Bάλτε τέλος στους παιδικούς φόβους

Ποιος φοβάται το σκοτάδι;
Ο φόβος είναι μία φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση σε γεγονότα που απειλούν την προσωπική ασφάλεια του παιδιού. Πρόκειται για μία αντίδραση προσαρμογής πολύ σημαντική για την προστασία του παιδιού απέναντι σε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που αποτελούν απειλή για την ψυχική και σωματική υπόσταση του.Ο φόβος διαφέρει τόσο από το άγχος όσο και από τις φοβίες. Το άγχος είναι ένα γενικευμένο συναίσθημα φόβου, χωρίς συγκεκριμένη αιτία. Ενώ οι φοβίες είναι υπερβολικοί και επανερχόμενοι φόβοι αδικαιολόγητοι για την φοβική κατάσταση που τους προκαλεί.

Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ενστικτώδεις φόβοι για συγκεκριμένα ερεθίσματα αλλά υπάρχει μία γενική προδιάθεση και ικανότητα του παιδιού να αντιδρά στο άγνωστο και στο απροσδόκητο. Οι συγκεκριμένοι φόβοι τους οποίους εκδηλώνει κάθε παιδί είναι επίκτητοι και δημιουργούνται κατά την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του. Έτσι οι φόβοι είναι συνέπεια τόσο κάποιας προσωπικής επώδυνης εμπειρίας που είχε το παιδί, την οποία γενικεύει και σε άλλες περιστάσεις, όσο και της παρατήρησης και της μίμησης άλλων ατόμων και κυρίως των γονέων του.

Όπως είναι φυσικό, οι μορφές έκφρασης του φόβου είναι διαφορετικές στις διάφορες ηλικίες. Αρχικά το παιδί αντιδρά με κλάμα, φωνές και δυσκαμψία του σώματος. Αργότερα εκδηλώνει καινούριες αντιδράσεις (κρύβει το πρόσωπό του με τα χέρια του, στρέφει το πρόσωπό του προς άλλες κατευθύνσεις για να μη βλέπει το φοβικό ερέθισμα). Άλλες φορές αντιδρά είτε με διαμαρτυρίες είτε με το να τρέχει μακριά από το φοβικό αντικείμενο.

Με την πάροδο της ηλικίας, οι φόβοι που υπάρχουν κατά τη βρεφική ηλικία για συγκεκριμένα αντικείμενα, θορύβους και για τα ξένα πρόσωπα μειώνονται, ενώ αυξάνονται οι φόβοι των νηπίων για φανταστικά και ανύπαρκτα πράγματα, όπως για υπερφυσικά όντα και για το σκοτάδι. Η πιο συχνή πηγή φόβου για τα παιδιά 5 και 6 ετών είναι τα άγρια ζώα όπως τα φίδια και τα λιοντάρια. Μέτα το 7 έτος οι φόβοι για το σκοτάδι, τα ζώα και τα παράξενα πλάσματα μειώνονται αισθητά και στο 10 έτος περίπου εξαφανίζονται. Μετά το 10 έτος οι φόβοι των παιδιών είναι πιο ρεαλιστικοί και αναφέρονται σε θέματα που έχουν σχέση με τις σχολικές τους υποχρεώσεις και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Τα κορίτσια εμφανίζουν περισσότερους φόβους από τα αγόρια. Στην εφηβεία, οι φόβοι είναι πιο άμεσοι και προσωπικοί όπως οι σχέσεις με το άλλο φύλο.

Δυστυχώς, όμως, τα παιδιά δεν νιώθουν φόβο για σημαντικούς καθημερινούς κινδύνους που έχουν άμεση σχέση με την προσωπική τους ασφάλεια (ηλεκτρικό ρεύμα, μικρόβια, δηλητηριάσεις, κίνδυνος πνιγμού, πτώσεις, εγκαύματα κ.λ.π.).
Κάποιες πρακτικές ενέργειες που έχουν θετικά αποτελέσματα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστούν οι έντονες φοβικές αντιδράσεις που αναστατώνουν ένα παιδί είναι οι έξης:

-Να ενθαρρύνουμε το παιδί να μιλάει και να αναλύει τους φόβους του και να προσπαθεί να διαπιστώσει μόνο του πόσο πραγματικός ή παράλογος είναι ο κίνδυνος που νιώθει

-Να βοηθούμε το παιδί να αναπτύσσει δεξιότητες , με τις οποίες να μπορεί να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα φοβικά ερεθίσματα π.χ. να καλεί σε βοήθεια όταν νομίζει ότι κινδυνεύει, να ανάβει το φως όταν φοβάται το σκοτάδι

-Να εξηγούμε στο παιδί ότι το φοβικό ερέθισμα δεν αποτελεί απειλή και να του δίνουμε την ευκαιρία να γνωρίσει βαθμιαία το αντικείμενο ή την κατάσταση που του προκαλεί φόβο, ενώ συγχρόνως να νιώθει απολύτως ασφαλές π.χ. να κρατάει τη μητέρα του από το χέρι και να ακουμπήσει το σκυλάκι που φοβάται να πλησιάσει

-Να προετοιμάζουμε και να ενημερώνουμε το παιδί για οτιδήποτε καινούριο πρόκειται να γνωρίσει. Οι συζητήσεις και οι αφηγήσεις ιστοριών βοηθούν να γίνει πιο εύκολα αντιληπτό και κατανοητό το νέο ερέθισμα να αναφέρουμε στο παιδί παραδείγματα θαρραλέας αντιμετώπισης του φοβικού αντικειμένου π.χ. παραδείγματα άλλων παιδιών που αντιμετώπισαν με θάρρος ένα αντικείμενο που φοβόντουσαν

-Να βοηθούμε το παιδί να συνδέει το αντικείμενο του φόβου του με ευχάριστα συναισθήματα π.χ. να παρακολουθεί τα άγρια ζώα τα οποία φοβάται ταυτόχρονα με το να κάνει μία ευχάριστη βόλτα στο ζωολογικό κήπο

-Να ελέγχουμε τους δικούς μας αδικαιολόγητους φόβους. Άλλωστε τις περισσότερες φορές οι φόβοι του παιδιού είναι συγχρόνως και φόβοι των γονέων του

Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε πως οι περισσότεροι παιδικοί φόβοι δεν είναι μόνιμοι αλλά παροδικοί και ότι ενώ αναστατώνουν τα παιδιά αποτελούν έναν χρήσιμο δείκτη ωρίμανσης για την όλη πορεία ανάπτυξης τους.


Πηγή: http://www.ygeianews.gr