Burn out: Δες τι συμβαίνει στην υγεία όταν η δουλειά σε εξαντλεί

Επαγγελματική εξουθένωση: Όταν το εργασιακό στρες εξαντλεί…
Οι έντονες αλλαγές που παρατηρούνται τις τελευταίες δεκαετίες στο χώρο της εργασίας καθιστούν την άσκηση επαγγέλματος δυνητική πηγή έντονου στρες. Εργασιακές συνθήκες όπως είναι το βεβαρημένο ωράριο, η μονοτονία, η έλλειψη επαγγελματικής ασφάλειας, τα πολλαπλά καθήκοντα, ο ανταγωνισμός, η έλλειψη συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, καθώς και μια σειρά εργονομικών προβλημάτων όπως ανεπαρκής εξαερισμός, ελλιπής ή υπερβολικός φωτισμός, συγχρωτισμός κ.λπ., αποτελούν πλέον σύνηθες φαινόμενο συμβάλλοντας καθοριστικά στην εμφάνιση του επονομαζόμενου εργασιακού στρες.

Όταν το εργασιακό στρες καθίσταται χρόνιο τότε η εκδήλωση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn-out syndrome) είναι ιδιαίτερα πιθανή. Το εν λόγω σύνδρομο άρχισε να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Σήμερα, ένας από τους γνωστότερους ορισμούς για την επαγγελματική εξουθένωση είναι αυτός της Christine Maslach (1982) η οποία προσδιόρισε την επαγγελματική εξουθένωση ως σύνδρομο σωματικής, ψυχικής και πνευματικής κόπωσης το οποίο χαρακτηρίζεται από τρείς διαστάσεις: την εξάντληση, την αποπροσωποποίηση και το αίσθημα αναποτελεσματικότητας. Η διάσταση της εξάντλησης, σωματική και πνευματική, αποτελεί τον πυρήνα του συνδρόμου και εκφράζεται συχνά μέσω της τάσεως για απομόνωση από τους συναδέλφους. Η αποπροσωποποίηση αναφέρεται σε συμπεριφορές που εκδηλώνει το άτομο στο εργασιακό του περιβάλλον οι οποίες χαρακτηρίζονται από αρνητισμό, κυνισμό, οξυθυμία, αδιαφορία, ακόμα και αγενή συμπεριφορά προς συναδέλφους και παραλήπτες των υπηρεσιών του. Αποτέλεσμα των δύο παραπάνω διαστάσεων αποτελεί το αίσθημα αναποτελεσματικότητας το οποίο συνίσταται σε αισθήματα μειωμένης προσωπικής επίτευξης και επαγγελματικής αποτυχίας.

Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να εμφανιστεί με μια ποικιλία συμπτωμάτων όπως πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά ή μυοσκελετικά προβλήματα, υπερένταση, διαταραχές στον ύπνο και στη διατροφή, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, ανία, έλλειψη ενδιαφέροντος, ευερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, απόκτηση εθιστικών συνηθειών, συχνές απουσίες από την εργασία και ροπή σε ατυχήματα. Κατά συνέπεια εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς πόσο επιβαρυντικά μπορεί να επιδράσει η επαγγελματική εξουθένωση στην ποιότητα ζωής του ατόμου και στην εν γένει λειτουργικότητά του.

Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί συστηματικές μελέτες για την εξουθένωση τόσο σε επαγγελματίες υγείας (γιατροί, νοσηλευτές) όσο και σε άλλες κατηγορίες εργαζομένων όπως είναι οι εκπαιδευτικοί, οι αστυνομικοί και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Γενικότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα επαγγέλματα που απαιτούν μεγαλύτερη συναισθηματική προσφορά και επαφή, σχετίζονται με τον ανθρώπινο πόνο ή έχουν αυξημένο βαθμό επικινδυνότητας, παρουσιάζουν και τις περισσότερες πιθανότητες εκδήλωσης του εν λόγω συνδρόμου. Ακόμη, σύμφωνα με μελέτες, άτομα ηλικίας 30 έως 40 ετών είναι πιο επιρρεπή στη βίωση της εξουθένωσης καθώς, ακόμα και όταν αντιληφθούν πόσο επιβαρυντικό για την υγεία τους είναι το επάγγελμα που έχουν επιλέξει, έχουν περιορισμένες δυνατότητες αλλαγής της επαγγελματικής τους κατεύθυνσης. Άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου είναι επίσης πιθανό να βιώσουν επαγγελματική εξουθένωση καθώς διακατέχονται από υψηλές προσδοκίες οι οποίες στην πορεία της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας διαψεύδονται.

Πρέπει να επισημανθεί επίσης ότι η επαγγελματική εξουθένωση αναπτύσσεται σταδιακά και τα άτομα αρκετές φορές δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τι ακριβώς τους συμβαίνει υποτιμώντας παράλληλα την αξία των συμπτωμάτων που εμφανίζουν. Είναι σύνηθες φαινόμενο το άτομο να ξεκινάει την επαγγελματική του πορεία με ενθουσιασμό, υψηλές προσδοκίες και στόχους. Στη συνέχεια, καθώς οι προσδοκίες διαψεύδονται από την εργασιακή καθημερινότητα, το άτομο αρχίζει να αμφιβάλλει για την επαγγελματική του επιλογή και σταδιακά απομυθοποιεί την εργασία του. Επακόλουθο της διαδικασίας αυτής είναι ο εργαζόμενος να αρχίσει να βιώνει έντονα αισθήματα απογοήτευσης και ματαίωσης τα οποία τον οδηγούν τελικά σε ένα στάδιο απάθειας. Το άτομο διακατέχεται πλέον από αίσθημα κενότητας, εκπληρώνει στον ελάχιστο βαθμό τις υποχρεώσεις του και καταφεύγει στις συγκρούσεις ή στην απομόνωση.

Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης με τα συμπτώματα που το συνοδεύουν επιδρά όχι μόνο στην επαγγελματική επάρκεια του εργαζομένου αλλά επεκτείνεται και σε κάθε τομέα της ζωής του. Η μεταφορά των προβλημάτων από τον εργασιακό χώρο στον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο με αποτέλεσμα να διαταράσσονται οι μέχρι πρότινος αρμονικές σχέσεις του ατόμου με το περιβάλλον του επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο το ψυχολογικό του φορτίο.

Σε κάθε περίπτωση, καθώς η εργασία αποτελεί βασικό συστατικό της ανθρώπινης ύπαρξης, η λήψη μέτρων αποτελεί αναπόδραστη ανάγκη προκειμένου να αποφευχθεί ή έστω να μετριασθεί το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης. Παρεμβάσεις στο χώρο των επιχειρήσεων όπως για παράδειγμα μεγαλύτερη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, εμπλουτισμός των εργασιακών καθηκόντων, σαφής καθορισμός των υποχρεώσεων, παροχή ευκαιριών για επαγγελματική άνοδο αλλά και ανάπτυξη υποστηρικτικών δικτύων για τους εργαζομένους καθώς και εκπαίδευση τους σε τεχνικές χαλάρωσης, επίλυσης προβλημάτων και διαχείρισης χρόνου μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στο να αποκτήσουν ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής τους ενασχόλησης και των λοιπών δραστηριοτήτων τους παρέχοντας παράλληλα υπηρεσίες υψηλού επιπέδου.


Πηγή: http://www.boro.gr