Μοναξιά, τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στην υγεία;

Όλοι έχουμε βιώσει πώς είναι να νιώθεις μόνος. Όταν, έφηβοι ακόμα, φύγαμε μακριά από την οικογένεια για σπουδές, μετά από ένα διαζύγιο ή όταν λόγω δουλειάς αναγκαστήκαμε να μετακομίσουμε σε άλλη πόλη που δε γνωρίζαμε κανέναν, ή, συνήθως για τους ηλικιωμένους ανθρώπους, όταν ένας δικός μας άνθρωπος πέθανε και μείναμε πίσω χωρίς εκείνον. Επίσης, κάποιες στιγμές που είχαμε πολύ ανάγκη από μια παρέα αλλά δεν υπήρχε κάποιος διαθέσιμος ή ακόμα και ενώ βρισκόμασταν ανάμεσα σε μια παρέα αλλά η αίσθησή μας ήταν πολύ μοναχική.

Παρ' όλα αυτά, ο γνωστός για τις πολυετείς έρευνες στη μοναξιά, κοινωνικός ψυχολόγος του Πανεπιστημίου του Σικάγο, John Cacioppo έχει δηλώσει: «Η μοναξιά δεν είναι καθόλου αυτό που οι άνθρωποι νόμιζαν ότι είναι, και είναι πολύ πιο σημαντική από αυτό που οι άνθρωποι νόμιζαν ότι είναι». Όταν η μοναξιά γίνεται μια χρόνια κατάσταση τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Οι έρευνες του Cacioppo και της ομάδας του εδώ και δεκαετίες φέρνουν με όλο και περισσότερες λεπτομέρειες τις βιολογικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό, το ανοσολογικό και το νευρικό σύστημα των χρόνια μοναχικών ανθρώπων. Με το χρόνο η πίεση αυξάνεται, το ανοσοποιητικό σύστημα επιδεινώνεται, η γονιδιακή έκφραση κλονίζεται, η νόηση αμβλύνεται, η γήρανση επιταχύνεται. Μια ανάλυση 148 διαφορετικών ερευνών η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2010 υποδηλώνει ότι η κοινωνική απομόνωση αυξάνει την πιθανότητα του θανάτου περίπου το ίδιο με το κάπνισμα και περισσότερο από την παχυσαρκία ή την έλλειψη άσκησης. Μάλιστα, ο Cacioppo έδειξε ότι η μοναξιά αποτελεί υψηλό παράγοντα κινδύνου από μόνη της, χωρίς δηλαδή να συνοδεύεται απαραίτητα από κατάθλιψη ή άγχος.

Πότε η μοναξιά μπορεί να γίνει επικίνδυνη ακόμα και για τη ζωή μας

Το σημαντικό στοιχείο στις έρευνες είναι ότι η επικινδυνότητα δεν συνδέεται με κάποιο αντικειμενικό μέτρο κοινωνικής απομόνωσης (πχ. τον αριθμό κοντινών ανθρώπων που κάποιος έχει), αλλά με το υποκειμενικό βίωμα της μοναξιάς. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να είναι κοινωνικά απομονωμένοι αλλά να μην αισθάνονται μόνοι, ενώ άλλοι να έχουν πολλές κοινωνικές επαφές και να αισθάνονται μόνοι.

Η αίσθηση της μοναξιάς δεν είναι μειονέκτημα της προσωπικότητας, ούτε σημάδι αδυναμίας και οι άνθρωποι που αισθάνονται μόνοι δεν έχουν κάνει κάτι λάθος. Όλοι μας, ανά πάσα στιγμή μπορεί να βιώσουμε το ίδιο. Αντιθέτως είναι ένα λειτουργικό ένστικτο επιβίωσης το οποίο έχει στόχο να μας «σπρώχνει» προς τη θρεπτική δράση της ανθρώπινης συντροφιάς. Παρόλα αυτά τα στατιστικά στοιχεία είναι απογοητευτικά. Στις Η.Π.Α. το 20% του πληθυσμού, δηλαδή περί τα 60 εκατομμύρια ανθρώπων, υποφέρουν από χρόνια μοναξιά σε βαθμό που είναι η βασική πηγή δυστυχίας. Οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι άνθρωποι που περιστοιχίζονται από συναδέλφους, γείτονες, φίλους και οικογένεια. Δε διαφέρουν προς καμιά άλλη παράμετρο με τους υπόλοιπους ανθρώπους (πχ δεν είναι πιο έξυπνοι ή λιγότερο, πιο όμορφοι ή λιγότερο, κ.ο.κ.). Κάποιοι άνθρωποι όμως είναι περισσότερο ευάλωτοι στη μοναξιά απ' ότι άλλοι, κι αυτό φαίνεται να είναι γονιδιακή κληρονομιά. Δεν κληρονομούμε γονίδια μοναξιάς αλλά το πώς βιώνουμε τη μοναξιά, το πόσο πονετικό ή όχι είναι για μας να νιώθουμε μόνοι. Σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, οι άνθρωποι που βιώνουν χρόνια μοναξιά συνήθως δεν πιστεύουν ότι αξίζουν μια βαθιά, ουσιαστική σχέση, οπότε είναι πεπεισμένοι ότι κι αν προσπαθήσουν θα λάβουν απόρριψη, άρα δεν μπαίνουν καν στον κόπο της προσπάθειας. Την ίδια στιγμή οι κοινωνίες δομούνται όλο και περισσότερο σε βάσεις ανθρώπινης απομόνωσης και οι άνθρωποι συχνά έχουν πολλές επαφές αλλά όχι βαθιές και ουσιαστικές. Άλλωστε, όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, έρευνες των Fawler & Christakis δείχνουν ότι η κοινωνική απομόνωση, μεταδίδεται από άτομο σε άτομο εντός όποιου κοινωνικού δικτύου (εργασιακού, εκπαιδευτικού, ψυχαγωγικού, κλπ).

Η αντιμετώπιση της μοναξιάς

Τα καλά νέα είναι ότι η μοναξιά αντιμετωπίζεται. Η μετα-ανάλυση 20 ερευνών από τον Cacioppo και τους συνεργάτες του, στους τρόπους αντιμετώπισης της μοναξιάς κατέδειξε ότι η κοινωνική υποστήριξη δεν έχει αποτελέσματα για τους χρόνια μόνους. Αντιθέτως τους κάνει να νιώθουν ακόμα χειρότερα για τον εαυτό τους. Οι πλέον ενδεδειγμένες παρεμβάσεις είναι αυτές που επικεντρώνουν στην μετακίνηση της ανθρώπινης προσοχής και της μετάφρασης των κοινωνικών καταστάσεων με έναν πιο θετικό τρόπο. Ο στόχος δεν είναι ποσοτικός, δηλαδή δε χρειάζεται να έχουμε πολλές ανθρώπινες επαφές, αλλά ποιοτικός. «Λίγοι και καλοί» λέει η λαϊκή ρήση. Και το «καλοί» ορίζεται από το πόσο ταιριάζουμε με τους ανθρώπους που σχετιζόμαστε. Το ταίριασμα δεν αφορά σε εξωτερικά ή επιφανειακά χαρακτηριστικά αλλά σε βαθύτερα όπως οι απόψεις και οι αξίες για τη ζωή, τα ενδιαφέροντα και οι ενέργειες του καθένα.

Η συμβουλή του κυρίου Cacioppo για έναν μοναχικό άνθρωπο είναι να ξεκινήσει να σχετίζεται σε ασφαλή πλαίσια, παραδείγματος χάριν σε μια κοινωνική οργάνωση όπου μπορεί αρχικά να παρέχει εθελοντισμό, σε μια πολιτιστική ενέργεια ή σε μια δημοτική κίνηση, μιας και σε τέτοιες δομές ο γενικότερος στόχος είναι η παροχή φροντίδας άρα το κλίμα είναι εξ ορισμού θετικό. Μια πραγματική, βαθιά κοινωνική επαφή είναι αυτή που μας γεμίζει ενέργεια και μας θρέφει. Όταν καταφέρουμε να αποκτήσουμε μια τέτοια επαφή θα πρέπει να θυμόμαστε ότι κανείς δεν μπορεί να είναι τέλειος, πως ούτε εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε τέλειοι απέναντι στον εαυτό μας, οπότε χρειάζεται να μπορούμε να δεχτούμε και την αδυναμία του άλλου.

Αν νιώθετε μόνοι εδώ και καιρό ξανοιχτείτε: πείτε καλημέρα στους γείτονες, στο μανάβη της γωνίας, προτείνετε στον πιο συμπαθή σας συνάδελφο να πάτε έξω για φαγητό, γίνετε εθελοντής, .... μέχρι σταδιακά να γνωρίσετε ανθρώπους πραγματικά ταιριαστούς μ' εσάς. Αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τους φόβους και τις αγωνίες σας απευθυνθείτε σ' έναν ψυχολόγο. Ανοιχτείτε στη ζωή!

Πηγή: http://www.boro.gr