Ενα μεγάλο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα, το REBORNE, υπόσχεται σε πέντε χρόνια αποτελεσματικές θεραπείες με βάση τα βλαστικά κύτταρα για τα προβλήματα του σκελετού και με απώτερο στόχο να χαρίσει σε πολλά άτομα μία ζωή γεμάτη... κίνηση
Το φιλόδοξο ευρωπαϊκό πρόγραμμα RΕΒΟRΝΕ στοχεύει στην ανάπλαση των οστών με τη βοήθεια μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων. Κατάγματα, νέκρωση ισχίου, οδοντικά εμφυτεύματα και μια σειρά άλλων προβλημάτων του σκελετικού συστήματος θα βρουν ίσως σύντομα μια ικανοποιητική αντιμετώπιση
Είναι κυριολεκτικώς το «στήριγμά» μας από την ημέρα που γεννιόμαστε ως εκείνη που δεν... πατάμε πλέον στη Γη. Ο σκελετός μας μάς χαρίζει την πολύτιμη κινητικότητα, μας επιτρέπει να περπατάμε, να τρέχουμε, να γυμναζόμαστε, να χορεύουμε, με λίγα λόγια να χαιρόμαστε τη ζωή. Ο ρόλος του είναι καταλυτικός, ωστόσο μάλλον θεωρείται δεδομένος ως τη στιγμή που για κάποιους λόγους το... σύστημα εμφανίσει «βλάβη». Και οι βλάβες του οστικού ιστού συμβαίνουν δυστυχώς συχνά ως αποτέλεσμα του ανελέητου χρόνου που περνά (φανταστείτε μάλιστα ότι η κατάσταση θα γίνεται ολοένα και πιο «εύθραυστη» στα χρόνια που έρχονται λόγω της γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού) αλλά και άλλων αιτίων όπως οι τραυματισμοί και ασθένειες σαν την οστεοπόρωση και τον καρκίνο.
Ο οστικός ιστός είναι ο ιστός που μεταμοσχεύεται συχνότερα από οποιονδήποτε άλλον- σήμερα μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο περί το 1 εκατομμύριο ασθενείς ετησίως χρειάζονται κάποιου είδους επέμβαση που αφορά μεταμόσχευση οστού. Συγχρόνως οι μεταμοσχεύσεις οστών αποτελούν και ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας για τα συστήματα υγείας: η αγορά που αφορά τα υλικά αποκατάστασης οστών αγγίζει αυτή τη στιγμή τα 5 δισ. ευρώ ετησίως, με ετήσια αύξηση της τάξεως του 10% τον χρόνο. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι επόμενο οι επιστήμονες να αναζητούν νέες προσεγγίσεις με απώτερο στόχο την αναγέννηση των οστών. Στο πλαίσιο αυτό ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τον τίτλο RΕΒΟRΝΕ (αποτελεί το ακρωνύμιο για το «Regenerating Βone Defects using Νew biomedical Εngineering approaches») υπόσχεται να κάνει εκατομμύρια ανθρώπους να γιορτάσουν τα... πρώτα γενέθλια του αναγεννημένου σκελετού τους.
Το πρόγραμμα REBORNE
Με «όπλο» τους τα βλαστικά κύτταρα επιστήμονες από οκτώ ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Ρουμανία, Γερμανία, Νορβηγία) και συνολικά 24 κέντρα ένωσαν τις δυνάμεις τους και ξεκινούν μέσα στους επόμενους μήνες τη διεξαγωγή πέντε διαφορετικών κλινικών δοκιμών που θα ολοκληρωθούν σε ορίζοντα πενταετίας και θα αφορούν τόσο την ορθοπαιδική όσο και τη γναθοπροσωπική χειρουργική. Οπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο συντονιστής του προγράμματος RΕΒΟRΝΕ δρ Πιερ Λεϊρόλ, διευθυντής Ερευνών στο Τμήμα Ιατρικής του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Ιατρικής Ερευνας της Γαλλίας (ΙΝSΕRΜ), είναι αισιόδοξος ότι σε λίγα χρόνια από τώρα η «ανάσταση» των κατεστραμμένων οστών με χρήση διαφορετικών βιομεθόδων θα αποτελεί γεγονός. Ετσι πολλοί ασθενείς οι οποίοι σήμερα δυσκολεύονται να κινηθούν ή εμφανίζουν προβλήματα στα οστά του προσώπου θα νιώσουν... γεροί ως το κόκαλο.
Το μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα RΕΒΟRΝΕ, το οποίο αναμένεται να βάλει μια μεγάλη ευρωπαϊκή «υπογραφή» στο πεδίο της αναγέννησης οστών, μετρά ήδη έναν χρόνο ζωής. Τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών του προγράμματος είναι πολυαναμενόμενα, αφού τα προβλήματα του σκελετού αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα «βάρη» για τη δημόσια υγεία. Ο κ. Λεϊρόλ εξηγεί ότι τρεις από τις κλινικές δοκιμές του RΕΒΟRΝΕ θα αφορούν την ορθοπαιδική χειρουργική ενώ άλλες δύο τη γναθοπροσωπική χειρουργική. Κύριο «εργαλείο» σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων θα αποτελούν τα ανθρώπινα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα, ένας τύπος κυττάρων που θεωρείται «θησαυρός» για τους ειδικούς οι οποίοι ασχολούνται με την αναγεννητική ιατρική, καθώς μπορεί να διαφοροποιηθεί σε πλήθος κυτταρικές σειρές του οργανισμού, όπως οστεοκύτταρα, κύτταρα του χόνδρου, λιποκύτταρα, νευρικά κύτταρα και κύτταρα δέρματος. Την πίστη του σε αυτά τα κύτταρα εκφράζει και ο δρ Λεϊρόλ, τονίζοντας ότι όλα τα προκλινικά στοιχεία μαρτυρούν πως η υπόθεση των μεσεγχυματικών κυττάρων έχει τεράστια δυναμική για επιτυχία στην κλινική πράξη σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση κατεστραμμένων οστών.
Ας δούμε όμως μία προς μία τις κλινικές δοκιμές που υπόσχονται επανάσταση σε ό,τι αφορά την αναγέννηση οστών:
Κατάγματα
Η πρώτη κλινική δοκιμή αφορά τα προβλήματα των μεγάλων οστών, όπως αυτά που προκαλούνται ύστερα από ένα κάταγμα. Η δοκιμή θα βασιστεί στη λήψη ανθρώπινων μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων από τον μυελό των οστών του ίδιου του ασθενούς- θα ληφθούν περίπου 10 ml μυελού από κάθε ασθενή. Μετά την απομόνωσή τους τα κύτταρα θα καλλιεργηθούν στο εργαστήριο και, αφού αυξηθεί ο αριθμός τους επί δύο εβδομάδες, θα αναμειχθούν με φωσφορικό ασβέστιο (ένα από τα κύρια μέταλλα του οστού το οποίο κάνει σκληρό το σκελετικό περίγραμμα) και θα εγχυθούν στην περιοχή της βλάβης. Στη δοκιμή αυτή, η οποία θα ξεκινήσει τον Ιούνιο του 2011, θα συμμετάσχουν συνολικά 60 ασθενείς από πέντε διαφορετικά ευρωπαϊκά κέντρα.
Αποκατάσταση ισχύου
Η δεύτερη πολλά υποσχόμενη κλινική δοκιμή θα αφορά ένα πολύ κοινό ορθοπαιδικό πρόβλημα, τη νέκρωση της μηριαίας κεφαλής (το πρόβλημα συνίσταται σε διαταραχή της αιμάτωσης της μηριαίας κεφαλής, η οποία οδηγεί στην καταστροφή της άρθρωσης του ισχίου με έντονα λειτουργικά ενοχλήματα του ασθενούς, όπως πόνος, δυσκαμψία κτλ.). Ο δρ Λεϊρόλ εξηγεί ότι σε περιπτώσεις όπου είναι απαραίτητη η επέμβαση αποκατάστασης ισχίου θα προηγείται έγχυση μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων ώστε να «αναγεννάται» η κεφαλή του μηρού που ενώνεται με το ισχίο στις περιπτώσεις που έχει νεκρωθεί - η νέκρωση οφείλεται συνήθως σε μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών φαρμάκων ή σε μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μεσεγχυματικά κύτταρα που θα χρησιμοποιηθούν θα προέρχονται από τον μυελό των οστών ή πιθανώς και από τον λιπώδη ιστό των ασθενών. Σχετικά με τα μεσεγχυματικά κύτταρα του λιπώδους ιστού ο δρ Λεϊρόλ αναφέρει ότι σε πειράματα στο εργαστήριο έχει φανεί πως μπορούν να διαφοροποιηθούν σε οστεοβλάστες (πρόδρομα κύτταρα από τα οποία σχηματίζονται τα οστά). Ωστόσο οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη αν μπορούν να τα οδηγήσουν σε σχηματισμό οστού μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, κάτι που μένει να αποδειχθεί τα επόμενα χρόνια μέσω της δοκιμής που αναμένεται να ξεκινήσει το 2012 με συμμετοχή 20-30 ασθενών.
Οστεονέκρωση
Μιαν άλλη «έκδοση» της μεταμόσχευσης, την ετερόλογη μεταμόσχευση η οποία βασίζεται σε χρήση κυττάρων δότη, αναμένεται να δοκιμάσουν οι ερευνητές του RΕΒΟRΝΕ σε ασθενείς με οστεονέκρωση (κυρίως νέκρωση της μηριαίας κεφαλής), μόνο που αυτή τη φορά η δοκιμή θα αφορά αποκλειστικώς εφήβους. Για ποιον λόγο; Ο δρ Λεϊρόλ εξηγεί ότι υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που προσβάλλονται από κάποιον καρκίνο, όπως για παράδειγμα λευχαιμία, με αποτέλεσμα να χρειάζονται μόσχευμα του μυελού των οστών δότη. «Συνήθως δότες γίνονται σε αυτές τις περιπτώσεις άτομα του στενού πυρήνατης οικογένειας,ένας αδελφός, μια αδελφή ή κάποιος από τους γονείς που εμφανίζει ιστοσυμβατότητα. Οι λήπτες σε πολύ μεγάλο ποσοστό θεραπεύονται,αλλά κάποιες φορές,λόγω των ισχυρών ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων που έχουν λάβει, εμφανίζουν οστεονέκρωση». Ετσι γύρω στην ηλικία των 15 ετών πολλά από αυτά τα παιδιά χρειάζεται να υποβληθούν σε αρθροπλαστική ισχίου. Και είναι επόμενο ότι μια αρθροπλαστική ισχίου σε πολύ μικρή ηλικία μεταφράζεται σε επαναληπτική επέμβαση ύστερα από κάποια χρόνια λόγω του αναπτυσσόμενου οργανισμού που χρειάζεται μεγαλύτερο μόσχευμα.
«Πιστεύουμε λοιπόν ότι η βλαστοκυτταρική θεραπεία θα μπορέσει να δώσει σε αυτές τις περιπτώσεις τη λύση και να καταργήσει την ανάγκη επαναληπτικής επέμβασης» εκτιμά ο ερευνητής του ΙΝSΕRΜ. Στη συγκεκριμένη δοκιμή θα προτιμηθεί η ετερόλογη μεταμόσχευση με δεδομένο ότι οι μικροί ασθενείς έχουν ήδη λάβει στο παρελθόν τα κύτταρα δότη. Ο ίδιος δότης θα παράσχει και πάλι μυελό των οστών, από τον οποίο και θα εξαχθούν μεσεγχυματικά κύτταρα που θα εγχυθούν στο σημείο της βλάβης. Ενα είδος υδρογέλης (τζελ) θα αποτελέσει το όχημα μεταφοράς των κυττάρων προκειμένου να «κλειδώσει» καλύτερα το μόσχευμα στην κατάλληλη θέση. Στη δοκιμή, η οποία θα ξεκινήσει το 2013 ή το 2014, θα συμμετάσχουν περί τα 20 παιδιά.
Οδοντικά εμφυτεύματα
Οι ευρωπαίοι ειδικοί θα ασχοληθούν όμως και με τη γναθοπροσωπική χειρουργική στο πλαίσιο δύο διαφορετικών δοκιμών. Η πρώτη εξ αυτών θα ξεκινήσει τον Ιούνιο του 2011 και θα περιλαμβάνει 40-60 ασθενείς. Σε αυτή την περίπτωση θα ακολουθηθεί η λογική της ομόλογης μεταμόσχευσης με χρήση μεσεγχυματικών κυττάρων που θα έχουν ληφθεί από τον μυελό των οστών. Οι ειδικοί θα καλλιεργήσουν τα κύτταρα στο εργαστήριο επί δύο εβδομάδες, θα τα αναμείξουν με βιοϋλικά όπως το φωσφορικό ασβέστιο και θα τα εγχύσουν στην περιοχή του οστού που παρουσιάζει πρόβλημα. Σύμφωνα με τον δρα Λεϊρόλ η όλη σύλληψη είναι να γίνεται αύξηση του οστού της γνάθου σε περιπτώσεις όπου υπάρχει έλλειμμα πριν από την τοποθέτηση οδοντικού εμφυτεύματος. «Υπάρχουν αρκετά άτομα στα οποία έχει γίνει εξαγωγή κάποιου δοντιού χρόνια πριν,με αποτέλεσμα το οστό να έχει υποχωρήσει στη συγκεκριμένη περιοχή. Οταν χρειαστεί κάποια στιγμή να τοποθετηθεί οδοντικό εμφύτευμα στο σημείο,είναι απαραίτητο να γίνει αύξηση του οστού πριν από την επέμβαση. Πιστεύουμε ότι μελλοντικά θα μπορούμε να εγχέουμε βλαστικά κύτταρα στην περιοχή, να επιτυγχάνουμε την αναγέννηση του οστού και στη συνέχεια να τοποθετούμε το εμφύτευμα με ασφάλεια». Ο ερευνητής σημειώνει ότι η δοκιμή αναμένεται να χαρίσει ένα ωραίο... χαμόγελο σε εκατομμύρια άτομα. «Μόνο στη Γαλλία τοποθετούμε200.000-300.000 οδοντικά εμφυτεύματα ετησίως και παρόμοια είναι τα νούμερα σε πολλές χώρες». Σήμερα στις συγκεκριμένες περιπτώσεις γίνεται μεταμόσχευση τμήματος οστού που προέρχεται από άλλο σημείο του σκελετού του ασθενούς. Τα βλαστικά κύτταρα υπόσχονται όμως μια λιγότερο παρεμβατική μέθοδο αποκατάστασης των οστών των γνάθων για το μέλλον.
Λαγωχειλία
Η δεύτερη δοκιμή που θα κινείται στο πεδίο της γναθοπροσωπικής χειρουργικής θα αφορά την αποκατάσταση σε παιδιά μιας άκρως «δύστροπης» μορφής λαγωχειλίας (χειλεο- γναθο-υπερωιοσχιστία, γενετική ανωμαλία κατά την οποία οι ιστοί που σχηματίζουν το άνω χείλος, την άνω γνάθο και τον ουρανίσκο δεν ενώνονται σωστά). Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα ένα στα 800 παιδιά γεννιέται με λαγωχειλία και σε κάποιες περιπτώσεις το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, με αποτέλεσμα να απαιτείται αποκατάσταση τμήματος του ουρανίσκου. Αυτή τη στιγμή για την αποκατάσταση χρησιμοποιείται τμήμα οστού που λαμβάνεται από την κνήμη του ασθενούς. «Φανταστείτε όμως ότι τέτοιου είδους επεμβάσεις γίνονται σε παιδιά 9 ή 10 ετών, τα οποία βρίσκονται στη φάση που θέλουν συνεχώς να κινούνται και να τρέχουν. Ετσι η αφαίρεση οστού από την κνήμητους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα» σημειώνει ο δρ Λεϊρόλ.
Η νέα ιδέα που θα εφαρμοστεί στη δοκιμή είναι η χρήση ενός βιοϋλικού που θα περιέχει φωσφορικό ασβέστιο και ένα κεραμικό υλικό, καθήκον του οποίου θα είναι να ενεργοποιήσει τα βλαστικά κύτταρα του ίδιου του οργανισμού ώστε να παραγάγουν νέο οστό. Πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η τεχνική είναι πολλά υποσχόμενη, αλλά τώρα αυτό μένει να αποδειχθεί- το σημαντικότερο- στον άνθρωπο. Η συγκεκριμένη δοκιμή θα είναι πιθανότατα συγκριτική: σε μια ομάδα παιδιών θα χρησιμοποιηθεί μόνο το βιοϋλικό, ενώ σε μια δεύτερη θα προστεθούν και μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα των ίδιων των μικρών ασθενών. Θα συμμετάσχουν συνολικά 20 παιδιά και η έναρξη της δοκιμής τοποθετείται για το τέλος του 2013 ή τις αρχές του 2014.
Ασφαλής διαδικασία
Σύμφωνα με τον δρα Λεϊρόλ η γνώση που έχει αποκτηθεί τα τελευταία χρόνια από τα πειράματα στο εργαστήριο σε ό,τι αφορά τον χειρισμό των μεσεγχυματικών κυττάρων δίνει σημαντικές ελπίδες για επιτυχία των κλινικών δοκιμών. «Πριν από δέκα χρόνια, όταν ξεκινήσαμε την έρευνά μας στο πεδίο της βιοτεχνολογίας των οστών,δεν μπορούσαμε να ελέγξουμε σωστά τη διαφοροποίηση των κυττάρων, ούτε ξέραμε πόσα κύτταρα να βάλουμεστην καλλιέργεια. Εκτοτε η γνώση μας αυξήθηκε σημαντικά» λέει ο ειδικός και μας δίνει ένα δείγμα της νέας επιστημονικής γνώσης που είναι απαραίτητη για να μετουσιωθεί η θεωρία σε πράξη: «Ξέρουμε πλέον ότι δεν χρειάζεται να προχωρήσουμε σε διαφοροποίηση των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων στο εργαστήριο πριν από την έγχυσή τους στον οργανισμό. Είδαμε μάλιστα από τα πειράματα στο εργαστήριο ότι αν κρατήσουμε αδιαφοροποίητα τα κύτταρα πριν από τη μεταμόσχευση λαμβάνουμε καλύτερααποτελέσματα μετά την εισαγωγή τους στον οργανισμό. Περιμένουμε τώρα και τις κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιώσουν στον άνθρωπο τα καλά αποτελέσματα που έχουμε από το εργαστήριο».
Καθοριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι, όπως έχει φανεί από τα πειράματα in vitro, τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα δεν συνδέονται με πρόκληση καρκίνων όπως το οστεοσάρκωμα- ο συγκεκριμένος κίνδυνος είναι, αντιθέτως, υπαρκτός σε ό,τι αφορά άλλους τύπους βλαστικών κυττάρων, σημειώνει ο ερευνητής. «Μελέτες που έχουν διεξαχθεί από την ομάδα μας αλλά και από άλλες ομάδες έχουν δείξει ότι τα μεσεγχυματικάβλαστικά κύτταρα,ακόμη και αν καλλιεργηθούν μήνες στο εργαστήριο, δεν μετατρέπονται σε καρκινικά. Ως τον θάνατό τους δεν εκφράζουν κανέναν δείκτη ογκογένεσης». Ο δρ Λεϊρόλ υπογραμμίζει ότι έχει υπάρξει μελέτη η οποία είχε δείξει σύνδεση μεταξύ των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων και της πρόκλησης οστεοσαρκώματος. Ωστόσο, όπως λέει, αποδείχθηκε τελικώς ότι η μελέτη αυτή δεν είχε γερές βάσεις, αφού η καλλιέργεια των μεσεγχυματικών κυττάρων επιμολύνθηκε με κύτταρα οστεοσαρκώματος και έτσι προέκυψαν τα αρνητικά αποτελέσματα.
Στόχος οι τράπεζες κυττάρων
Ο δρ Λεϊρόλ ελπίζει ότι σε πέντε χρόνια από τώρα, όταν οι δοκιμές τελειώσουν, θα έχει αποδειχθεί η δυναμική των μεσεγχυματικών κυττάρων σε ό,τι αφορά την αναγέννηση των οστών και κυρίως μέσω ετερόλογων μεταμοσχεύσεων. Ο ειδικός πιστεύει πολύ στις ετερόλογες μεταμοσχεύσεις, διότι, όπως λέει, τα στοιχεία των πειραμάτων δείχνουν πως τα συγκεκριμένα κύτταρα μπορούν να δώσουν πολύ καλά και σταθερά μοσχεύματα.«Συμπεριφέρονται πάντα με τον ίδιο τρόπο,οπότε υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητεςεπιτυχίας της μεταμόσχευσης.Παράλληλα τα πρώτα στοιχεία δείχνουν πως δεν εμφανίζεταικάποιο πρόβλημα απόρριψης του μοσχεύματος από τη λήψη βλαστικών κυττάρων δότη, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ανάγκη λήψης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων». Ο ειδικός αναφέρει ότι οραματίζεται μια ημέρα κατά την οποία θα υπάρχουν τράπεζες κυττάρων δοτών, όπως συμβαίνει σήμερα με το αίμα, και ο ασθενής που έχει ανάγκη μεταμόσχευσης θα λαμβάνει το συμβατό με τον οργανισμό του μόσχευμα.
«Ελπίζω ότι πολλοί ασθενείς θα μπορούν να θεραπεύονται με χρήση μιας και μόνο κυτταρικής σειράς». Πάντως ο επιστήμονας σημειώνει πως σε ό,τι αφορά την έγχυση μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων για την αναγέννηση οστού, αυτή φαίνεται να μπορεί να οδηγήσει σε αποκατάσταση διαφορετικών οστικών προβλημάτων, εκτός από μία περίπτωση: εκεί όπου προηγουμένως έχει υπάρξει καρκίνος. «Πειράματα που έχουμε διεξαγάγει στο εργαστήριο με μεσεγχυματικά κύτταρα δείχνουν πως όταν καλλιεργούμεαυτά τα κύτταρα μαζί με κύτταρα οστεοσαρκώματος, τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται με ταχύτερους ρυθμούς.Συγχρόνως μελέτες που διεξαγάγαμε σε ζώα έδειξαν ότι αν εγχύσουμε ταυτοχρόνως κύτταρα οστεοσαρκώματος και μεσεγχυματικάβλαστικά κύτταρα ο όγκος αναπτύσσεται ταχύτερα.Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμαότι δεν είναι καλή ιδέα να εγχύσουμε βλαστικά κύτταρα σε σημεία όπου είχε προϋπάρξει καρκίνος». Ποια θα ήταν η λύση λοιπόν για τη συγκεκριμένη κατηγορία ασθενών; ρωτήσαμε τον δρα Λεϊρόλ. Εκείνος απάντησε ότι για αυτές τις περιπτώσεις δοκιμάζονται άλλες στρατηγικές, οι οποίες αφορούν αυξητικούς παράγοντες για αποκατάσταση του ελλείμματος στα οστά.
Ο επικεφαλής του RΕΒΟRΝΕ δηλώνει με σίγουρο τόνο στη φωνή πως όταν το μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα τελειώσει θα... ξεκινήσει μια νέα εποχή θεραπειών για την αναγέννηση των οστών στην κλινική πράξη. «Εκτιμώ ότι τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα θα προσφέρουν αποτελεσματικές θεραπείες για την αποκατάσταση των οστών σε μία πενταετία» λέει. «Και πιστεύω ότι θα καταστεί δυνατό να μεταφράσουμε γρήγορα τα αποτελέσματα των δοκιμών σε κλινική πράξη,καθώς στο πρόγραμμά μας συμμετέχουν μεγάλα δημόσια κέντρα.Μεταξύ αυτών είναι το Γαλλικό Ινστιτούτο για το Αίμα και το αντίστοιχο Ινστιτούτο της Γερμανίας, τα οποία δείχνουν μεγάλο και άμεσο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη και την εφαρμογή θεραπειών με βάση τα βλαστικά κύτταρα». Ελπίζουμε το όνειρο των ειδικών του μεγάλου αυτού προγράμματος να πάρει το συντομότερο δυνατόν... σάρκα και οστά!
Και ελληνική υπογραφή
Μια σύμπραξη ειδικών του Εργαστηρίου Βιοχημείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με την Γ΄ Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου ΚΑΤ ελπίζεται να βάλει μελλοντικά κάτω από τον τίτλο της αναγέννησης οστών μια σημαντική ελληνική υπογραφή. Οπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Βιοχημείας και διευθυντής του Εργαστηρίου Βιοχημείας κ. Αθ. Παπαβασιλείου, η ομάδα του Εργαστηρίου που υπόσχεται να βάλει το δικό της λιθαράκι στην «ανάσταση» του σκελετού απαρτίζεται από την υπεύθυνη της Μονάδας Κυτταρικής και Μοριακής Εμβιομηχανικής,αναπληρώτρια καθηγήτρια κυρία Εφη Μπάσδρα, την επίκουρη καθηγήτρια κυρία Χριστίνα Πιπέρη, καθώς και από τον ίδιο τον κ. Παπαβασιλείου. Από την πλευρά της Γ΄ Πανεπιστημιακής Κλινικής του νοσοκομείου ΚΑΤ συμμετέχουν ο αναπληρωτής καθηγητής Ορθοπαιδικής κ. Σπ. Πνευματικός και ο ορθοπαιδικός κ. Γ. Τριανταφυλλόπουλος , ενώ και με τις δύο ομάδες συνεργάζεται η επίκουρη καθηγήτρια Πυρηνικής Ιατρικής στο Β΄ Εργαστήριο Ακτινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Σοφία Χατζηιωάννου.
Ο κ.Παπαβασιλείου εξηγεί ότι οι επιστήμονες του Εργαστηρίου Βιοχημείας ασχολούνται εδώ και 15 χρόνια με το μοριακό κομμάτι της αναγέννησης οστών, ωστόσο οι δύο ομάδες ένωσαν τις δυνάμεις τους πριν από δύο χρόνια. Οι ερευνητές βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη φάση της συλλογής υλικού από ασθενείς της κλινικής του ΚΑΤ προκειμένου να προσδιορίσουν τους μοριακούς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από βλάβες των οστών, όπως π.χ. η σπονδυλαρθρίτιδα,με απώτερο στόχο να αναπτυχθούν νέες θεραπείες αποκατάστασης των βλαβών. Συγκεκριμένα λαμβάνονται δείγματα οστού από ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ορθοπαιδικές επεμβάσεις. Οι ειδικοί θα απομονώσουν από το υλικό πρόδρομα οστεοβλαστικά κύτταρα και θα προσπαθήσουν να τα διαφοροποιήσουν σε ώριμους οστεοβλάστες που θα «γεννήσουν» οστό.
Για ποιον λόγο η ελληνική ομάδα επέλεξε να ασχοληθεί με τους οστεοβλάστες, η λήψη των οποίων συνδέεται με μια πιο παρεμβατική διαδικασία σε σύγκριση με εκείνη που αφορά την απομόνωση των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων από τον μυελό των οστών; Ο καθηγητής απαντά ότι στόχος της ελληνικής ομάδας είναι να αποκαλυφθεί ο μοριακός μηχανισμός που μπορεί να μετατρέψει τα πρόδρομα κύτταρα του οστού,τους οστεοβλάστες, σε οστό.
«Οι ερευνητές του προγράμματος RΕΒΟRΝΕ ξεκινούν ένα βήμα πριν στη διαφοροποίηση των κυττάρων, από τα μεσεγχυματικά κύτταρα. Εμείς επιλέξαμε να ασχοληθούμε κατευθείαν με τους οστεοβλάστες και θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε τα αποτελέσματα». Σύμφωνα με τον κ.Παπαβασιλείου το μέλλον της αναγέννησης οστών φαίνεται να βρίσκεται σε παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη διαφοροποίηση των οστεοβλαστών και στον τρόπο με τον οποίο μπορούν οι επιστήμονες να επιταχύνουν τη διαφοροποίηση με φυσικούς ή και χημικούς τρόπους.
«Εχουν ήδη βρεθεί διαφορετικοί τέτοιοι παράγοντες, το μυστικό όμως είναι να ανακαλύψουμε τον σωστό συνδυασμό αυτών των παραγόντων ώστε να επιταχύνουμε τη δράση τους ή να επιβραδύνουμε τη δράση άλλων παραγόντων που αναχαιτίζουν τη διαδικασία αναγέννησης του οστού». Η συγκεκριμένη μελέτη, η οποία θα περιλάβει συνολικά δείγματα από περίπου 100 ασθενείς (αυτή τη στιγμή έχει συλλεγεί το 1/5 των δειγμάτων),θα ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Ωστόσο ο καθηγητής εκτιμά ότι νέες μοριακές θεραπείες αναγέννησης των οστών θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν σε ορίζοντα δεκαετίας.
Ο κ.Παπαβασιλείου τονίζει ότι απώτερος στόχος αυτής της μοριακής μελέτης είναι να λάβουν κάποια ημέρα οι ειδικοί όχι μόνο μιαν απάντηση σε μοριακά ερωτήματα,αλλά αυτή η απάντηση να δοθεί στην κλινική πράξη.«Σκοπός μας είναι η εξατομικευμένη ιατρική. Για να την επιτύχουμε όμως, πρέπει πρώτα να έχουμε κατανοήσει βαθιά το μοριακό υπόβαθρο μιας πάθησης. Ελπίζουμε ότι σε δύο χρόνια η μελέτη μας θα προσφέρει αυτή την πρώτη αλλά τόσο σημαντική γνώση του μοριακού υποβάθρου που θα μας επιτρέψει αργότερα την αναγέννηση οστών στον κάθε ασθενή ξεχωριστά».
