Η ανεξάρτητη διαβίωση στην Ευρώπη του 2013

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από το 1989, οπότε και θεσπίστηκε νομοθεσία για την βελτίωση της ζωής των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην Ευρώπη. Μέχρι εκείνη την περίοδο, όλοι οι ΑμεΑ ήταν αναγκασμένοι να μείνουν είτε στο σπίτι με τους γονείς είτε σε κάποιο ίδρυμα. Η προσβασιμότητα των κοινωνικών αγαθών ήταν από περιορισμένη έως μηδαμινή. Σήμερα, 25 χρόνια μετά η κατάσταση δεν είναι καλύτερη: πολύ λίγα άτομα με ειδικές ανάγκες απολαμβάνουν προσωπική βοήθεια, ενώ οι περισσότεροι παραμένουν σε κάποιο ίδρυμα είτε στο σπίτι με τους γονείς. Η πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά, όπως δημόσια κτίρια και μέσα μεταφοράς έχει βελτιωθεί. Όμως, για τους ΑμεΑ αυτό δεν είναι αρκετό για να τεκμηριωθεί η διευκόλυνση της ανεξάρτητης διαβίωσης. Έτσι, την Δευτέρα, όπως κάνουν ανά δύο χρόνια από το 2003 και έπειτα, άτομα με ειδικές ανάγκες συναντήθηκαν στο Στρασβούργο με σκοπό να συζητήσουν τα προβλήματα που ακόμη υπάρχουν, αυτά που έχουν λυθεί και να καταθέσουν ένα ψήφισμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με εκείνα τα στοιχεία που επιδέχονται βελτίωσης και αλλαγής. Η συνάντηση ονομάζεται Free Drive καθώς ολοκληρώνεται με πορεία προς το Ε.Κ.*, και φέτος για πρώτη φορά θα καταγραφεί 11μελής ελληνική συμμετοχή**. Του Νίκου Μίχου, Στρασβούργο

Ανεξάρτητη διαβίωση σημαίνει για τους ΑμεΑ ικανότητα να μπορούν να ζήσουν υπό τις ίδιες συνθήκες και ευκολίες που θα είχαν εάν δεν επηρεάζονταν από κάποια αναπηρία. “Στην ουσία σημαίνει πλήρης ένταξη στην κοινωνία”, εξηγεί στο tvxs.gr ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος, ειδικευόμενος ψυχίατρος στο Αττικό Νοσοκομείο και μέλος της ελληνικής αποστολής στο Free Drive.

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι υποδομές για τους ΑμεΑ είναι ελειπείς. Στην Ελλάδα, οι ράμπες για τα αναπηρικά καροτσάκια δεν χαίρουν σεβασμού κατά την στάθμευση των αυτοκινήτων ενώ τα ειδικά πλακάκια για τυφλούς διακόπτονται από καπάκια αποχετεύσεων ή και καρέκλες καταστημάτων. Ελάχιστα δημόσια κτίρια πληρούν όλων των προδιαγραφών και όχι μόνο των βασικών - όπως πρόσβαση και δομές υγιεινής. Η κρατική πρόνοια είναι σχεδόν ανύπαρκτη και ελέω μνημονιακών υποχρεώσεων τα επιδόματα κόβονται. “Οι δομές ανεξάρτητης διαβίωσης χτίζονται βάσει ιδεολογιών στις διάφορες χώρες. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει γίνει τίποτα”, σχολιάζει ο κ. Κυμπουρόπουλος και συμπληρώνει πως “πρέπει να ξεφύγουμε από την εντύπωση ότι η αναπηρία είναι ασθένεια. Η αναπηρία είναι μια κατάσταση”.

Ελαφρώς αντίθετη άποψη εκφράζει η Τζένη Λιβάρδου, μηχανολόγος μηχανικός και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Cambridge. “Στην Ελλάδα την τελευταία 20ετία έχουν γίνει άλματα. Βέβαια, όχι στον βαθμό που έπρεπε. Είναι αντιληπτό όμως ότι δεδομένου πως καμία πόλη δεν χτίστηκε εργονομικά για ανάπηρους δεν μπορούν να αλλάξουν πολλά πράγματα”.

Πολιτική συμμετοχή

Ο 25χρονος Γκάτις Τσαουνίτις, από την Λετονία, είναι εκτελεστικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ανεξάρτητη Διαβίωση (ENIL). Όπως περιγράφει η ζωή για έναν ανάπηρο στην χώρα του είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η προσβασιμότητα είναι μηδαμινή και χωρίς προσωπική βοηθό δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα. “Το κράτος μου δίνει ένα επίδομα της τάξης των 200 ευρώ το μήνα. Ο κατώτατος μισθός είναι 315 ευρώ. Εάν δεν έμενα με τους γονείς μου δεν θα μπορούσα να επιβιώσω”, δηλώνει. Ο Γκάτις έχει δικαίωμα δωρεάν μεταφοράς στα ΜΜΜ, όμως δεν είναι όλοι σε θέση να την αξιοποιήσουν. “Κάτι πρέπει να γίνει. Δεν λέω ότι θα γίνει αύριο, αλλά έστω και σταδιακά θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα”, προσθέτει. “Μέσω της κρατικής πρωτοβουλίας δεν φαίνεται να υπάρχει μέλλον. Χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο από τις κρατικές προσφορές”, αντιπροτείνει ο Δημήτρης Καραναστάσης, υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Πειραιά στο οικονομικό τμήμα.

Κεντρικό θέμα συζήτησης στο φετινό Free Drive αποτελεί η ανάγκη για συμμετοχή των ΑμεΑ στην λήψη πολιτικών αποφάσεων. “Είναι αλλιώς να έχει λόγο κάποιος που βιώνει το πρόβλημα”, δηλώνει ο Άντολφ Ράτζκα.

Ο Ράτζκα κατοικεί πλέον στην Σουηδία. Γερμανικής καταγωγής έφυγε σε νεαρή ηλικία για να σπουδάσει στην Σουηδία όντας ανάπηρος. Στο πανεπιστήμιό του δεν υπήρχε ράμπα. Έτσι με την βοήθεια συμφοιτητών του μετέτρεψε μια αίθουσα του ιδρύματος σε σπίτι του και ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Αργότερα γύρισε στην Γερμανία αλλά πολύ σύντομα επέστρεψε στην Σουηδία όπου και δραστηριοποιείται μέχρι σήμερα ενεργά για τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία.

“Δέκα χρόνια τώρα καταθέτουμε ψηφίσματα στο Ευρωκοινοβούλιο αναφορικά με τις αλλαγές που θέλουμε να γίνουν. Όμως πρέπει να αναλάβουμε και εμείς δράση στην υλοποίηση αυτών των αλλαγών. Διαφορετικά το ψήφισμα του Free Drive δεν είναι παρά ένα φύλλο χαρτί”, αναφέρει στους συνέδρους.

Το δικαίωμα στην πολιτική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες προστατεύεται από το άρθρο 29 της Συνθήκης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, όπως και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία μέσω της απαγόρευσης των διακρίσεων εις βάρος τους, της αρχής για την κοινωνική τους ένταξη και από το δικαίωμα των πολιτών της Ε.Ε. στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι τόσο κοινοτικά όσο και εθνικά. Για τα άτομα με ειδικές ανάγκες το δικαίωμα στην πολιτική ζωή είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με τις αρχές της αυτονομίας και της ένταξης.

Παρόλα αυτά, ανησυχούν καθώς η τελευταία έκθεση της FRA (Υπηρεσία Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.) έδειξε ότι σε έναν αριθμό κρατών μελών της Ένωσης, άτομα που χρήζουν νομικής εκπροσώπησης δεν έχουν το δικαίωμα στην ψήφο, ενώ αρκετά άτομα με αναπηρίες αντιμετωπίζουν εμπόδια στην προσπάθεια συμμετοχής στα κοινά.

Μίσος προς τα ανάπηρα παιδιά

Η έρευνα της FRA έδειξε επίσης ότι τα παιδιά με αναπηρίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Σε πολλές περιπτώσεις τυγχάνουν βίαιης και εχθρικής συμπεριφοράς - πράξεις εγκληματικής και μη εγκληματικής φύσεως αντίστοιχα. Στην έκθεσή της, η Υπηρεσία δήλωνε ότι αυτές οι πράξεις συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και θέτουν σοβαρά εμπόδια στην πραγμάτωση των δικαιωμάτων των ανθρώπων με αναπηρία όπως αυτά ορίζονται από την σχετική Συνθήκη.

Η Κομισιόν στο πλαίσιο αυτό ανανέωσε το 2010 την στρατηγική της αναφορικά με το ζήτημα των αναπήρων. Μέχρι το 2020, στοχεύει στην εντατική ενημέρωση και την δια βίου μάθηση των μαθητών και των νέων αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα. Για να αντιμετωπίσει τα περιστατικά βίας σκοπεύει στην δημιουργία υπηρεσιών υποστήριξης και στην εκπαίδευση των γονέων και επαγγελματιών βοηθών.

Η Τζούντιθ Χεμαν, είναι Αμερικανίδα ακτιβίστρια για την ανεξάρτητη διαβίωση. Μιλώντας στο συνέδριο, ανέφερε ότι “τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν ακόμη, και η τεχνολογία κάνει την επιθυμία πραγματικότητα. Όμως η εκπαίδευση οφείλει να είναι ο πρώτος στόχος μας. Πρέπει να απαλειφθεί η διάκριση μεταξύ ατόμων με ειδικές ανάγκες και των υπολοίπων”.

Ένα σουηδικό παράδειγμα

Ο Μάνγκους γεννήθηκε το 1976 στην Σουηδία με την ικανότητα να κινεί μόνο δυο δάχτυλα. Τότε δεν προβλεπόταν καμία μέριμνα στην χώρα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Η μητέρα του, Γκέργκ Άντεν, έπρεπε να τον μεγαλώσει χωρίς βοήθεια ή κρατική υποστήριξη. Η εναλλακτική ήταν να τον βάλει σε κάποιο ίδρυμα - κάτι που έκανε για δυο χρόνια. Όμως στην συνέχεια συναντήθηκε με άλλες μητέρες που καλούνταν να αντιμετωπίσουν την ίδια κατάσταση. Όλες μαζί προσπάθησαν να αλλάξουν τα πράγματα με ομιλίες, προβολές ταινιών, εκθέσεις και άλλες δραστηριότητες, ιδρύοντας την οργάνωση JAG.

“Πολλοί γονείς δεν πιστεύουν ότι η προσωπική βοηθός είναι αρκετή. Τους κατανοούμε. Όμως μια καλή προσωπική βοηθός μπορεί να προσφέρει στο παιδί την ευκαιρία για μια πολύ ευχάριστη ζωή. Αυτό ακριβώς πρέπει να ζητήσει και το κίνημα για την ανεξάρτητη διαβίωση”, αναφέρει ενώπιον των συνέδρων.

Το 1980 η Σουηδία αποφάσισε να κλείσει τα ιδύματα για τους ΑμεΑ και να προωθήσει την ένταξή τους στην κοινωνία. Το 1993 ψηφίστηκε νόμος από την κυβέρνηση για το αναφαίρετο δικαίωμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην δωρεάν 24ωρη βοήθεια.

Παρόλα αυτά, ο Άντολφ Ράτζκα ακόμη δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το λεωφορείο.

Πηγή: http://tvxs.gr