Αναμφίβολα η σοκολάτα είναι πολύ δημοφιλής σε μικρούς και μεγάλους.
Δυστυχώς όμως συχνά νιώθουμε άβολα όταν τρωμε σοκολάτα διότι η κατανάλωση σοκολάτας έχει συνδυασθεί με την πρόκληση παχυσαρκίας, ημικρανίας και άλλων αρνητικών για την υγεία μας.
Όμως πόση αλήθεια υπάρχει στις πεποιθήσεις αυτές; Ποιες είναι οι πραγματικές επιδράσεις στην υγεία;
Παρά το γεγονός ότι ακόμα χρειάζονται και άλλα στοιχεία για να αποδειχθεί τελεσίδικα, φαίνεται ότι μια μέτρια κατανάλωση σοκολάτας είναι ωφέλιμη στον οργανισμό μας. Η σοκολάτα μπορεί να έχει προληπτικές δράσεις εναντίον των καρδιακών νοσημάτων, του καρκίνου και άλλων εκφυλιστικών παθήσεων. Υπάρχουν πολλά είδη σοκολάτας. Συνήθως η σοκολάτα περιέχει τα ακόλουθα:
Πρωτεΐνες: Είναι απαραίτητες στο μεταβολισμό των κυττάρων
Λιπαρές ουσίες: Περιέχει μέχρι 50% κορεσμένα λίπη
Βιταμίνη Ε: Είναι μια λιποδιαλυτή πρωτείνη σημαντική για τη δομή των μεμβρανών των κυττάρων
Ασβέστιο, φωσφόρο, μαγνήσιο: Είναι ανόργανα στοιχεία που παίζουν καθοριστικό ρόλο στο μεταβολισμό των οστών και των δοντιών
Σίδηρος: Είναι απαραίτητος για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης η οποία μεταφέρει το οξυγόνο μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος
Καφεΐνη: Είναι ένα διεγερτικό για το κεντρικό νευρικό σύστημα
Χαλκός: Συμβάλλει στο μεταβολισμό του σίδηρου, βοηθά στη σύνθεση της μελανίνης στο δέρμα, στα μαλλιά και βοηθά στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος
Φυτικές ουσίες με αντι-οξειδωτικές ιδιότητες: Το κακάο από το οποίο κατασκευάζεται η σοκολάτα, περιέχει περισσότερες από 600 φυτικές ουσίες, όπως οι πολυφαινόλες, οι οποίες έχουν αντι-οξειδωτικές ιδιότητες. Οι ουσίες αυτές εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες του οξυγόνου που δημιουργούνται από το φυσιολογικό μεταβολισμό.
Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου προκαλούν βλάβες στις μεμβράνες των κυττάρων και συμβάλλουν στην ανάπτυξη αθηροσκλήρυνσης, καρδιακών παθήσεων και καρκίνου. Επίσης έχουν επίδραση στους μηχανισμούς γήρανσης του σώματος. Οι φυτικές αντι-οξειδωτικές ουσίες που περιέχει το κακάο είναι δυνατόν να προστατεύουν από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι η σοκολάτα σκούρου χρώματος, περιέχει περισσότερες πολυφαινόλες λόγω του ότι κατασκευάζεται με περισσότερο κακάο Βλέπουμε λοιπόν ότι η σοκολάτα περιέχει πολλά χρήσιμα και ωφέλιμα συστατικά.
Γιατί όμως η κατανάλωση της σοκολάτας έχει συσχετισθεί με διάφορες αρνητικές συνέπειες; Ας δούμε αρχικά τη σχέση της σοκολάτας με την παχυσαρκία.
Η σοκολάτα είναι πλούσια σε ενέργεια. Μικρές ποσότητες σοκολάτας περιέχουν πολλές θερμίδες. Όταν κάποιος τρωει συστηματικά περισσότερο φαγητό από ότι χρειάζεται ο οργανισμός του, τότε καταναλώνει λιγότερες θερμίδες από αυτές που παίρνει. Αυτό οδηγεί στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην παχυσαρκία. Δεν είναι λοιπόν ορθό να πούμε ότι τρώγοντας σοκολάτα θα παχύνουμε. Είναι μόνο όταν τρωμε υπερβολικές ποσότητες σοκολάτας που θα πάρουμε περιττό βάρος.
Σε μια υγιεινή διατροφή μπορούμε να περιλάβουμε το κακάο και τη σοκολάτα την οποία πρέπει να τρωμε σε μικρές ποσότητες.
Ποια είναι η σχέση της σοκολάτα με τις ημικρανίες; Οι ημικρανίες είναι σοβαροί πονοκέφαλοι που εξαντλούν τον ασθενή. Προκαλούνται από σπασμούς των αρτηριών που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο. Οι αιτίες που προκαλούν τις ημικρανίες δεν είναι γνωστές. Μερικοί παράγοντες θωρούνται ότι προκαλούν την έναρξη των συμπτωμάτων της ημικρανίας. Μερικά φαγητά συμπεριλαμβανομένης και της σοκολάτας έχουν ενοχοποιηθεί για αυτό. Όμως δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η σοκολάτα προκαλεί ημικρανία. Υπάρχουν άλλοι παράγοντες όπως το στρες, η κούραση, ο θυμός, η υπερένταση που είναι πολύ πιο συχνά υπεύθυνοι για την πρόκληση ημικρανίας.
Η σοκολάτα προκαλεί ακμή και σπυριά; Υπάρχει διαδεδομένη η αντίληψη ότι η σοκολάτα προκαλεί ακμή και σπυριά. Η αντίληψη αυτή δεν βασίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία που δείχνουν μια σχέση μεταξύ σοκολάτας και ακμής. Επιπρόσθετα κανένα από τα συστατικά της σοκολάτας δεν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την ακμή ή τα σπυριά.
Ποια είναι η σχέση της σοκολάτας και της χοληστερόλης; Ο τύπος του κορεσμένου λίπους που περιέχει η σοκολάτα δεν συμβάλει στην αύξηση της σύνθεσης χοληστερόλης από τον οργανισμό. Για το λόγο αυτό μια μέτρια κατανάλωση σοκολάτας, δεν είναι ο παράγοντας εκείνος που θα συμβάλει στην αύξηση χοληστερόλης αίματος. Η προστασία που παρέχει η σοκολάτα εναντίον των καρδιακών παθήσεων και του καρκίνου οφείλεται στις αντι-οξειδωτικές ουσίες όπως οι πολυφαινόλες και οι κατεχίνες. Οι αντι-οξειδωτικές ουσίες της σοκολάτας είναι περισσότερες από εκείνες του τσαγιού. Η σοκολάτα σκούρου χρώματος περιέχει λιγότερο γάλα και περισσότερο κακάο. Είναι περισσότερο ωφέλιμη διότι η συγκέντρωση φυτικών αντι-οξειδωτικών ουσιών είναι μεγαλύτερη.
Χρειάζονται ακόμη και άλλες έρευνες για να αποδειχθούν τα προκαταρκτικά αυτά στοιχεία. Όμως η αύξηση της πρόσληψης χρήσιμων στοιχείων για τον οργανισμό μπορεί να επιτευχθεί καταναλώνοντας περισσότερο κακάο παρά σοκολάτα. Το κακάο περιέχει πολύ λιγότερο λίπος παρά η σοκολάτα.
Συμπερασματικά θα τονίσουμε ότι η σοκολάτα και το κακάο όταν καταναλώνονται με μέτρο, μπορούν να βοηθούν τον οργανισμό μας εναντίον ορισμένων εκφυλιστικών παθήσεων, καρδιακών νοσημάτων και του καρκίνου. Ορισμένες προκαταλήψεις σχετικά με την πρόκληση ημικρανίας και ακμής ή σπυριών από τη σοκολάτα δεν ευσταθούν.
Η σοκολάτα ή ακόμη καλύτερα το κακάο μπορούν να είναι μέρος μιας υγιεινούς διατροφής.
Ο καρπός του κακαόδεντρου, το οποίο πρωτοκαλλιεργήθηκε από τους Ατζέκους και τους Μάγια εκατοντάδες χρόνια πριν, δίνει τη βασική ύλη για ένα από τα δημοφιλέστερα τρόφιμα όλων των εποχών, του οποίου οι ιδιότητες στη ψυχοσωματική σφαίρα του ανθρώπινου οργανισμού θεωρούνται μοναδικές και σχεδόν «μαγικές». Στο βασίλειο των τροφών που προκαλούν υπέρμετρη τέρψη έως και ηδονή με την κατανάλωσή τους, το θρόνο κατέχει αδιαμφισβήτητα η σοκολάτα.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως ο «νονός» του κακαόδεντρου, ο Σουηδός βοτανολόγος Linnaeus, το ονόμασε λατινικά Theobroma (που μεταφράζεται ως «η τροφή των θεών») προμηνύοντας τη θέση της στη διατροφή του ανθρώπου!
Τεράστιος όγκος μελετών που αφορούν στη σοκολάτα και στις επιδράσεις της στη ανθρώπινη ψυχοδυναμική, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συνεργιστική δράση των επιμέρους θρεπτικών της στοιχείων, είναι μοναδική και εν μέρει ανερμήνευτη. Μια από τις βασικότερες υποθέσεις, που πρωτοεισήχθη στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με την ευφορία που προκαλεί η κατανάλωση σοκολάτας, ήταν αυτή των Wurtman και Wurtman το 1989. Σύμφωνα λοιπόν με τους συγκεκριμένους ερευνητές, υπάρχει μια άμεση συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης πρωτεΐνης και υδατανθράκων και των επιπέδων σεροτονίνης του εγκεφάλου. Η σεροτονίνη, αποτελεί νευροδιαβιβαστή καθοριστικής σημασίας για την ψυχολογική μας διάθεση και ταυτόχρονα πεδίο δράσης των περισσότερων ίσως αντικαταθλιπτικών φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Σύμφωνα με τους Wurtman και Wurtman, μετά από τη κατανάλωση της πλούσιας σε υδατάνθρακες σοκολάτας, η αύξηση του σακχάρου προκαλεί την απελευθέρωση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Η ινσουλίνη με την σειρά της, προκαλεί πρόσληψη πολλών αμινοξέων (όχι όμως και τρυπτοφάνης) από τους περιφερικούς ιστούς, όπως είναι οι μύες. Σε αντίθεση λοιπόν με τα άλλα αμινοξέα, το αμινοξύ τρυπτοφάνη, δεσμεύεται από την αλβουμίνη του αίματος και έτσι στο αίμα αυξάνεται η αναλογία μεταξύ τρυπτοφάνης και μεγάλων, ουδέτερων αμινοξέων (LNAA) . Η συγκεκριμένη υψηλή αναλογία τρυπτοφάνης προς LNAA, έχει σαν τελική συνέπεια τη προώθηση σημαντικών ποσοτήτων αυτού του αμινοξέος στον εγκέφαλο. Εκεί, η τρυπτοφάνη συμβάλλει, ως πρόδομος ουσία, στη παραγωγή της πολυπόθητης σεροτονίνης.
Κάποιοι ερευνητές αντιτίθενται στη θεωρία των Wurtman και Wurtman υποστηρίζοντας, πως για να αυξηθεί σημαντικά στο αίμα η αναλογία τρυπτοφάνης/LNAA, πρέπει το τρόφιμο να εμπεριέχει ποσό πρωτεΐνης πάρα πολύ μικρό (συγκεκριμένα η πρωτεΐνη πρέπει να συνεισφέρει σε λιγότερο από το 2% των θερμίδων του τροφίμου). Με μια πιο διεξοδική όμως ματιά στη «μαγική» σύνθεση της σοκολάτας, θα δούμε πως η μαύρη σοκολάτα εμπεριέχει ελάχιστη πρωτεΐνη (συμπεριλαμβανομένου και του γεγονότος ότι ένα πολύ σημαντικό μέρος των πρωτεϊνών της δεν απορροφάται, λόγω αλληλεπιδράσεων με τις πολυφαινόλες του κακάο) και άρα μπορεί να εμπλέκεται στην ουσιαστική σύνθεση της σεροτονίνης!
Όμως οι επιδράσεις της κατανάλωσης σοκολάτας δεν σταματούν εδώ. Η υπόθεση ότι τρώγοντας σοκολάτα αυξάνεται η απελευθέρωση ενδορφινών, εξετάζεται σε ευρύ επιστημονικό πεδίο. Οι ενδορφίνες είναι μια οικογένεια ουσιών που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο και δρουν στο ίδιο σημείο με τη μορφίνη.
Μια από τις σημαντικότερες επιδράσεις των ενδορφινών στα ανθρώπινα βιοχημικά μονοπάτια, είναι σίγουρα η πρόκληση ευφορίας. Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ κατανάλωσης σοκολάτας και απελευθέρωσης β-ενδορφίνης, δεν είναι καλά διευκρινισμένη, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όλες τις πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη τροφές, είναι όμως γεγονός ότι το μπλοκάρισμα της δράσης των ενδορφινών με φαρμακευτικά σκευάσματα, μειώνει την επιθυμία για κατανάλωση σοκολάτας. Άλλωστε σε ανάλογους μηχανισμούς των ενδογενών οπιοειδών, στηρίζονται και φάρμακα κατά της παχυσαρκίας που πρόκειται να κυκλοφορήσουν.
Η θεοβρωμίνη αποτελεί ένα ακόμα συστατικό της σοκολάτας που εμπλέκεται στην ανθρώπινη ψυχοδυναμική. Σαφέστατα και οι τονωτικές της επιδράσεις, είναι άμεσα αντιληπτές, ιδιαίτερα σε μεγάλη κατανάλωση σοκολάτας.
Μια άλλη ουσία της σοκολάτας που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον διερεύνησης, είναι η φαινυλαιθυλαμίνη. Η ουσία αυτή βρίσκεται φυσιολογικά στον εγκέφαλο σε μικρές συγκεντρώσεις και δρα περισσότερο σαν νευρορυθμιστής παρά σαν νευροδιαβιβαστής. Παράλληλα, ψυχιατρικές μελέτες έχουν συσχετίσει τον ερωτισμό με τα υψηλά επίπεδα φαινυλαιθυλαμίνης. Το ενδιαφέρον λοιπόν εστιάζεται όχι στο αν η συγκεκριμένη ουσία δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πράγμα ήδη εξακριβωμένο, αλλά αν η σοκολάτα εμπεριέχει ικανά ποσά φαινυλαιθυλαμίνης ώστε να δικαιολογηθεί η εμμονή στην κατανάλωσή της, εμμονή που προσδιόρισε ένα νέο όρο εθισμού για τον άνθρωπο, τον chocoholic (σε ελεύθερη μετάφραση ο εθισμένος στη σοκολάτα). Τα επιστημονικά δεδομένα λοιπόν, συνηγορούν στο ότι αφενός η ποσότητα φαινυλαιθυλαμίνης ημερησίως, που χρειάζεται για να επηρεαστεί το κεντρικό νευρικό σύστημα, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα μπορούσε να προσλάβει ακόμα και ένας μανιώδης λάτρης της σοκολάτας και αφετέρου η ουσία αυτή διασπάται έντονα από συγκεκριμένο ένζυμο του οργανισμού.
Μάλλον λοιπόν η περιεκτικότητα της σοκολάτας σε αυτή την ουσία, δεν αρκεί για να εξηγήσει την ελκυστική της ύπαρξη…
Μήπως λοιπόν η «εξάρτηση» για σοκολάτα, οφείλεται σε κάποια άλλη ουσία? Η ανανδαμίδη αποτελεί εγκεφαλικό λιπίδιο που δεσμεύεται στους κανναβινοειδείς υποδοχείς του εγκεφάλου και παρουσιάζει επιδράσεις ανάλογες των δραστικών συστατικών της κάνναβης. Το 1996 δημοσιεύτηκε στο Nature εργασία των DiTomaso και συνεργατών, αναφορικά με την περιεκτικότητα της σοκολάτας σε ανανδαμίδη, αλλά και σε 2 ουσίες εφάμιλλες της ανανδαμίδης (Ν-ελαϋλαιθανολαμίνη και Ν-λινελαϋλαιθανολαμίνη) που επιβραδύνουν τη διάσπαση της, πράγμα σημαντικό για τη πρόκληση παρατεταμένης ευφορίας. Παρόλο που τα έως τώρα δεδομένα είναι εργαστηριακά , από πλειάδα ερευνητών πιστεύεται, πως οι συγκεκριμένες ουσίες αποτελούν γενεσιουργό αιτία των περισσότερων συναισθημάτων που προκαλεί η κατανάλωση σοκολάτας.
Η πιο ενδιαφέρουσα μελέτη αναφορικά με την ιδιαίτερη σχέση «εξάρτησης» και πάθους με τη σοκολάτα, διεξήχθη από τους Michener & Rozin.
Οι επιστήμονες μελέτησαν άτομα που εμφάνιζαν έντονες βουλιμικές τάσεις για σοκολάτα τουλάχιστο για μια εβδομάδα. Τους έδωσαν λοιπόν εναλλακτικές με τις ακόλουθες συνθέσεις :
α) μια μπάρα σοκολάτας
β) κάψουλες που εμπεριείχαν το ίδιο ποσό σκόνης κακάο όπως η σοκολάτα
γ) placebo κάψουλες που εμπεριείχαν αλεύρι ίσης θερμιδικής απόδοσης, όπως οι κάψουλες κακάο
δ) μια μπάρα Λευκής σοκολάτας
ε) μια μπάρα Λευκής σοκολάτας μαζί με κάψουλες που εμπεριείχαν σκόνη κακάο
Όταν οι συμμετέχοντες εμφάνιζαν έντονη τάση για σοκολάτα, επέλεγαν μια από τις εναλλακτικές και κατέγραφαν το βαθμό ικανοποίησης που είχε προκληθεί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μόνο η μπάρα σοκολάτας αυτή καθεαυτή, είχε τη δυνατότητα να ικανοποιεί στο έπακρο την ανεξέλεγκτη επιθυμία για σοκολάτα!!! Οι κάψουλες με την ίδια περιεκτικότητα σε κακάο, οδήγησαν σε μηδενική ικανοποίηση της θέλησης για σοκολάτα!!!
Τελικά αυτή η μοναδικότητα των όσων μας προκαλεί η σοκολάτα οφείλεται στις βιοχημικές επιδράσεις των συστατικών της ή απλά όλα σχετίζονται με τη συναρπαστική γευστική εμπειρία που συνεπάγεται η κατανάλωσή της? Η διεξαγωγή και άλλων ερευνών, ίσως μελλοντικά μας δώσει μια σαφή απάντηση σχετικά με αυτή τη «μαγική» τροφή….
Δυστυχώς όμως συχνά νιώθουμε άβολα όταν τρωμε σοκολάτα διότι η κατανάλωση σοκολάτας έχει συνδυασθεί με την πρόκληση παχυσαρκίας, ημικρανίας και άλλων αρνητικών για την υγεία μας.
Όμως πόση αλήθεια υπάρχει στις πεποιθήσεις αυτές; Ποιες είναι οι πραγματικές επιδράσεις στην υγεία;
Παρά το γεγονός ότι ακόμα χρειάζονται και άλλα στοιχεία για να αποδειχθεί τελεσίδικα, φαίνεται ότι μια μέτρια κατανάλωση σοκολάτας είναι ωφέλιμη στον οργανισμό μας. Η σοκολάτα μπορεί να έχει προληπτικές δράσεις εναντίον των καρδιακών νοσημάτων, του καρκίνου και άλλων εκφυλιστικών παθήσεων. Υπάρχουν πολλά είδη σοκολάτας. Συνήθως η σοκολάτα περιέχει τα ακόλουθα:
Πρωτεΐνες: Είναι απαραίτητες στο μεταβολισμό των κυττάρων
Λιπαρές ουσίες: Περιέχει μέχρι 50% κορεσμένα λίπη
Βιταμίνη Ε: Είναι μια λιποδιαλυτή πρωτείνη σημαντική για τη δομή των μεμβρανών των κυττάρων
Ασβέστιο, φωσφόρο, μαγνήσιο: Είναι ανόργανα στοιχεία που παίζουν καθοριστικό ρόλο στο μεταβολισμό των οστών και των δοντιών
Σίδηρος: Είναι απαραίτητος για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης η οποία μεταφέρει το οξυγόνο μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος
Καφεΐνη: Είναι ένα διεγερτικό για το κεντρικό νευρικό σύστημα
Χαλκός: Συμβάλλει στο μεταβολισμό του σίδηρου, βοηθά στη σύνθεση της μελανίνης στο δέρμα, στα μαλλιά και βοηθά στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος
Φυτικές ουσίες με αντι-οξειδωτικές ιδιότητες: Το κακάο από το οποίο κατασκευάζεται η σοκολάτα, περιέχει περισσότερες από 600 φυτικές ουσίες, όπως οι πολυφαινόλες, οι οποίες έχουν αντι-οξειδωτικές ιδιότητες. Οι ουσίες αυτές εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες του οξυγόνου που δημιουργούνται από το φυσιολογικό μεταβολισμό.
Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου προκαλούν βλάβες στις μεμβράνες των κυττάρων και συμβάλλουν στην ανάπτυξη αθηροσκλήρυνσης, καρδιακών παθήσεων και καρκίνου. Επίσης έχουν επίδραση στους μηχανισμούς γήρανσης του σώματος. Οι φυτικές αντι-οξειδωτικές ουσίες που περιέχει το κακάο είναι δυνατόν να προστατεύουν από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι η σοκολάτα σκούρου χρώματος, περιέχει περισσότερες πολυφαινόλες λόγω του ότι κατασκευάζεται με περισσότερο κακάο Βλέπουμε λοιπόν ότι η σοκολάτα περιέχει πολλά χρήσιμα και ωφέλιμα συστατικά.
Γιατί όμως η κατανάλωση της σοκολάτας έχει συσχετισθεί με διάφορες αρνητικές συνέπειες; Ας δούμε αρχικά τη σχέση της σοκολάτας με την παχυσαρκία.
Η σοκολάτα είναι πλούσια σε ενέργεια. Μικρές ποσότητες σοκολάτας περιέχουν πολλές θερμίδες. Όταν κάποιος τρωει συστηματικά περισσότερο φαγητό από ότι χρειάζεται ο οργανισμός του, τότε καταναλώνει λιγότερες θερμίδες από αυτές που παίρνει. Αυτό οδηγεί στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην παχυσαρκία. Δεν είναι λοιπόν ορθό να πούμε ότι τρώγοντας σοκολάτα θα παχύνουμε. Είναι μόνο όταν τρωμε υπερβολικές ποσότητες σοκολάτας που θα πάρουμε περιττό βάρος.
Σε μια υγιεινή διατροφή μπορούμε να περιλάβουμε το κακάο και τη σοκολάτα την οποία πρέπει να τρωμε σε μικρές ποσότητες.
Ποια είναι η σχέση της σοκολάτα με τις ημικρανίες; Οι ημικρανίες είναι σοβαροί πονοκέφαλοι που εξαντλούν τον ασθενή. Προκαλούνται από σπασμούς των αρτηριών που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο. Οι αιτίες που προκαλούν τις ημικρανίες δεν είναι γνωστές. Μερικοί παράγοντες θωρούνται ότι προκαλούν την έναρξη των συμπτωμάτων της ημικρανίας. Μερικά φαγητά συμπεριλαμβανομένης και της σοκολάτας έχουν ενοχοποιηθεί για αυτό. Όμως δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η σοκολάτα προκαλεί ημικρανία. Υπάρχουν άλλοι παράγοντες όπως το στρες, η κούραση, ο θυμός, η υπερένταση που είναι πολύ πιο συχνά υπεύθυνοι για την πρόκληση ημικρανίας.
Η σοκολάτα προκαλεί ακμή και σπυριά; Υπάρχει διαδεδομένη η αντίληψη ότι η σοκολάτα προκαλεί ακμή και σπυριά. Η αντίληψη αυτή δεν βασίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία που δείχνουν μια σχέση μεταξύ σοκολάτας και ακμής. Επιπρόσθετα κανένα από τα συστατικά της σοκολάτας δεν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την ακμή ή τα σπυριά.
Ποια είναι η σχέση της σοκολάτας και της χοληστερόλης; Ο τύπος του κορεσμένου λίπους που περιέχει η σοκολάτα δεν συμβάλει στην αύξηση της σύνθεσης χοληστερόλης από τον οργανισμό. Για το λόγο αυτό μια μέτρια κατανάλωση σοκολάτας, δεν είναι ο παράγοντας εκείνος που θα συμβάλει στην αύξηση χοληστερόλης αίματος. Η προστασία που παρέχει η σοκολάτα εναντίον των καρδιακών παθήσεων και του καρκίνου οφείλεται στις αντι-οξειδωτικές ουσίες όπως οι πολυφαινόλες και οι κατεχίνες. Οι αντι-οξειδωτικές ουσίες της σοκολάτας είναι περισσότερες από εκείνες του τσαγιού. Η σοκολάτα σκούρου χρώματος περιέχει λιγότερο γάλα και περισσότερο κακάο. Είναι περισσότερο ωφέλιμη διότι η συγκέντρωση φυτικών αντι-οξειδωτικών ουσιών είναι μεγαλύτερη.
Χρειάζονται ακόμη και άλλες έρευνες για να αποδειχθούν τα προκαταρκτικά αυτά στοιχεία. Όμως η αύξηση της πρόσληψης χρήσιμων στοιχείων για τον οργανισμό μπορεί να επιτευχθεί καταναλώνοντας περισσότερο κακάο παρά σοκολάτα. Το κακάο περιέχει πολύ λιγότερο λίπος παρά η σοκολάτα.
Συμπερασματικά θα τονίσουμε ότι η σοκολάτα και το κακάο όταν καταναλώνονται με μέτρο, μπορούν να βοηθούν τον οργανισμό μας εναντίον ορισμένων εκφυλιστικών παθήσεων, καρδιακών νοσημάτων και του καρκίνου. Ορισμένες προκαταλήψεις σχετικά με την πρόκληση ημικρανίας και ακμής ή σπυριών από τη σοκολάτα δεν ευσταθούν.
Η σοκολάτα ή ακόμη καλύτερα το κακάο μπορούν να είναι μέρος μιας υγιεινούς διατροφής.
Ο καρπός του κακαόδεντρου, το οποίο πρωτοκαλλιεργήθηκε από τους Ατζέκους και τους Μάγια εκατοντάδες χρόνια πριν, δίνει τη βασική ύλη για ένα από τα δημοφιλέστερα τρόφιμα όλων των εποχών, του οποίου οι ιδιότητες στη ψυχοσωματική σφαίρα του ανθρώπινου οργανισμού θεωρούνται μοναδικές και σχεδόν «μαγικές». Στο βασίλειο των τροφών που προκαλούν υπέρμετρη τέρψη έως και ηδονή με την κατανάλωσή τους, το θρόνο κατέχει αδιαμφισβήτητα η σοκολάτα.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως ο «νονός» του κακαόδεντρου, ο Σουηδός βοτανολόγος Linnaeus, το ονόμασε λατινικά Theobroma (που μεταφράζεται ως «η τροφή των θεών») προμηνύοντας τη θέση της στη διατροφή του ανθρώπου!
Τεράστιος όγκος μελετών που αφορούν στη σοκολάτα και στις επιδράσεις της στη ανθρώπινη ψυχοδυναμική, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συνεργιστική δράση των επιμέρους θρεπτικών της στοιχείων, είναι μοναδική και εν μέρει ανερμήνευτη. Μια από τις βασικότερες υποθέσεις, που πρωτοεισήχθη στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με την ευφορία που προκαλεί η κατανάλωση σοκολάτας, ήταν αυτή των Wurtman και Wurtman το 1989. Σύμφωνα λοιπόν με τους συγκεκριμένους ερευνητές, υπάρχει μια άμεση συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης πρωτεΐνης και υδατανθράκων και των επιπέδων σεροτονίνης του εγκεφάλου. Η σεροτονίνη, αποτελεί νευροδιαβιβαστή καθοριστικής σημασίας για την ψυχολογική μας διάθεση και ταυτόχρονα πεδίο δράσης των περισσότερων ίσως αντικαταθλιπτικών φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Σύμφωνα με τους Wurtman και Wurtman, μετά από τη κατανάλωση της πλούσιας σε υδατάνθρακες σοκολάτας, η αύξηση του σακχάρου προκαλεί την απελευθέρωση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Η ινσουλίνη με την σειρά της, προκαλεί πρόσληψη πολλών αμινοξέων (όχι όμως και τρυπτοφάνης) από τους περιφερικούς ιστούς, όπως είναι οι μύες. Σε αντίθεση λοιπόν με τα άλλα αμινοξέα, το αμινοξύ τρυπτοφάνη, δεσμεύεται από την αλβουμίνη του αίματος και έτσι στο αίμα αυξάνεται η αναλογία μεταξύ τρυπτοφάνης και μεγάλων, ουδέτερων αμινοξέων (LNAA) . Η συγκεκριμένη υψηλή αναλογία τρυπτοφάνης προς LNAA, έχει σαν τελική συνέπεια τη προώθηση σημαντικών ποσοτήτων αυτού του αμινοξέος στον εγκέφαλο. Εκεί, η τρυπτοφάνη συμβάλλει, ως πρόδομος ουσία, στη παραγωγή της πολυπόθητης σεροτονίνης.
Κάποιοι ερευνητές αντιτίθενται στη θεωρία των Wurtman και Wurtman υποστηρίζοντας, πως για να αυξηθεί σημαντικά στο αίμα η αναλογία τρυπτοφάνης/LNAA, πρέπει το τρόφιμο να εμπεριέχει ποσό πρωτεΐνης πάρα πολύ μικρό (συγκεκριμένα η πρωτεΐνη πρέπει να συνεισφέρει σε λιγότερο από το 2% των θερμίδων του τροφίμου). Με μια πιο διεξοδική όμως ματιά στη «μαγική» σύνθεση της σοκολάτας, θα δούμε πως η μαύρη σοκολάτα εμπεριέχει ελάχιστη πρωτεΐνη (συμπεριλαμβανομένου και του γεγονότος ότι ένα πολύ σημαντικό μέρος των πρωτεϊνών της δεν απορροφάται, λόγω αλληλεπιδράσεων με τις πολυφαινόλες του κακάο) και άρα μπορεί να εμπλέκεται στην ουσιαστική σύνθεση της σεροτονίνης!
Όμως οι επιδράσεις της κατανάλωσης σοκολάτας δεν σταματούν εδώ. Η υπόθεση ότι τρώγοντας σοκολάτα αυξάνεται η απελευθέρωση ενδορφινών, εξετάζεται σε ευρύ επιστημονικό πεδίο. Οι ενδορφίνες είναι μια οικογένεια ουσιών που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο και δρουν στο ίδιο σημείο με τη μορφίνη.
Μια από τις σημαντικότερες επιδράσεις των ενδορφινών στα ανθρώπινα βιοχημικά μονοπάτια, είναι σίγουρα η πρόκληση ευφορίας. Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ κατανάλωσης σοκολάτας και απελευθέρωσης β-ενδορφίνης, δεν είναι καλά διευκρινισμένη, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όλες τις πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη τροφές, είναι όμως γεγονός ότι το μπλοκάρισμα της δράσης των ενδορφινών με φαρμακευτικά σκευάσματα, μειώνει την επιθυμία για κατανάλωση σοκολάτας. Άλλωστε σε ανάλογους μηχανισμούς των ενδογενών οπιοειδών, στηρίζονται και φάρμακα κατά της παχυσαρκίας που πρόκειται να κυκλοφορήσουν.
Η θεοβρωμίνη αποτελεί ένα ακόμα συστατικό της σοκολάτας που εμπλέκεται στην ανθρώπινη ψυχοδυναμική. Σαφέστατα και οι τονωτικές της επιδράσεις, είναι άμεσα αντιληπτές, ιδιαίτερα σε μεγάλη κατανάλωση σοκολάτας.
Μια άλλη ουσία της σοκολάτας που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον διερεύνησης, είναι η φαινυλαιθυλαμίνη. Η ουσία αυτή βρίσκεται φυσιολογικά στον εγκέφαλο σε μικρές συγκεντρώσεις και δρα περισσότερο σαν νευρορυθμιστής παρά σαν νευροδιαβιβαστής. Παράλληλα, ψυχιατρικές μελέτες έχουν συσχετίσει τον ερωτισμό με τα υψηλά επίπεδα φαινυλαιθυλαμίνης. Το ενδιαφέρον λοιπόν εστιάζεται όχι στο αν η συγκεκριμένη ουσία δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πράγμα ήδη εξακριβωμένο, αλλά αν η σοκολάτα εμπεριέχει ικανά ποσά φαινυλαιθυλαμίνης ώστε να δικαιολογηθεί η εμμονή στην κατανάλωσή της, εμμονή που προσδιόρισε ένα νέο όρο εθισμού για τον άνθρωπο, τον chocoholic (σε ελεύθερη μετάφραση ο εθισμένος στη σοκολάτα). Τα επιστημονικά δεδομένα λοιπόν, συνηγορούν στο ότι αφενός η ποσότητα φαινυλαιθυλαμίνης ημερησίως, που χρειάζεται για να επηρεαστεί το κεντρικό νευρικό σύστημα, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα μπορούσε να προσλάβει ακόμα και ένας μανιώδης λάτρης της σοκολάτας και αφετέρου η ουσία αυτή διασπάται έντονα από συγκεκριμένο ένζυμο του οργανισμού.
Μάλλον λοιπόν η περιεκτικότητα της σοκολάτας σε αυτή την ουσία, δεν αρκεί για να εξηγήσει την ελκυστική της ύπαρξη…
Μήπως λοιπόν η «εξάρτηση» για σοκολάτα, οφείλεται σε κάποια άλλη ουσία? Η ανανδαμίδη αποτελεί εγκεφαλικό λιπίδιο που δεσμεύεται στους κανναβινοειδείς υποδοχείς του εγκεφάλου και παρουσιάζει επιδράσεις ανάλογες των δραστικών συστατικών της κάνναβης. Το 1996 δημοσιεύτηκε στο Nature εργασία των DiTomaso και συνεργατών, αναφορικά με την περιεκτικότητα της σοκολάτας σε ανανδαμίδη, αλλά και σε 2 ουσίες εφάμιλλες της ανανδαμίδης (Ν-ελαϋλαιθανολαμίνη και Ν-λινελαϋλαιθανολαμίνη) που επιβραδύνουν τη διάσπαση της, πράγμα σημαντικό για τη πρόκληση παρατεταμένης ευφορίας. Παρόλο που τα έως τώρα δεδομένα είναι εργαστηριακά , από πλειάδα ερευνητών πιστεύεται, πως οι συγκεκριμένες ουσίες αποτελούν γενεσιουργό αιτία των περισσότερων συναισθημάτων που προκαλεί η κατανάλωση σοκολάτας.
Η πιο ενδιαφέρουσα μελέτη αναφορικά με την ιδιαίτερη σχέση «εξάρτησης» και πάθους με τη σοκολάτα, διεξήχθη από τους Michener & Rozin.
Οι επιστήμονες μελέτησαν άτομα που εμφάνιζαν έντονες βουλιμικές τάσεις για σοκολάτα τουλάχιστο για μια εβδομάδα. Τους έδωσαν λοιπόν εναλλακτικές με τις ακόλουθες συνθέσεις :
α) μια μπάρα σοκολάτας
β) κάψουλες που εμπεριείχαν το ίδιο ποσό σκόνης κακάο όπως η σοκολάτα
γ) placebo κάψουλες που εμπεριείχαν αλεύρι ίσης θερμιδικής απόδοσης, όπως οι κάψουλες κακάο
δ) μια μπάρα Λευκής σοκολάτας
ε) μια μπάρα Λευκής σοκολάτας μαζί με κάψουλες που εμπεριείχαν σκόνη κακάο
Όταν οι συμμετέχοντες εμφάνιζαν έντονη τάση για σοκολάτα, επέλεγαν μια από τις εναλλακτικές και κατέγραφαν το βαθμό ικανοποίησης που είχε προκληθεί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μόνο η μπάρα σοκολάτας αυτή καθεαυτή, είχε τη δυνατότητα να ικανοποιεί στο έπακρο την ανεξέλεγκτη επιθυμία για σοκολάτα!!! Οι κάψουλες με την ίδια περιεκτικότητα σε κακάο, οδήγησαν σε μηδενική ικανοποίηση της θέλησης για σοκολάτα!!!
Τελικά αυτή η μοναδικότητα των όσων μας προκαλεί η σοκολάτα οφείλεται στις βιοχημικές επιδράσεις των συστατικών της ή απλά όλα σχετίζονται με τη συναρπαστική γευστική εμπειρία που συνεπάγεται η κατανάλωσή της? Η διεξαγωγή και άλλων ερευνών, ίσως μελλοντικά μας δώσει μια σαφή απάντηση σχετικά με αυτή τη «μαγική» τροφή….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.