Έκρηξη κρουσμάτων AIDS στην Αττική

Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία των Ελλήνων έγιναν ξανά πρώτη είδηση στο εξωτερικό. Αυτή τη φορά στην παγκόσμια ιατρική κοινότητα, μέσω έρευνας που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες εβδομάδες σε ένα από τα πλέον έγκυρα επιστημονικά περιοδικά των ΗΠΑ για τη δημόσια υγεία. Η έρευνα 15 Ελλήνων και ξένων επιστημόνων βασίστηκε στα ευρήματα του προγράμματος «Αριστοτέλης», που διερεύνησε την πρόσφατη επιδημία HIV (ιός του ΑΙDS) σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Αττική.

Tο συμπέρασμα είναι πως η στέγη –ή μάλλον η έλλειψή της– είναι καταλυτικός παράγοντας στο να μολυνθεί ένας χρήστης από τον ιό. «Πρόκειται για ωρολογιακή βόμβα όταν αφήνεις ένα χρήστη στον δρόμο. Το κρύο, η πείνα και όλοι οι “επικίνδυνοι” παράγοντες βρίσκονται στα ύψη», εξηγεί ο κ. Αγγελος Χατζάκης, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η ομάδα του οποίου ηγήθηκε του προγράμματος.

Ηδη από τις αρχές του 2011, ο κ. Χατζάκης είχε αντιληφθεί ότι κάτι άλλαζε δραματικά στο «σκηνικό» της πόλης. Στο εργαστήριό του, όπου καταλήγουν για επιβεβαίωση τα περισσότερα από τα «θετικά» στον ιό δείγματα της Αττικής, άρχισε να παρατηρεί μια ανησυχητική αλλαγή: εκεί που μπορεί να ανακάλυπτε ένα νέο φορέα-χρήστη τον μήνα, άρχισε να καταγράφει δέκα την εβδομάδα. Τους φόβους του για επιδημία επιβεβαίωσε επίσημα, το καλοκαίρι του 201,1 το παρατηρητήριο για τα ναρκωτικά. Ο αριθμός των χρηστών που είχαν μολυνθεί είχε όντως αυξηθεί δραματικά: 16 φορές περισσότεροι από το προηγούμενο έτος – τα επίσημα νούμερα, όμως, λέγονταν μόνο πίσω από κλειστές πόρτες. Στο υπουργείο Υγείας ήταν τότε επιφυλακτικοί στο να τα δημοσιοποιήσουν: «Θα κάνουμε κακό στον τουρισμό», ήταν το πιο συχνό επιχείρημα.

Η κ. Μένη Μαλλιώρη, πρόεδρος τότε του ΟΚΑΝΑ, είχε ήδη από το καλοκαίρι του 2011 λάβει την πρωτοβουλία να καταγράψει τις ανησυχητικές ενδείξεις σε ένα σύστημα «έγκαιρης προειδοποίησης» των δύο Ευρωπαϊκών Οργανισμών Δημόσιας Υγείας και κάπως έτσι άρχισαν να κινητοποιούνται οι μηχανισμοί – τόσο οι ελληνικοί όσο και του εξωτερικού. Κλιμάκια τεσσάρων κορυφαίων ξένων οργανισμών ήρθαν στην Ελλάδα για να αξιολογήσουν από κοινού την κατάσταση. Η δημοσιοποίηση, όμως, τότε των προσωπικών δεδομένων των δώδεκα εκδιδόμενων γυναικών - φορέων του ιού, από το υπουργείο, τους είχε εξοργίσει και συνέταξαν μια έκθεση ιδιαίτερα επικριτική για την ελληνική πολιτική στο θέμα HIV.

Θύελλα αντιδράσεων

Ασκησαν παράλληλα κριτική ακόμη και σε δημοσιευθείσες έρευνες Ελλήνων επιστημόνων και αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στους κύκλους τής εδώ ιατρικής κοινότητας. Σε επικοινωνία τους με τους ξένους οργανισμούς, οι Ελληνες επιστήμονες χαρακτήρισαν την έκθεση «τραγωδία», «τοξική», γραμμένη με «υπεροψία και γεμάτη επιστημονικά λάθη». «Είστε η τρόικα της δημόσιας υγείας», έγραψε κάποιος. Το κείμενο τελικά αποσύρθηκε πριν καν δημοσιευθεί και μια πολύ πιο «ήπια» εκδοχή εμφανίστηκε λίγους μήνες αργότερα.

Στο μεταξύ, ο κ. Χατζάκης και η κ. Μαλλιώρη, με αφορμή ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης ΕΣΠΑ, βρήκαν ευκαιρία για δράση. Σχεδίασαν το πρόγραμμα «Αριστοτέλης» και τον Αύγουστο του 2012 έπιασαν δουλειά. Ο στόχος ήταν να εντοπίσουν, να εξετάσουν και να κρατήσουν υπό παρακολούθηση τους χρήστες. «Στα λόγια και στα χαρτιά φαίνεται εύκολο, αλλά στην πράξη ήταν μεγάλη πρόκληση, ειδικά το σκέλος του εντοπισμού», εξηγούν στην «Καθημερινή» οι επιστήμονες που «έτρεξαν» το πρόγραμμα.

Το «κλειδί» ήταν το οικονομικό αντάλλαγμα που έδωσαν στους χρήστες: ο κάθε ένας που συμμετείχε στο πρόγραμμα πέρα από την αντιρετροϊκή θεραπεία αλλά και την προτεραιότητα στο πρόγραμμα της μεθαδόνης, ελάμβανε 5 ευρώ για την εξέταση, 3 ευρώ εάν πήγαινε να παραλάβει τα αποτελέσματα και στη συνέχεια, εάν έφερνε τρεις γνωστούς του χρήστες, εισέπραττε επιπλέον 3 ευρώ για τον καθένα. Ετσι, εκμεταλλευόμενοι τα κοινωνικά δίκτυα κατάφεραν το ακατόρθωτο: συνολικά 3.400 χρήστες έκαναν ουρές στο κτίριο του ΟΚΑΝΑ στην Καποδιστρίου. Αριθμός που αντιστοιχεί στο 96% των χρηστών στην Αττική.

«Το κράτος πρέπει να συνεχίσει το πρόγραμμα»

Τα συμπεράσματα του «Αριστοτέλη» επιβεβαίωσαν πως η οικονομική κρίση είχε εντυπωσιακή συσχέτιση με την επιδημία του ΑΙDS: λόγω της δραματικής υποβάθμισης υπήρξε έξαρση κακών πρακτικών που την φούντωσαν. Το πιο απλό παράδειγμα; Εκεί που δύο άτομα «μοιράζονταν» μια βελόνα, τώρα την μοιράζονται 12. Τα τελευταία συμπεράσματα, όσον αφορά στη στέγη, είναι ιδιαιτέρως σημαντικά γιατί ουσιαστικά «δίνουν ένα μεγάλο μέρος της λύσης στο πιάτο», όπως λένε χαρακτηριστικά στην «Κ» οι συγγραφείς της έρευνας. Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, έχουν καταλάβει πως το να δίνεις καταφύγιο σε κάποιον άστεγο είναι ιατρική υπηρεσία. Γι’ αυτό και η Ασφάλεια Υγείας εκεί καλύπτει οικονομικά τη στέγη. Και όντως, οι ερευνητές του «Αριστοτέλη» κατέληξαν πως για κάθε ένα ευρώ που ξοδεύεται στην πρόληψη, το κράτος «γλιτώνει» 15 ευρώ σε βάθος πενταετίας. Υπολόγισαν, δηλαδή, πως για το ένα εκατ. ευρώ που κόστισε το συγκεκριμένο πρόγραμμα, το όφελος μπορεί και να ξεπεράσει τα 15 εκατ. Με δεδομένο, βεβαίως, πως η επιδημία ελέγχεται. «Το πρόγραμμα έληξε πριν από λίγους μήνες, ό,τι καλό πετύχαμε μπορεί σε έξι μήνες να πάει στράφι εάν δεν δοθεί από το κράτος ανάλογη συνέχεια δράσης. Τότε, πολύ φοβόμαστε πως θα έχουμε ολική επαναφορά της επιδημίας», προειδοποιούν ο κ. Χατζάκης και η κ. Μαλλιώρη. Και βέβαια, μπορεί η έρευνα να περιορίστηκε σε φορείς- χρήστες, αλλά τονίζουν πως το ρίσκο για επέκταση της επιδημίας δεν περιορίζεται μόνο σε αυτούς, αλλά στον γενικότερο πληθυσμό, αφού πάνω από τους μισούς άνδρες και περίπου το 30% των γυναικών χρηστών δήλωσαν πως οι σεξουαλικοί τους σύντροφοι δεν είναι χρήστες.


Πηγή: http://www.enikos.gr