση απέναντι στη διατροφή. Αποφεύγουμε ανθρώπους που υπόσχονται γρήγορες λύσεις, προτιμούμε εκείνους που εξηγούν τη διατροφή και που μας βοηθάνε να θέσουμε ρεαλιστικούς στόχους και να μαθαίνουμε το σώμα μας.
• απευνθυνόμαστε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας που να γνωρίζει καλά από διαταραχές πρόσληψης τροφής.

Πηγή: http://www.boro.gr